«ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ»
Οι σιωπές της Ιστορίας
Επιμέλεια: Στράτος ΚερσανίδηςΗ τύχη παίζει παράξενα παιχνίδια. Την περασμένη Τρίτη και ενώ ετοιμαζόμουν να γράψω για την ταινία του Διονύση Γρηγοράτου, «Τα παιδιά του Εμφυλίου», γνώρισα τον κύριο Γιώργο. Η γνωριμία έγινε στο θάλαμο ενός νοσοκομείου όπου νοσηλευόμουν μετά από μία εγχείρηση όταν στο διπλανό κρεβάτι ήρθε ο κύριος Γιώργος, ο οποίος επρόκειτο να εγχειριστεί. Κουβέντα στη κουβέντα, λοιπόν, έμαθα πως ο 81 ετών «συγκάτοικός» μου, ήταν ένα από τα παιδιά του λεγόμενου παιδομαζώματος. Το 1948, σε ηλικία 9 ετών, μεταφέρθηκε από το Δημοκρατικό Στρατό μετά από αίτημα των γονιών του, από τη Ροδόπη στη Βουλγαρία, αρχικά, και στην Τσεχοσλοβακία στη συνέχεια. Εκεί σπούδασε, εργάστηκε και έκανε οικογένεια. Κάποτε επέστρεψε στην Ελλάδα αλλά δεν ξαναείδε τους γονείς του ποτέ.
Εκείνα τα χρόνια εκτός από σκοτεινά είναι και σκεπασμένα από σιωπή. Σύμφωνα με την κυρίαρχη ιδεολογία οι «κομμουνιστο – συμμορίτες» ήταν εκείνοι που άρπαζαν τα παιδιά χωρίς τη θέληση των γονιών τους. Μάλιστα ο «έγκυρος» (λέμε τώρα!), Νίκος Μαραντζίδης, υποστηρίζει σε άρθρο του στην «Καθημερινή» (12.8.2012) πως, επειδή στο Δημοκρατικό Στρατό δεν προσέρχονταν μαχητές να καταταγούν, αφού η προσέλευση στις τάξεις του ήταν μόνο 10%, προσέφυγαν στη βίαιη επιστράτευση. Βέβαια ο Διονύσης Γρηγοράτος μετά από έρευνα πολλών ετών καταρρίπτει το εν λόγω επιχείρημα, χρησιμοποιώντας ένα έγγραφο του βρετανού συνταγματάρχη, Σέπαρντ, επικεφαλής της Βρετανικής Αποστολής στη Βόρεια Ελλάδα, σύμφωνα με το οποίο, «στις περιοχές που ελέγχονταν από το Δ.Σ., το 95% των περιπτώσεων απομακρύνθηκαν με συγκατάθεση των γονέων τους…».
Βέβαια, την ίδια εποχή γινόταν και ένα άλλο παιδομάζωμα, από την πλευρά της Βασίλισσα Φρειδερίκης, η οποία ίδρυσε τις περίφημες Παιδοπόλεις όπου τα μετέφερε η κυβέρνηση. Τα σιωπηλά αυτά γεγονότα αναφέρονται σε πάνω από 60.000 μετακινήσεις παιδιών, 30.000 από το Δημοκρατικό Στρατό και 30.000 από το κυβερνητικό στρατό.
Το 1948, λοιπόν, απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους, στις περιοχές όπου μαινόταν ο Εμφύλιος, παιδιά και προς τις δύο κατευθύνσεις. Εκτός Ελλάδος σε ιδρύματα των πρώην «σοσιαλιστικών» χωρών από το Δ.Σ. και εντός της χώρας από τον κυβερνητικό στρατό στις 52 Παιδοπόλεις που δημιουργήθηκαν αιφνιδιαστικά με την αμερικανική βοήθεια.
Ο Διονύσης Γρηγοράτος, με την ανεξάρτητη αυτή παραγωγή, τα γυρίσματα της οποίας κράτησαν 6 χρόνια και πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, το Γράμμο και την Τασκένδη, επιχειρεί να σπάσει τη σιωπή. Με «Τα παιδιά του Εμφυλίου» κάνει μία σύνθεση μυθοπλασίας και αρχειακού υλικού, θέλοντας να φωτίσει την Ιστορία αλλά και να δει τα αποτελέσματα αυτού του παραλογισμού επάνω στους ίδιους τους ανθρώπους που βίωσαν τα γεγονότα.
