Του Κυριάκου Κατζουράκη*Γνώρισα τον Άγγελο, αν θυμάμαι καλά, στις αρχές του 1973 στο Παρίσι. Είχε τη φήμη ανθρώπου που μπορεί να μαγειρεύει πατάτες με γεύση κρέατος. Άξιζε, φυσικά, τον κόπο να κάνω ταξίδι από το Λονδίνο που διέμενα για να γευτώ αυτό το έδεσμα. Παρανομία στην παρανομία, αλλά αυτό πια παρά ήταν ελκυστικό.
Μαζευτήκαμε στον τελευταίο όροφο που έμενε, πολλά εκλεκτά μέλη της ελληνικής παροικίας του Παρισιού —όλοι μέλη του ΚΚΕεσ. και του Ρήγα— ο Γεωργούδης, ο Χατζηνικολάου, ο Κούρκουλας, ο Πολίτης, κάποιοι σύντροφοι από το Μιλάνο κι εμείς οι λονδρέζοι: η Βουδούρογλου, ο Χατζημιχάλης κι εγώ. Λοιπόν, οι πατάτες είχαν όντως τέτοια νοστιμιά, σαν να μαγειρεύτηκαν με εκλεκτό κατσικάκι. Η αιτία μάλλον ήταν το κόκκινο κρασάκι που καταναλώσαμε αφειδώς εκείνη την υπέροχη βραδιά με τον απίστευτο φτωχικό πλούτο της.
Η ελληνική παροικία τότε έβραζε, το περιοδικό Αγώνας, οι κινητοποιήσεις συμπαράστασης στην αντίσταση, οι σπουδαστικές συνελεύσεις, ο Ρήγας, η διάχυση της ελληνικής αντίστασης στα πανεπιστήμια του Παρισιού και στη Γαλλική κοινωνία, οι ατέλειωτες αναλύσεις για τη σχέση μετώπου/κόμματος, η άνοδος του Μιτεράν, όλα έδειχναν προς ένα μέλλον με κάποιο φως! Νομίζω την επόμενη μέρα όλοι εμείς πήραμε μέρος στη μεγάλη πορεία για το Union Populaire και τον Μιτεράν. Ίσως η μαζικότερη διαδήλωση μετά την ήττα, το Μάη του 68. Το βασικό σύνθημα του κόσμου ήταν: Υνσελ-σολουσιόν-υνιόν-ποπυλέρ. Ένα σύνθημα που με κόπο το φώναζα γιατί άκουγα τον κόσμο έξω από την πορεία που κραύγαζε: Υνσελ-σολυσιόν-λα-ρεβολυσιόν. Κοιταζόμασταν ένοχα με τον Χατζημιχάλη κι άλλους Ρηγάδες τελείως διχασμένοι. Περπάτησα σιωπηλός μέχρι τέλους και όλη την ώρα έψαχνα να βρω μέσα στον κόσμο τον Άγγελο να δω τι συνθήματα φώναζε. Ακόμα ψάχνω…
Πολλοί σήμερα βάζουν το ερώτημα: Τι θέση θα είχε σήμερα ο Άγγελος αν ζούσε. Κάποιοι βιαστικά απάντησαν ότι θα ήταν με το ΣΥΡΙΖΑ, απόψεις καλών ανθρώπων με αγάπη για τον κόσμο χωρίς υστεροβουλία, αλλά ταυτόχρονα απόψεις γεμάτες ενοχή και ηττοπάθεια. Θα έλεγα απόψεις γερασμένες, μακριά από το λαό που ξέρει όσα δεν ξέρουν οι διανοούμενοι μια υποθηκευμένης χώρας.
Είναι γνωστές οι απόψεις του Άγγελου περί συμμαχιών και μετώπων. Όντας ένας ήρεμος μαχητής που βασικό του εργαλείο ήταν ο διάλογος πάντα προσδοκούσε τον καλό εαυτό του άλλου, έτσι έχτιζε όλες τις σχέσεις του με την πολιτική, όχι όμως με τους πολιτικούς. Εκεί εξαντλούσε την πρέπουσα αυστηρότητα πολύ, μα πάρα πολύ σκληρά. Και, αν ζούσε σήμερα, πολλοί από τους σημερινούς κυβερνώντες δεν θα είχαν τολμήσει να πράξουν όσα έπραξαν μόνο και μόνο με την παρουσία του πιο έντιμου και ανυστερόβουλου βλέμματος στην ιστορία της ελληνικής Αριστεράς. Η ιστορία, όμως, τώρα γράφεται και μέσα της θα κατοικεί αυτό το βλέμμα, κατά τη δική μου ταπεινή γνώμη απολύτως καταδικαστικό. Η εις θάνατον καταδίκη ενός λαού είναι ασυγχώρητο έγκλημα και σήμερα που γεννιέται η ανάγκη ενός νέου κομμουνιστικού αγώνα, οι απόψεις του Άγγελου περί συμμαχιών και μετώπων εξακολουθούν να είναι πολύτιμο εργαλείο. Κανείς δεν είναι προφήτης, κι όσα λέω και γράφω πηγάζουν από το βουρκωμένο πρόσωπο του Άγγελου που προσπάθησα να ζωγραφίσω το 1993 στο Τέμπλο. Πίσω από την σιγουριά του έβλεπα όλη τη δυσκολία της ζωής, αυτή που αν δεν αντιστέκεσαι σε παίρνει από κάτω. Έτσι είναι, ακόμα κι όταν μας μοίραζε τα ψητά του ψάρια, ο νους του ήταν στους κανόνες της φύσης των πραγμάτων, που όταν τους παραβιάζεις αμαρτάνεις ασυγχώρητα. Μέσα στη ζωή μας είναι και ο πόλεμος για τη ζωή, αυτό μοίραζε ο Άγγελος με τα ψάρια και τις πατάτες με γεύση κρέατος.
Και ξέρω πια ότι η σημερινή ανάγκη μας είναι υνσελ-σολυσιόν-υνιον-ποπυλερ για να μπορέσουμε να διαδηλώσουμε κάποτε για την επανάσταση.
* Ο Κυριάκος Κατζουράκης είναι ζωγράφος