Το μακεδονικό ζήτημα απασχόλησε συστηματικά την «Εποχή» το προηγούμενο διάστημα. Όχι γιατί το υπαγόρευε η δημοσιογραφική δεοντολογία, αλλά από ειλικρινή επιθυμία και πολιτική βούληση να τελειώνουμε με ένα παρωχημένο «εθνικό»ζήτημα που αναγέννησε από τις στάχτες της την ελληνική ακροδεξιά τη μακρινή δεκαετία του 1990.
Κυρίως, όμως, απασχόλησε την ελληνική κοινωνία. Αποτέλεσε πεδίο αναβίωσης μιας «λαϊκής» δεξιάς, χωρίς μεγάλη επιτυχία ως τα τώρα, πιθανότητα εκ νέου νομιμοποίησης της Χρυσής Αυγής, πεδίο αντιπαραθέσεων εντός της Αριστεράς, που δεν απέφυγε λανθασμένες πολιτικές εκτιμήσεις σε ορισμένες της εκφάνσεις.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι Δημήτρης Χριστόπουλος και Κωστής Καρπόζηλος επιχείρησαν μια παρέμβαση, εκ του αποτελέσματος απόλυτα επιτυχημένη, με την έκδοση του βιβλίου «10 + 1 Ερωτήσεις και Απαντήσεις για το Μακεδονικό» από τις εκδόσεις Πόλις. Με έναν τρόπο που απέφευγε το συνηθισμένο ελιτισμό της αριστερής διανόησης, εύληπτο, αλλά όχι απλοϊκό, αποδόμησαν τους μύθους της άλλης πλευράς, του ελληνικού εθνικισμού και των φοβιών που παρήγαγε.
Ο Σεπτέμβρης είναι κρίσιμος μήνας για τη γειτονική χώρα που στις 30 του μήνα αποφασίζει για την αποδοχή της Συμφωνίας των Πρεσπών η οποία θα διευκολύνει την ενταξιακή της πορεία στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Ανεξάρτητα από τις επιδιώξεις του διεθνούς παράγοντα, το ζήτημα αποτέλεσε και αποτελεί πεδίο σύγκλισης και ζυμώσεων μεταξύ των δύο χωρών όχι μόνο σε επίπεδο κυβερνήσεων, αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας.
Η μακεδονική Επιτροπή του Ελσίνκι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αποφάσισε τον κρίσιμο αυτό μήνα να εκδώσει το βιβλίο των Καρπόζηλου-Χριστόπουλου στα μακεδονικά. Χθες, Σάββατο, έγινε η παρουσίαση της έκδοσης στα Σκόπια σε μια εκδήλωση στην οποία εκτός από το Δημήτρη Χριστόπουλο, συμμετείχαν o Μιχάλης Μπαρτσίδης, η Ιρένα Στέφοσκα, ιστορικός και βουλεύτρια του κυβερνώντος συνασπισμού, ο Λιούμπομιρ Φρτσκοσκι, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και η Ουρανία Πιρόφσκα από την Επιτροπή του Ελσίνκι, συντονίστρια επίσης της εκδήλωσης.
Η «Εποχή»θα ήθελε πολύ να βρίσκεται εκεί. Η έκδοση όμως της εφημερίδας δεν μας επέτρεψε να κάνουμε το ταξίδι ως τα Σκόπια. Επικοινωνήσαμε ωστόσο με τους συμμετέχοντες και εξασφαλίσαμε δηλώσεις τους για την επιλογή της συμμετοχής τους, τη μετάφραση του βιβλίου και τη σημασία της εκδήλωσης στην προσέγγιση των δύο κοινωνιών.
