Για μια ρωμαλέα αναγέννησηΈνα πορτρέτο, ένα βιβλίο, μια συζήτηση για τα θέματα του πολιτισμού
Τον Μήτσο Κασόλα τον γνώρισα το 1965 περίπου, στην ΦΕΝΚ Καισαριανής (Φιλοπρόοδος Ένωση Νέων Καισαριανής), νέος, ωραίος και ποιητής, αλλά και σύντροφος. Μια σχέση που η ιερότητα της κρατάει χρόνια. Είχε ήδη εκδώσει τις Μικρές Μαρτυρίες –για να την έκδοση τους τον είχε παροτρύνει ο Ρίτσος– και είχε στρατευτεί στα θέματα του πολιτισμού. Στην παρέα ο Μάριος Χάκκας, ο ζωγραφος Γιάννης Κακουλίδης, η ηθοποιός Νίκη Τριανταφυλλίδη, ο Γιάννης Μαρκόπουλος (αργότερα μέσα στην δικτατορία μελοποίησε το Δελτίο Καιρού) και άλλοι πολλοί προπαντός Καισαριανιώτες.
Και ενώ τον γνωρίζαμε ως ποιητή, είχε εν τω μεταξύ εκδώσει πέντε ποιητικές συλλογές, εξέπληξε τους πάντες με το χρονικό «Η άλλη Αμερική» όπου απέσπασε, το 1974, το A’ Kρατικό Bραβείο. Εδώ θέλω να θυμίσω πως επιτροπή ήσαν οι Ευάγγελος Παπανούτσος, Ανδρέας Φραγκιάς, Αλέκος Αργυρίου και Νικηφόρος Βρεττάκος, μάλιστα ο τελευταίος ήταν και ο εισηγητής για την υποψηφιότητα του συγγραφέα. Ακολούθησαν εννέα μυθιστορήματα, για τον πολυγραφότατο Κασόλα μου έρχεται στο νου η φράση του Παλαμά: «Ένα βιβλίο στο χέρι της κρατούσε η Μούσα, όταν ήρθε και με φίλησε». Όμως, πρέπει όταν φίλησε τον Κασόλα να κρατούσε και μια εφημερίδα, γιατί παράλληλα άσκησε και το επάγγελμα του δημοσιογράφου –ως μέλος της EΣHEA– από το 1972 έως το 1992, σε πολλές εφημερίδες όπως «Tα Nέα», και «Η Aυγή».
Στο ενεργητικό του και πολλές τιμητικές διακρίσεις: το 1982 τιμήθηκε με το A’ Kρατικό Bραβείο για το μυθιστόρημά του «O Πρίγκιπας», που προβλήθηκε ως τηλεοπτική σειρά είκοσι έξι επεισοδίων στην ET-1, σε σκηνοθεσία του Tάσου Ψαρρά. Επίσης το μυθιστόρημά του «Αγγελίνα» μεταφέρθηκε ως σειρά στη ΝΕΤ, πάλι από τον Τάσο Ψαρρά, με τον τίτλο «Ο θησαυρός της Αγγελίνας».
Στα χέρια κρατώ το νέο του βιβλίο, ένα «παράδοξο» δοκίμιο για τα θέματα του πολιτισμού, όπου ο Κασόλας καταθέτει την αγωνία του για τον πολιτισμό στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα βιβλίο – πρόταση, για ένα μανιφέστο πολιτισμού, όπου σε 24 μικρά κεφάλαια τονίζει τη σημασία του πολιτισμού στο χώρο της πολιτικής, της οικονομίας, της παιδείας, του αθλητισμού, της νεολαίας, της εκκλησίας, αλλά, παράλληλα, αναδεικνύεται και ο ρόλος του ελληνικού πολιτισμού για τη σωτηρία του παγκόσμιου πολιτισμού.