Έτσι οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες της ταινίας είναι δυο ηλικιωμένοι άνθρωποι, η Ολυμπία και ο Γιώργος. Η μεν πρώτη είχε μεταφερθεί εκτός Ελλάδας και έγινε χορεύτρια στα Μπολσόι, ο δε δεύτερος, είχε μεταφερθεί σε Παιδόπολη και έγινε εναερίτης στη ΔΕΗ.
Και εδώ τίθεται το ερώτημα: Τι γίνεται με τα χαμένα παιδικά χρόνια αυτών των ανθρώπων; Και με τα τραγικά οδοιπορικά που δεν τέλειωσαν με το τέλος του Εμφυλίου αλλά συνεχίστηκαν εκτός και εντός της Ελλάδος με εξορίες, απαγορεύσεις επανόδου στις εστίες τους, διακρίσεις;
Στην ταινία, η βάση της οποίας είναι μυθοπλαστική, εμφανίζονται και υπαρκτά πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στα γεγονότα. Επίσης, ενσωματώνεται υλικό αρχείου, που ενισχύει τη δραματουργία, όπως για παράδειγμα η μυθιστορηματική παρουσία του γάλλου κομμουνιστή ποιητή, Πολ Ελιάρ, στα ελληνικά βουνά το 1949.
Μια σύνθετη κινηματογραφική δημιουργία, με την οποία ο Διονύσης Γρηγοράτος προσφέρει σημαντικότατα στοιχεία στη σκοτεινή εκείνη περίοδο της ελληνικής Ιστορίας και δίνει απαντήσεις στην άλλη πλευρά στην οποία συνωστίζονται διάφοροι κομμουνιστοφάγοι, ιστορικοί αναθεωρητές, ακροδεξιοί και χρυσαυγίτες.
strakersan@gmail.com,
kersanidis.wordpress.com
17ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Αρχή με ΚΑΠΗ χιπ-χοπ!Την τρίτη του μέρα διανύει το 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης «Εικόνες του 21ου αιώνα» και, αν και είναι κοινοτυπία, θα επαναλάβω πως η επιτυχία του άρχισε να φαίνεται από τις πρώτες ώρες.
Με μια πρωτότυπη και διασκεδαστική ταινία, η οποία εντάσσεται στην ενότητα «Μουσική και χορός», άνοιξε την Παρασκευή το βράδυ στο Ολύμπιον, ο χορός των ταινιών. Κι όταν λέω χορός, κυριολεκτώ αφού η «Επιχείρηση χιπ-χοπ» (Hop Ho-eration), η ταινία έναρξης, αφηγείται την περιπέτεια μιας ομάδας χορευτών. Και τί χορευτών! Κάποιων φιλόδοξων τύπων από τη Νέα Ζηλανδία οι οποίοι προετοιμάζονται για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Χιπ Χοπ το οποίο πραγματοποιείται στο Λας Βέγκας. Τι είναι, όμως, εκείνο που κάνει αυτήν την ομάδα χορευτών ξεχωριστή; Μα, η ηλικία των μελών της! Οι επίδοξοι χορευτές -ανάμεσά τους και αρκετοί άνω των ενενήντα ετών- είναι κάποιες γοητευτικές προσωπικότητες με ενδιαφέρουσες ιστορίες ζωής, που αψηφούν τις αντιξοότητες και χορεύουν με όση δύναμη και πάθος διαθέτουν. Αστείο και συγκινητικό, το ντοκιμαντέρ εκτυλίσσεται σαν μια απρόσμενη έκρηξη συναισθημάτων, που επιβεβαιώνει ένα κλισέ πέρα για πέρα αληθινό: ότι η ηλικία είναι απλά ένας αριθμός.
Βέβαια, όπως είναι φυσικό, μεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει από τη μεριά των ελλήνων σκηνοθετών. Επιμένοντας -και ορθώς- στη στήριξη του ελληνικού ντοκιμαντέρ, το Φεστιβάλ βοηθά τους έλληνες ντοκιμαντερίστες να βρουν τον δικό τους τρόπο έκφρασης και ενισχύει με όποιο τρόπο μπορεί την παρουσία τους στη διεθνή αγορά. Κάθε χρόνο και πιο δυναμική, η ελληνική παραγωγή ντοκιμαντέρ πρωταγωνιστεί. Έτσι και φέτος συμμετέχουν 63 ελληνικές ταινίες οι οποίες αποτυπώνουν με τόλμη μια πραγματικότητα που αναδιαμορφώνεται στη δίνη κοινωνικών ζυμώσεων. Τα ελληνικά ντοκιμαντέρ, κατατάσσονται στα τμήματα του Επίσημου Προγράμματος και στο Ελληνικό Πανόραμα.