Επιμέλεια: Πέτρος Κοντές ΟΥΡΑΝΙΑ ΠΙΡΟΦΣΚΑΝα κατανοήσουμε τις φοβίες μας για να τις υπερβούμεΣτις 30 Σεπτεμβρίου οι πολίτες της Μακεδονίας θα συμμετάσχουν σε ένα δημοψήφισμα σχετικά με την αποδοχή της Συμφωνίας των Πρεσπών που θα διευκολύνει την ενταξιακή πορεία της χώρας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Πρόκειται για μια διαδικασία μεγάλης κρισιμότητας για το μέλλον της χώρας μας. Αυτή η πολιτική συγκυρία είναι το κίνητρο μας για τη μετάφραση και προώθηση του βιβλίου, μιας και πιστεύουμε ότι η κατανόηση της εθνικιστικής φοβίας της άλλης χώρας μπορεί να επιλύσει τη μακρόχρονη αίσθηση απειλής και πικρίας προς τους έλληνες πολίτες. Η κοινή γνώμη στη χώρα μου πιστεύει ότι η Μακεδονία έκανε πολλές υποχωρήσεις με τη Συμφωνία των Πρεσπών ενώ η Ελλάδα καμία στα πλαίσια του συμβιβασμού. Μιας και το βιβλίο εξηγεί απλά και κατανοητά την κατάσταση στην Ελλάδα, σκεφτήκαμε ότι θα βοηθούσε τους πολίτες μας. Είναι πολύ σημαντικό επίσης ότι το βιβλίο θα παρουσιαστεί όχι μόνο από μακεδόνες διανοούμενους, αλλά και από έναν εκ των συγγραφέων, τον Δημήτρη Χριστόπουλο, και τον Μιχάλη Μπαρτσίδη. Πιστεύω ότι οι εθνικιστικές μας φοβίες μπορούν να ξεπεραστούν με την κατανόηση του πυρήνα των προκαταλήψεων αυτού του είδους. Αυτό είναι το πρώτο βήμα, η κατανόηση. Θα χρειαστεί χρόνος για να οικοδομηθούν γέφυρες μεταξύ των δύο χωρών, αλλά η Συμφωνία και η εφαρμογή της θα βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι καιρός να προχωρήσουμε αφήνοντας πίσω την ιστορία.
Εκτελεστική διευθύντρια της μακεδονικής Επιτροπής του Ελσίνκι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ΚΩΣΤΗΣ ΚΑΡΠΟΖΗΛΟΣΜπορούμε να ανατρέψουμε το μέχρι χθες κυρίαρχοΝιώθω μεγάλη χαρά και ικανοποίηση για τη μετάφραση του έργου μας και την παρουσίασή του στην πρωτεύουσα της Βόρειας Μακεδονίας. Πέρα από την αυτονόητη επιδίωξή μας για την προώθηση της επίλυσης του ονοματολογικού ζητήματος, το βιβλίο αυτό ήθελε να δείξει πόσο περίπλοκη είναι η κοινή ιστορία των λαών της Βαλκανικής και με τους πολλούς τρόπους που το παρελθόν —και οι ανακατασκευές του— σκιάζουν τη συλλογική φαντασία μας και επιτείνουν εντάσεις και ανταγωνισμούς. Υπάρχει όμως και μία άλλη διάσταση: αυτή της διεθνιστικής συνεργασίας, της υπέρβασης των συνόρων και των σκληρόκαρδων εθνικισμών. Η ιστορική συγκυρία στην οποία βρισκόμαστε μας επανασυνδέει με τις έννοιες αυτές και μας υπενθυμίζει ότι μπορούμε να ανατρέψουμε αυτό που μέχρι χτες φάνταζε κυρίαρχο —στην περίπτωσή μας την καθήλωση σε μια μυωπική, άδικη και αναποτελεσματική εθνικιστική ρητορική για τη μοναδικότητα της ελληνικής μακεδονίας. Η επίλυση του ονοματολογικού ζητήματος μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας εκτός από την ίδια την καθ’ αυτή σημασία της έχει και μια παραδειγματική διάσταση για την ελληνική αριστερά: η ωρίμανση των περίφημων συνθηκών για ριζοσπαστικές τομές πολλές φορές εξαρτάται από τη δική μας δράση και την ικανότητά μας να συνδέουμε τον οραματισμό ενός διαφορετικού μέλλοντος με τολμηρές πράξεις στο καθημερινό σήμερα.
Ιστορικός, διευθυντής ΑΣΚΙ ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΑΡΤΣΙΔΗΣΗ πολιτική της μετάφρασηςΠηγαίνουμε στα Σκόπια για να παρουσιάσουμε το μικρό, εύληπτο βιβλίο των Καρπόζηλου-Χριστόπουλου. Με την επίσκεψή μας αυτή αποσκοπούμε σε δυο πράγματα. Πρώτον να προωθήσουμε την αλληλοενημέρωση μεταξύ των πολιτών των δύο χωρών, την κατανόηση και επικοινωνία. Να πάρουμε και να δώσουμε, δηλαδή, υλικό για τη συζήτηση που αφορά τη μνήμη, την ιστορία και την εκπαίδευση των δύο λαών. Με λίγα λόγια, προσπαθούμε να φτιάξουμε δίκτυα πολιτών και οργανώσεων που θα ανοίξουν τα μικρά κυκλώματα επικοινωνίας, συμφιλίωσης και μιας δυναμικής κοινής ανάπτυξης. Όπως λέει ο φίλος μας Γκόραν Γιάνεφ, να ανοίξουμε τα «πορτάκια μεταξύ γειτόνων» (komsi kapidjik).