Στο γράψιμό του, ο Κασόλας μοιάζει να επαναλαμβάνει το οικείο και απλό ύφος των προφορικών συζητήσεών του, έτσι που το βιβλίο γίνεται κατανοητό παρόλο που αγγίζει δαιδαλώδεις έννοιες, προπάντων αυτές που αναφέρονται στον πολιτισμό. Με γλώσσα καθομιλουμένη διατυπώνει την αγωνία του για τα σημεία των καιρών, εκπέμποντας ένα «Δελτίο Καιρού» που γράφτηκε μεσούσης της δικτατορίας και σήμερα είναι τραγικά επίκαιρο. Αυτό το δελτίο είναι και το έναυσμα του δοκιμίου του «Για ένα μανιφέστο πολιτισμού από την μικρή μέγιστη Ελλάδα», από τις εκδόσεις Gutenberg.
Ο σύντροφος Μήτσος Κασόλας (με όση ιστορία και ομορφιά περιέχει η λέξη σύντροφος) βλέπει τον κόσμο με τη ματιά του αριστερού αγωνιστή έχοντας πλήρη επίγνωση της ευθύνης της Αριστεράς και θεωρώντας πως ο πολιτισμός πρέπει να είναι για την Αριστερά η ανώτατη έκφραση της πολιτικής της. Η ταύτιση της Αριστεράς με τον πολιτισμό και το σύνολο των αξιών του, με βασική συνιστώσα τη δημοκρατία, είναι η ιδέα που πραγματεύεται ο συγγραφέας σε όλα τα κείμενα του βιβλίου και που οδηγεί στην πρόταση για ένα μανιφέστο πολιτισμού. Με αφορμή αυτή την πρόταση συνομιλήσαμε μαζί του.
Τη συνέντευξη πήρεη Λιάνα ΜαλανδρενιώτηΣύμφωνα με τα κείμενα του βιβλίου σας, ο πολιτισμός είναι υπόθεση της Αριστεράς.Ο πολιτισμός είναι τεράστιο θέμα, πολύμορφο, πολυεπίπεδο, ιδιόμορφο και απαιτεί πολλές γνώσεις και προσεγγίσεις. Ο πολιτισμός είναι βέβαια υπόθεση όλων των ανθρώπων, ιδιαίτερα όμως είναι υπόθεση της Αριστεράς, γιατί αυτή κυρίως θέλει να αλλάξει τον κόσμο. Για τα θέματα του πολιτισμού, με τα οποία καταπιάστηκα, τα κείμενα γράφτηκαν κατά καιρούς και πολύ πριν τις εκλογές. Γράφτηκαν με την πρόθεση να φτάσουν στα χέρια των υψηλά ισταμένων της Αριστεράς μήπως και τους παρακινήσουν για μια σε βάθος πολιτιστική πολιτική.
Μα για ποιο πολιτισμό μιλάτε;Για τον πολιτισμό της δημοκρατίας, της παιδείας, της ανθρωπιάς, της δικαιοσύνης, της ομορφιάς, της αλληλεγγύης, αυτός πρέπει να είναι για την Αριστερά η ανώτερη έκφραση της πολιτικής της.
Αναφέρεστε στην παιδεία ως «τον άρτον ημών τον επιούσιον».Πιστεύω πως, όσο και αν είναι δύσκολο να αλλάξει ο κόσμος, με μία φωτισμένη παιδεία μπορεί να προκύψει ένας κόσμος πιο δίκαιος.
Aποσπάσματα του βιβλίου σας «H άλλη Aμερική» περιέχονται σε βιβλία της μέσης εκπαίδευσης. Καθώς και σειρά από τα έργα σας διδάσκονται στο Πανεπιστήμιο Xάρβαρντ (Τμήμα ξένων γλωσσών) θεωρείτε ότι τα βιβλία σας ασκούν παιδεία;Παιδεία ασκείται πάντα όταν ένα βιβλίο είναι αξιώσεων. Θεωρώ τιμή μου που μερικά κείμενά μου βρίσκονται ανάμεσα σε κείμενα του Ρίτσου, του Φραγκιά, του Σεφέρη, του Καββαδία, στο Τμήμα ξένων γλωσσών του Χάρβαντ. Το βιβλίο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο, ευτύχησα λοιπόν και ’γώ να ανοίξω κάποιο.
