ΣΠΙ­ΝΑ­ΛΟ­ΓΚΑ: Ενα νη­σί, σύμ­βο­λο του πό­νου, ε­μπνέει

Το πρω­τό­τυ­πο μου­σι­κό έρ­γο «Από­κο­πος ή Σπι­να­λό­γκα», σε πα­γκό­σμια πρώ­τη την Τε­τάρ­τη 18 Ιου­λίου

 

Επιμέλεια: Λιάνα Μαλανδρενιώτη
lianam@otenet.gr

Μια ευ­τυ­χής συ­νερ­γα­σία του Δή­μου Αγ. Νι­κο­λά­ου, της Εφο­ρείας Αρχαιο­τή­των Λα­σι­θίου, του υ­πουρ­γείου Πο­λι­τι­σμού, φο­ρέων του νη­σιού και της Πε­ρι­φέ­ρειας Κρή­της με στό­χο να ε­νταχ­θεί η Σπι­να­λό­γκα στα Μνη­μεία Πα­γκό­σμιας Πο­λι­τι­στι­κής Κλη­ρο­νο­μιάς της UNESCO.
Η Σπι­να­λό­γκα, η μι­κρή αυ­τή νη­σί­δα στον κόλ­πο της Ελού­ντας στην Κρή­τη, αυ­τός ο μι­κρός και ά­γο­νος βρά­χος, κα­τοι­κή­θη­κε στο πέ­ρα­σμα των αιώ­νων α­πό αν­θρώ­πι­να σύ­νο­λα με πο­λύ δια­φο­ρε­τι­κά κοι­νω­νι­κά και φυ­λε­τι­κά στοι­χεία. Από τον 16ο και έως τον 20ό αιώ­να η Σπι­να­λό­γκα υ­πήρ­ξε βε­νε­τσιά­νι­κο φρού­ριο, ο­θω­μα­νι­κό φρού­ριο και οι­κι­σμός και, τέ­λος, λε­προ­κο­μείο. Τρεις φο­ρές «ά­δεια­σε» με τρα­γι­κό τρό­πο και ε­πα­να­κα­τοι­κή­θη­κε α­πό αν­θρώ­πους που δεν εί­χαν κα­νέ­να κοι­νό στοι­χείο με τους προ­η­γού­με­νους. Τέ­λος, με­τα­τρά­πη­κε σε νη­σί των λε­πρών. Το 1904, οι πρώ­τοι α­σθε­νείς με­τα­φέρ­θη­καν στο νη­σί, που έ­να χρό­νο αρ­γό­τε­ρα χα­ρα­κτη­ρί­στη­κε «διε­θνές λε­προ­κο­μείο».
Η Σπι­να­λό­γκα, ως τό­πος μαρ­τυ­ρίου, έ­κλει­σε το 1957 με τις τρα­γι­κές ι­στο­ρίες των αν­θρώ­πων που «φι­λο­ξέ­νη­σε» να υ­πο­γραμ­μί­ζουν τη δύ­να­μη και την ελ­πί­δα για ζωή που έ­χει κα­νείς α­κό­μα κι ό­ταν κυ­ριο­λε­κτι­κά σέρ­νε­ται στις χει­ρό­τε­ρες και πιο ε­ξα­θλιω­μέ­νες συν­θή­κες δια­βίω­σης. Τα αυ­το­βιο­γρα­φι­κά κεί­με­να για τις ά­γριες μέ­ρες στη Σπι­να­λό­γκα φέρ­νουν στην ε­πι­φά­νεια ε­πώ­δυ­νες μνή­μες υ­πο­γραμ­μί­ζο­ντας πα­ράλ­λη­λα και την α­νά­γκη για ζωή α­κό­μα και σ’ έ­να χώ­ρο φθο­ράς, αρ­ρώ­στιας και θα­νά­του.