Το 17ο Φεστιβάλ τιμά φέτος μέσα από τα αφιερώματά του, δυο κινηματογραφιστές, οι οποίοι μέσα από το έργο τους ασκούν έντονη κριτική στη σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα: Τον Αυστριακό Χούμπερτ Ζάουπερ, το όνομα του οποίου έχει συνδεθεί με το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ, και τον Ρουμάνο Αλεξάντρου Σόλομον, με σημαντική συνεισφορά στις πολιτικές ταινίες τεκμηρίωσης. Και οι δυο σκηνοθέτες θα παραβρεθούν στη διοργάνωση για να παρουσιάσουν τις ταινίες τους και να συνομιλήσουν με τους θεατές.
Η γιορτή συνεχίζεται μέχρι το επόμενο Σάββατο 21 Μαρτίου με την τελετή λήξης, στην οποία θα προβληθεί η ταινία που θα κερδίσει το Βραβείο Κοινού.
ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ«Still Alice: Κάθε στιγμή μετράει» (Still Alice) των Ρίτσαρντ Γκλέιτζερ και Γουός Γουεστμόρλαντ: Καταξιωμένη γλωσσολόγος και ακαδημαϊκός στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ευτυχισμένη σύζυγος και μητέρα, η δρ Άλις Χάουλαντ έρχεται αντιμέτωπη με έναν ύπουλο εχθρό. Αρχικά δεν ανησυχεί με τη μνήμη της που την προδίδει αλλά τελικά διαπιστώνει πως βρίσκεται αντιμέτωπη με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Η Άλις ξεκινά έναν μεγάλο και άνισο αγώνα. Μια δυνατή ταινία με μια συγκλονιστική ερμηνεία από την Τζούλιαν Μουρ, η οποία της χάρισε το Όσκαρ α΄ γυναικείου ρόλου.
«Τετάρτη 04:45» (Wednesday 04:45) του Αλέξη Αλεξίου: Ο Στέλιος Δημητρακόπουλος έχει 32 ώρες πριν χάσει τα πάντα. Από το τζαζ μπαρ που με πολύ κόπο διατηρεί σε λειτουργία εδώ και χρόνια, μέχρι την ίδια του την οικογένεια. Ο Ρουμάνος γκάνγκστερ που του έχει δανείσει χρήματα, απαιτεί να εξοφληθεί το χρέος τώρα. Ένα ατμοσφαιρικό και αγωνιώδες θρίλερ, που έκανε την πρεμιέρα του στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ του Ρότερνταμ. Η δεύτερη ταινία του Αλεξίου μετά την «Ιστορία 52».
«Από μηχανής» (Ex machina) του Άλεξ Γκάρλαντ: Ένας δισεκατομμυριούχος φέρνει έναν υπάλληλό του στην πολυτελή κατοικία του. Σκοπός είναι να πάρει μέρος σε ένα πείραμα με ένα εξαιρετικά προηγμένο θηλυκό ρομπότ. Ένα παράδοξο ερωτικό τρίγωνο σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας.
«Wild card» του Σάιμον Γουέστ: Μια θανάσιμη περιπέτεια στο Λας Βέγκας με πρωταγωνιστή έναν επιδέξιο σωματοφύλακα, το Νικ Γουάιλντ ο οποίος θα έρθει αντιμέτωπος με τη μαφία. Κι αυτό θα γίνει μετά από τη βίαιη επίθεση που θα δεχτεί ένας φίλος του από κάποιο πρωτοπαλίκαρο της μαφίας.
«Σταχτοπούτα» (Cinderella) του Κένεθ Μπράνα: Η νέα «Σταχτοπούτα» παραμένει πιστή στο κλασικό, πασίγνωστο ομώνυμο παραμύθι και δίνει σάρκα και οστά στη διαχρονική ταινία κινουμένων σχεδίων του 1950.
Σινεφίλ