Ζούμε στην εποχή της εικόνας κι εσείς αναφέρεστε στην τηλεόραση ως δημόσιο κίνδυνο.Η τηλεόραση από τη μια μεριά είναι μια εκπληκτική εφεύρεση, από την άλλη όμως λειτουργεί κατά της σκέψης, της δημοκρατίας, της παιδείας. Έτσι όπως λειτουργεί δεν προσφέρει στον πολιτισμό, τον καταστρέφει. Ευτελίζει τις αξίες του. Ως λαϊκό μέσο θα έπρεπε να σέβεται τον πολιτισμό, τη γλώσσα και την ιστορία του ελληνικού λαού. Έχει πάψει να είναι πολιτισμικό αγαθό και με την υποκουλτούρα της γίνεται δημόσιος κίνδυνος. Αυτό θεραπεύεται μόνο με κανόνες δεοντολογίας. Επιβάλλεται, έστω μια σύντομη, αποτοξίνωση από την τηλεόραση και, σκεφτείτε, η κλειστή τηλεόραση θα μας αποκαλύψει τα βιβλία, τη μουσική και τον άγνωστο εαυτό μας.
Στη διάρκεια αυτής της κρίσης, πιστεύετε πως ο πολιτισμός θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία μιας άλλης οικονομίας;Βεβαιότατα, γιατί ο πολιτισμός θα έφερνε στο προσκήνιο μια άλλη οικονομική πολιτική, μια άλλη επενδυτική αντίληψη, με πρώτο κεφάλαιο τον άνθρωπο που απαξιώνεται από τα μοντέλα ανάπτυξης του καπιταλισμού, βασισμένα στην άμετρη κερδοσκοπία και στην καταστροφή ανθρώπων και περιβάλλοντος. Ο πολιτισμός της Ελλάδας είναι το μέγα επενδυτικό κεφάλαιο και είναι αναξιοποίητο.
Γράφετε: Το μέλλον είναι πίσω μας και μπροστά μας και η αναγέννηση της Ελλάδας και της Ευρώπης θα έλθει μέσα από τον ελληνικό πολιτισμό. Τι ακριβώς προτείνετε;Χρειάζεται συστράτευση για την αναγέννηση της Ελλάδας και προς την κατεύθυνση αυτή προτείνω την προσφυγή της Ελλάδας στον ΟΗΕ, από τον οποίο να ζητήσει την αλληλεγγύη, τη συμπαράσταση για τη σωτηρία του πολιτισμού της και την οικονομική της σωτηρία. Ο ΟΗΕ, ως διεθνής οργανισμός που προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον πολιτισμό, να αναλάβει την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, ως κοιτίδας πολιτισμού, καθιστώντας την άτρωτη από εξωτερικές επιβολές. Παράλληλα, η έκκληση προς τον ευρωπαϊκό πνευματικό κόσμο να εκπληρώσει το χρέος του απέναντι στην Ελλάδα, που συνέβαλε τα μέγιστα στη νίκη του φασισμού και πρόσφερε στην ανθρωπότητα διαχρονικές αξίες και πολιτισμό. Ο μόνος δρόμος αντίστασης και ελπίδας είναι μια ρωμαλέα αναγέννηση, που μας θέλει και ξεχωριστά έναν - έναν, αλλά και όλους μαζί, κυρίως, για να προκύψει. Έτσι, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα καλό παρόν, ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας.
Ποια είναι η επιθυμία σας για την τύχη αυτού του πονήματος;Όποιες ιδέες, σκέψεις, προτάσεις καταγράφονται εδώ, είτε εφικτές είτε ανέφικτες είτε ουτοπικές, η Αριστερά, και όχι μόνο, ας μην τις προσπεράσει. Και ας συνεισφέρει τις δικές της. Κανένας δεν έχει τη λύση στο τσεπάκι του.