Κο­ρυ­φαίος του­ρι­στι­κός προο­ρι­σμός

Σή­με­ρα, ο εμ­βλη­μα­τι­κός αυ­τός τό­πος που α­πο­τέ­λε­σε σύμ­βο­λο του πό­νου, της α­πο­μό­νω­σης και του μαρ­τυ­ρίου, και συγ­χρό­νως έ­νας τό­πος σύμ­βο­λο του με­γα­λείου της αν­θρώ­πι­νης ψυ­χής μέ­σα α­πό τον κα­θη­με­ρι­νό α­γώ­να για ε­πι­βίω­ση, α­πο­τε­λεί έ­ναν κο­ρυ­φαίο του­ρι­στι­κό προο­ρι­σμό και, ό­πως τό­νι­σε η γε­νι­κή γραμ­μα­τέ­ας του υ­πουρ­γείου Πο­λι­τι­σμού Μα­ρία Βλα­ζά­κη, «εί­ναι α­πό τους πρώ­τους σε έ­σο­δα αρ­χαιο­λο­γι­κούς χώ­ρους στην Ελλά­δα και ο δεύ­τε­ρος, με­τά την Κνωσ­σό, σε ε­πι­σκε­ψι­μό­τη­τα στην Κρή­τη. Πα­ράλ­λη­λα, το υ­πουρ­γείο Πο­λι­τι­σμού συ­νε­χί­ζει την έ­ρευ­να, α­πο­τύ­πω­ση και τεκ­μη­ρίω­ση του χώ­ρου και τη συ­ντή­ρη­ση των ε­πι­μέ­ρους μνη­μείων, ώ­στε να α­πο­δί­δο­νται ό­λο και πε­ρισ­σό­τε­ρα στο κοι­νό. Έχουν δο­θεί για τα έρ­γα 4 εκ. ευ­ρώ α­πό Ε­ΣΠΑ και τώ­ρα άλ­λες 500 χιλ. ευ­ρώ για την α­πο­κα­τά­στα­ση των τει­χών του».

Με ό­χη­μα τη μου­σι­κή

Με ό­χη­μα τη μου­σι­κή και συ­ντο­νι­σμέ­νες πο­λι­τι­στι­κές δρά­σεις ή­δη ο φά­κε­λος της υ­πο­ψη­φιό­τη­τας κυο­φο­ρεί το πο­θη­τό α­πο­τέ­λε­σμα.
Κο­ρυ­φαίο γε­γο­νός εί­ναι η α­νά­θε­ση α­πό τον Δή­μο Αγ. Νι­κο­λά­ου στον συν­θέ­τη Νί­κο Ξυ­δά­κη και στον ποιη­τή Διο­νύ­ση Κα­ψά­λη του έρ­γου «Από­κο­πος ή Σπι­να­λό­γκα».
Για την α­πό­φα­ση αυ­τή της δη­μιουρ­γίας του μου­σι­κού έρ­γου «Από­κο­πος ή Σπι­να­λό­γκα», ο δή­μαρ­χος Αγίου Νι­κο­λά­ου Αντώ­νης Ζερ­βός, ση­μα­ντι­κός πα­ρά­γων του φι­λό­δο­ξου αυ­τού εγ­χει­ρή­μα­τος, στη συ­νέ­ντευ­ξη Τύ­που για τη δη­μο­σιο­ποίη­ση της διεκ­δί­κη­σης της έ­ντα­ξης α­να­φέρ­θη­κε ως ε­ξής: «Με στό­χο τη με­γα­λύ­τε­ρη προώ­θη­ση του ζη­τή­μα­τος α­να­θέ­σα­με στον κα­τα­ξιω­μέ­νο συν­θέ­τη Νί­κο Ξυ­δά­κη να φτιά­ξει έ­να πρω­τό­τυ­πο μου­σι­κό έρ­γο που ο ί­διος δια­μόρ­φω­σε μ’ έ­να ε­ξαι­ρε­τι­κό τιμ κο­ντά του. Θεω­ρού­με πως με ό­λη αυ­τή τη σο­βα­ρή και εν­δια­φέ­ρου­σα προ­σπά­θεια θα κα­τα­φέ­ρου­με να πε­τύ­χου­με το στό­χο μας». Στη συ­νέ­χεια διευ­κρί­νι­σε: «Κα­θη­με­ρι­νά ε­δώ και χρό­νια υ­πάρ­χει α­πί­στευ­τη συρ­ροή κό­σμου στη Σπι­να­λό­γκα, που με­τα­φρά­ζε­ται σε 400.000 ά­το­μα το χρό­νο αυ­ξά­νο­ντας ε­τη­σίως τα έ­σο­δα του υ­πουρ­γείου Πο­λι­τι­σμού κα­τά 3 εκ. ευ­ρώ. Τον Αύ­γου­στο δέ­χε­ται 3.500 ε­πι­σκέ­πτες κα­θη­με­ρι­νά και κά­ποιοι α­πό αυ­τούς εί­ναι παι­διά λε­πρώ­ν τα ο­ποία ζού­σαν στο νη­σί έως έ­ξι ε­τών και στη συ­νέ­χεια δί­νο­νταν για υιο­θε­σία στο ε­ξω­τε­ρι­κό, κυ­ρίως στη Σουη­δία. Οι ξέ­νοι έ­χουν α­ξιο­λο­γή­σει τη Σπι­να­λό­γκα ως έ­να σπου­δαίο μνη­μείο κι αυ­τός ο τρό­πος που ο κό­σμος έ­χει α­γκα­λιά­σει το νη­σί εί­ναι που ώ­θη­σε τις προ­σπά­θειες, ώ­στε να ε­νταχ­θεί στα προ­στα­τευό­με­να μνη­μεία της UNESCO.

