Οταν ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Κώστας Καραγκούνης, εκτόξευσε πριν από δύο, περίπου, εβδομάδες, τη βόμβα περί εφαρμογής του ασφαλιστικού συστήματος Πινοσέτ στην Ελλάδα (στην περίπτωση που το κόμμα του επικρατήσει στις προσεχείς εκλογές), έπιασε σχεδόν τους πάντες απροετοίμαστους. Πέρα από την κατακραυγή, που φυσικά ήταν αναμενόμενη, έπρεπε να ψάξει κανείς και πίσω από τις κουρτίνες για να διαπιστώσει τι ακριβώς περιλαμβάνει αυτό το περιβόητο σύστημα που εν έτει 2018 ισχύει ακόμη στη Χιλή.
Ε, λοιπόν το ασφαλιστικό που εγκαθίδρυσε ο Αουγκούστο Πινοσέτ στη χώρα του από το 1981 και μετά, έκανε (και κάνει) ευτυχισμένο κάθε οικονομολόγο που ορκίζεται στις αξίες της σχολής της οικονομικής σχολής του Σικάγο. Κοντολογίς: ακραία νεοφιλελεύθερο, σε σημείο κυνισμού!
Οι εισφορές στο σύστημα έρχονται μόνο από έναν πυλώνα. Τον εργαζόμενο. Ούτε το κράτος συνεισφέρει, ούτε φυσικά ο εργοδότης, ο οποίος απαλλάσσεται από την υποχρέωση να ασχολείται με την ασφάλιση του εργαζομένου του. Ο εργαζόμενος οφείλει, βάσει του σχετικού νόμου, να προσφέρει το 10% του μισθού του για τον προσωπικό του κουμπαρά. Τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνουν οι ασφαλιστικές εταιρίες που ιδρύθηκαν ακριβώς γι’ αυτό το σκοπό, να διαχειρίζονται τα συγκεκριμένα κεφάλαια.
Το συνολικό ποσό που έχει συγκεντρωθεί από το 1981 και μετά ανέρχεται σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Τα χρήματα αυτά επενδύονται στις αγορές χρήματος (μετοχές, ομόλογα κτλ) και ανάλογα με την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας αποφέρουν στους δικαιούχους συγκεκριμένα ποσά. Είναι σαφές βέβαια ότι κάθε «ανωμαλία» στις αγορές επηρεάζει έντονα την πορεία του συστήματος. Η κρίση, ας πούμε, των subprime επηρέασε αρνητικά, ενώ κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης στις αγορές της Ασίας το σύστημα έχασε περίπου το 40% του αποθεματικού του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις συντάξεις!
Μιλώντας για τις συντάξεις και το ύψος τους, αυτό διαμορφώνεται κατά μέσο όρο στα 290 με 300 ευρώ περίπου το μήνα (εθνική σύνταξη). Από εκεί και πέρα, τα πάντα εξαρτώνται από την κερδοφορία των κεφαλαίων που επενδύονται και το ύψος του προσωπικού κουμπαρά του καθενός (παίζει προφανώς τεράστιο ρόλο το ύψος του μισθού και αυτό είναι φυσικό).
Συντάξεις πείναςΣτις περισσότερες των περιπτώσεων, η σύνταξη που τελικά δίνει το σύστημα δεν μπορεί να εξασφαλίσει αξιοπρεπή διαβίωση. Στη Χιλή είναι πάρα πολλοί οι συνταξιούχοι που εργάζονται για να καταφέρουν να συγκεντρώσουν ένα ικανό, για να ζήσουν, εισόδημα. Υπάρχουν επίσης εργαζόμενοι που προτιμούν να μην δίνουν το 10% του μισθού τους για τον προσωπικό κουμπαρά και να κρατούν αυτό το ποσό για τον εαυτό τους, αποταμιεύοντας ή ξοδεύοντας.
Το εν λόγω σύστημα, όπως γίνεται κατανοητό, ουσιαστικά παράγει συνταξιούχους-παρίες. Και γιατί, λοιπόν, δεν αλλάζει όλα αυτά τα χρόνια κατά τα οποία η δημοκρατία έχει αποκατασταθεί στη Χιλή και ο Πινοσέτ αποτελεί μακρινή, θλιβερή, ανάμνηση; H απάντηση είναι απλή: οι εταιρίες που διαχειρίζονται τα κεφάλαια των συνταξιούχων είναι πανίσχυρες και αντιδρούν σε κάθε προσπάθεια μίας εύλογης μεταρρύθμισης. Γύρω από αυτές, οι ελίτ της Χιλής έχουν δημιουργήσει ένα ανθεκτικό πλέγμα συμφερόντων το οποίο, προς το παρόν, αντέχει παρά τις όποιες προσπάθειες για αλλαγή από το πολιτικό σύστημα και τη λαϊκή κατακραυγή. Οι συγκεντρώσεις και οι διαμαρτυρίες του κόσμου για το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο, όμως επί της ουσίας τίποτα δεν έχει αλλάξει όλα αυτά τα χρόνια. Ο μεταρρυθμιστικός οίστρος είναι χαμηλού επιπέδου (ακόμη).
Η ταξικότητα είναι, τέλος, το κύριο χαρακτηριστικό και του συστήματος υγείας. Το δημόσιο, το οποίο στηρίζουν με τις (ξεχωριστές) εισφορές τους οι Χιλιανοί (περίπου 7% ανά οικογένεια), χαρακτηρίζεται από δυσλειτουργίες και πολλές καθυστερήσεις στη διενέργεια εξετάσεων και χειρουργείων, παρά το καλό επίπεδο των γιατρών και του προσωπικού. Στο ιδιωτικό όλα γίνονται πιο εύκολα, αλλά και εκεί υπάρχει πρόβλημα. Οι ασφαλιστικές χωρίζουν τους ανθρώπους ανάλογα με το φύλο και την ηλικία και καθορίζουν έτσι την «ταρίφα» τους. Παράδειγμα; Οι γυναίκες που βρίσκονται σε ηλικία τεκνοποίησης πληρώνουν τα τριπλάσια σε σχέση με τους άνδρες στην ίδια ηλικία.
Νίκος Γιαννόπουλος