Το βιβλίο που μεταφράστηκε εκεί μάς δείχνει τη σημασία της μετάφρασης ως πολιτικής. Όλα τα προηγούμενα κατανοούνται σαν μια πολιτική της μετάφρασης ή ως μετάφραση της πολιτικής. Δηλαδή ως μια έννοια της πολιτικής παρέμβασης, της παρέμβασης γενικώς μεταξύ δύο δρώντων παραγόντων. Στην περίπτωση μας, να προωθήσουμε και να υποστηρίξουμε τη Συμφωνία των Πρεσπών, που αποτελεί ένα μείζον πολιτικό γεγονός, ένα μοντέλο πολιτικής για όλη την Ευρώπη που πραγματοποιείται στα Βαλκάνια. Η Συμφωνία δείχνει τη μεγάλη σημασία που έχουν οι παράγοντες που βρίσκονται ανάμεσα στα δύο κράτη, ανάμεσα στα άτομα, σ’ αυτό που εγώ αποκαλώ διεθνικό (transnational) πεδίο, που είναι ο κρίσιμος εκείνος χώρος μεταξύ μας, ο οποίος περιέχει όλα τα στοιχεία, τις δυνάμεις και την ευθύνη για κοινή δημοκρατική πολιτική και ανάπτυξη.
Διδάσκων στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣΗ ελληνική αδιαλλαξία έθρεψε τον μακεδονικό εθνικισμόΓια 25 χρόνια πρωταγωνιστές των διμερών σχέσεων υπήρξαν σχεδόν αποκλειστικά εκείνοι που κυρίως από τη δικιά μας πλευρά απέρριπταν οποιαδήποτε συμβιβαστική λύση ως «εθνοπροδοτική». Η αλλαγή που επήλθε με τη Συμφωνία των Πρεσπών δίνει μια δυναμική. Μας χειραφετεί και μας καλεί να δείξουμε ότι δεν είναι ίδιον του ελληνικού λαού να αρνείται ονόματα στους άλλους. Πέρσι το καλοκαίρι ήμουν στα Σκόπια και κάποιοι συνομιλητές μου, σοβαροί και μη εθνικιστές, επέμεναν ότι η ελληνική εμμονή στην άρνηση του ονόματος είναι συνέπεια της ελληνικής θέσης να διαλυθεί το κράτος τους. Προσπαθούσα μάταια να εξηγήσω ότι δεν επρόκειτο για κανένα σχέδιο συνωμοσίας, αλλά για ένα μεγάλο φάουλ της ελληνικής πλευράς. Δεν το καταλάβαιναν. Η ελληνική αδιαλλαξία έθρεψε τον γκροτέσκο μακεδονικό εθνικισμό. Μια ευτυχής συγκυρία φέρνει ώστε στις δύο κυβερνήσεις υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να κλείσει αυτή η κακή σελίδα. Η πρωτοβουλία της παρουσίασης του βιβλίου μας στα Σκόπια σε αυτό θέλει να συμβάλει. Η απόφα��η να εκδοθεί στα μακεδονικά το βιβλίο ελήφθη κατόπιν πρότασης που μας έγινε από τα Σκόπια. Το συζητήσαμε με τον Κωστή Καρπόζηλο και το αποφασίσαμε. Είναι καλό να βλέπουν εκεί ότι υπάρχουν Έλληνες που στάθηκαν κριτικά απέναντι στην αδιαλλαξία των κυβερνήσεών τους ως σήμερα και αναστοχαστικά σε ό,τι αφορά συνολικά το μακεδονικό ζήτημα στις ιστορικές του διαστάσεις. Μόνο αυτό μπορεί να συμβάλει ώστε και εκεί να δούνε κριτικά τους δικούς τους μύθους, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια παραγίνανε... Αν θέλουμε γέφυρες μεταξύ των λαών, αν θέλουμε ασφάλεια και ειρήνη στη γειτονιά μας, αν θέλουμε η Ελλάδα να πρωταγωνιστεί σε αυτό, δεν βλέπω άλλον δρόμο. Μάλλον τον άλλον δρόμο τον διαβήκαμε και φτάσαμε στο αδιέξοδό του. Η πολιτική του συμβιβασμού είναι η μόνη αξιοπρεπής και ωφέλιμη.
Πρόεδρος Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων Ανθρώπου