Προ­στα­τευό­με­νο μνη­μεία της UNESCO

»Ο φά­κε­λος του υ­λι­κού, α­πό ο­μά­δα που συ­γκρο­τή­θη­κε α­πό τον Δή­μο με την κα­θο­δή­γη­ση του υ­πουρ­γείου Πο­λι­τι­σμού, θα κα­τα­τε­θεί στις 19 Ια­νουα­ρίου 2019. Το ε­πό­με­νο βή­μα μας εί­ναι να προ­σπα­θή­σου­με ώ­στε να ε­νταχ­θούν στα Προ­στα­τευό­με­να Μνη­μεία της UNESCO και τα Μι­νωι­κά Ανά­κτο­ρα. Για το Δή­μο Αγ. Νι­κο­λά­ου, το στοί­χη­μα εί­ναι με­γά­λο, α­φού η προ­σπά­θεια έ­ντα­ξης της Σπι­να­λό­γκας στα Μνη­μεία Πα­γκό­σμιας Πο­λι­τι­στι­κής Κλη­ρο­νο­μιάς της UNESCO έ­χει ξε­κι­νή­σει α­πό το 2007 υ­πό την ε­πο­πτεία και κα­θο­δή­γη­ση της νο­μαρ­χίας και του Τε­χνι­κού Επι­με­λη­τη­ρίου Λα­σι­θίου. Ανα­θέ­σα­με στον Νί­κο Ξυ­δά­κη το ε­πι­στέ­γα­σμα δε­κα­ε­τούς προ­σπά­θειας!»

Πλού­σιες ε­πιρ­ροές

Για τη μαρ­τυ­ρι­κή Σπι­να­λό­γκα, ο συν­θέ­της Νί­κος Ξυ­δά­κης και ο ποιη­τής Διο­νύ­σης Κα­ψά­λης δη­μιούρ­γη­σαν έ­να σπου­δαίο μου­σι­κό έρ­γο. Για να α­πο­τί­σουν φό­ρο τι­μής στη Σπι­να­λό­γκα, ο ποιη­τής δή­λω­σε πως α­ξιο­ποίη­σε «τον ζω­ντα­νό, δη­μώ­δη λό­γο του με­γά­λου κρη­τι­κού ποιή­μα­τος «Από­κο­πος» του Μπε­γαρ­δή (16ος αιώ­νας) ό­που πε­ρι­γρά­φε­ται η ο­νει­ρι­κή κά­θο­δος στον άλ­λο κό­σμο, συν­δυά­ζο­ντας το με στοι­χεία α­πό τον Ορφέα και Ευ­ρυ­δί­κη και α­πό την αυ­το­βιο­γρα­φία του Επα­μει­νών­δα Ρε­μου­ντά­κη, μια με­γά­λη φυ­σιο­γνω­μία που σφρά­γι­σε με τη ζωή και τη δρά­ση του τον α­γώ­να των χαν­σε­νι­κών, α­πό το 1936 ό­ταν έ­φτα­σε στη Σπι­να­λό­γκα και προ­σπά­θη­σε να ορ­γα­νώ­σει αυ­τό το χώ­ρο, ό­που δο­κι­μά­στη­κε η αν­θρώ­πι­νη α­ντο­χή».
Για το έρ­γο ο συν­θέ­της Νί­κος Ξυ­δά­κης τό­νι­σε πως «εί­ναι μία ι­στο­ρία πό­νου α­πο­τυ­πω­μέ­νη σε μου­σι­κό έρ­γο. Δύ­σκο­λο εγ­χεί­ρη­μα, για­τί εί­ναι δύ­σκο­λα και τα συ­ναι­σθή­μα­τα που προ­σπα­θού­με εί­τε με το λό­γο εί­τε με τη μου­σι­κή να εκ­φρά­σου­με. Πα­ρό­λα αυ­τά, για μας εί­ναι μια ευ­και­ρία αυ­τή που μας δό­θη­κε, μο­λο­νό­τι οι συν­θή­κες δεν εί­ναι ευ­νοϊκές, πά­με σ’ ε­να νη­σί να κά­νου­με την κά­θο­δο του Αδη. Στο έρ­γο κυ­ριαρ­χεί η φθο­ρά, ο θά­να­τος, η αρ­ρώ­στια που κλέ­βει τα ω­ραιό­τε­ρα χρό­νια ε­νός αν­θρώ­που, τα νιά­τα και την ο­μορ­φιά. Πα­ράλ­λη­λα, ό­μως, υ­πάρ­χει κι έ­να άλ­λο στοι­χείο το ο­ποίο δεν γί­νε­ται να εί­ναι θά­να­τος: Κι αυ­τό εί­ναι η α­γά­πη. Ετσι α­να­δύε­ται η α­νά­γκη της ζωής, η α­νά­γκη της ο­μορ­φιάς να ε­πι­κρα­τεί πί­σω α­πό αυ­τόν το ζό­φο και να με­τα­φρά­ζε­ται σε ελ­πί­δα». Το έρ­γο «Από­κο­πος ή Σπι­να­λό­γκα», δη­μιουρ­γή­θη­κε για δύο φω­νές και σύ­νο­λο ορ­γά­νων κλα­σι­κών και πα­ρα­δο­σια­κών, στο ο­ποίο α­φη­γη­μα­τι­κά μέ­ρη ε­ναλ­λάσ­σο­νται με ορ­γα­νι­κά και λυ­ρι­κά ι­ντερ­μέ­δια με τρα­γού­δια.
Για τη στε­νή συ­νερ­γα­σία του με τον ποιη­τή, ο Νί­κος Ξυ­δά­κης εί­πε πως «τα κεί­με­να του Διο­νύ­ση Κα­ψά­λη εί­ναι σαν μου­σι­κές υ­πο­δεί­ξεις, ε­νώ η φόρ­μα στο έρ­γο πα­ρα­μέ­νει ε­λεύ­θε­ρη πε­ρι­λαμ­βά­νο­ντας τρα­γού­δια, α­φή­γη­ση σε έμ­με­τρο λό­γο, ι­ντερ­μέ­δια, μου­σι­κή μπα­ρό­κ, αλ­λά και στοι­χεία α­πό κρη­τι­κή μου­σι­κή». Το έρ­γο θα η­χο­γρα­φη­θεί προ­κει­μέ­νου να πε­ρι­λη­φθεί ψη­φια­κά στο φά­κε­λο της υ­πο­ψη­φιό­τη­τας.

Σπου­δαίοι συ­ντε­λε­στές

Για την προ­ε­τοι­μα­σία του μου­σι­κού έρ­γου, ο σκη­νο­θέ­της Πά­νος Καρ­κα­νε­βά­τος ε­πι­στρά­τευ­σε την κά­με­ρα του και γύ­ρι­σε ντο­κι­μα­ντέ­ρ, με κι­νη­μα­το­γρα­φι­κά πλά­να που προ­κα­λούν α­τό­φια συ­γκί­νη­ση βγαλ­μέ­να α­πό τον ε­ρει­πω­μέ­νο οι­κι­σμό της Σπι­να­λό­γκα, με τον Βα­σί­λη Σκου­λά στο ρό­λο του με­λω­δι­κού α­φη­γη­τή του Από­κο­που που φέ­ρει ό­λον αυ­τόν τον κό­σμο της πα­ρά­δο­σης με ε­πάρ­κεια αλ­λά και με αυ­θε­ντι­κό­τη­τα, σ’ αυ­τή τη μου­σι­κή κά­θο­δο στον Αδη. Η α­φή­γη­ση ε­ναλ­λάσ­σε­ται με λυ­ρι­κά και ορ­γα­νι­κά ι­ντερ­μέ­δια με τρα­γού­δια α­πό τον Θο­δω­ρή Βου­τσι­κά­κη και τη σο­πρά­νο Μυρ­σί­νη Μαρ­γα­ρί­τη. Στα α­φη­γη­μα­τι­κά ι­ντερ­μέ­δια οι δύο δη­μιουρ­γοί, ο Νί­κος Ξυ­δά­κης και ο Διο­νύ­σης Κα­ψά­λης.
Στην ε­νορ­χή­στρω­ση του έρ­γου εί­ναι ο Δη­μή­τρης Μπου­ζά­νης, ε­νώ συμ­με­τέ­χουν και οι σο­λί­στες πα­ρα­δο­σια­κών ορ­γά­νων, Δη­μή­τρης Βα­ρε­λό­που­λος στο λα­ού­το, Γιώρ­γος Κο­ντο­γιάν­νης στη λύ­ρα και Νε­κτά­ριος Στα­μα­τέ­λος στο νέι. Στη συ­ναυ­λία συ­μπράτ­τει η Ορχή­στρα Σύγ­χρο­νης Μου­σι­κής της ΕΡ­Τ, υ­πό τη διεύ­θυν­ση του Γιώρ­γου Πα­πα­δό­που­λου.
Η συ­ναυ­λία του πρω­τό­τυ­που μου­σι­κού έρ­γου «Από­κο­πος ή Σπι­να­λό­γκα» θα δο­θεί σε πα­γκό­σμια πρώ­τη στο μαρ­τυ­ρι­κό νη­σί, την Τε­τάρ­τη 18 Ιου­λίου 2018.

•