Η δημοπράτηση από το δήμο Αθηναίων του έργου με τίτλο «Αναβάθμιση Υποδομών του Εθνικού Κήπου» έχει προκαλέσει ανησυχίες σε κατοίκους, φορείς και περιβαλλοντολόγους για τις επιπτώσεις στο οικοσύστημα, αλλά και στη φυσιογνωμία του κήπου.
Στα τέλη Σεπτέμβρη αποσφραγίστηκαν οι προσφορές για μια σειρά παρεμβάσεων στον Εθνικό Κήπο που θα χρηματοδοτηθούν από ίδιους πόρους με προϋπολογισμένο κόστος 4,2 εκ. ευρώ. Οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό του υπόγειου δικτύου άρδευσης, την αποκατάσταση του υπέργειου αρδευτικού δικτύου στο σύνολο της έκτασης του Εθνικού Κήπου, την αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση των λιμνών και των υπολοίπων στοιχείων νερού με ταυτόχρονη ενίσχυση της παρουσίας του υγρού στοιχείου, την αναβάθμιση και υπογειοποίηση της υπάρχουσας ηλεκτρολογικής υποδομής και των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, την κατάργηση υπαρχόντων και εγκατάσταση νέων υπόγειων δικτύων, την εγκατάσταση περιμετρικού φωτισμού ειδικών προδιαγραφών, την εγκατάσταση-συντήρηση του αστικού εξοπλισμού (παγκάκια, παραδοσιακές καρέκλες, κάδοι, σήμανση), την αναβάθμιση του δικτύου αποχέτευσης ομβρίων-αποστράγγισης και τη συντήρηση του δικτύου μονοπατιών.
Το έργο αποτελεί, σύμφωνα με τη δημοτική αρχή Καμίνη, τμήμα μιας συνολικής στρατηγικής μακροχρόνιων πολιτικών για τη βιωσιμότητα του Εθνικού Κήπου που περιλαμβάνουν τη Διαχειριστική Μελέτη για τη λειτουργία του Κήπου, την υπογραφή, στα μέσα του καλοκαιριού, μνημονίου συνεργασίας με τη Βαυαρική Διεύθυνση Κρατικών Παλατιών, Κήπων και Λιμνών για μεταφορά τεχνογνωσίας και ενσωμάτωση νεών τεχνολογιών, και την εξειδίκευση της Διαχειριστικής Μελέτης του Εθνικού Κήπου. Στα πλαίσια της στρατηγικής αυτής, εξάλλου, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, θα έπρεπε να ολοκληρώνεται η επικαιροποίηση του τοπογραφικού του Κήπου, της καταγραφή δηλαδή της υπάρχουσας φυτικής βλάστησης, που περιλαμβάνει το είδος, την ταυτότητα και την τοποθεσία κάθε δέντρου και κάθε θάμνου εντός του.
Εν κρυπτώ;Παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με τη δημοτική αρχή, υπάρχει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τον Εθνικό Κήπο, αυτή έχει σχεδιαστεί εν κρυπτώ, χωρίς να έχει γνωστοποιηθεί στους δημοτικούς συμβούλους της συμπολίτευσης και της αντιπολίτευσης πόσο μάλλον στους κατοίκους της περιοχής. Σύμφωνα με καταγγελίες δημοτικών συμβούλων της αντιπολίτευσης, η Διαχειριστική Μελέτη δεν είναι γνωστή, όπως δεν έχει γίνει γνωστή η τεχνική μελέτη του έργου που δημοπρατήθηκε στα τέλη του περασμένου μήνα, η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ούτε και οι τεχνικές προδιαγραφές. Στην προ ημερησίας διάταξης συζήτηση που έγινε στο δημοτικό συμβούλιο, δε, η Ανοιχτή Πόλη ζήτησε να δοθούν οι μελέτες σε ολους τους δημοτικούς συμβούλους, πρόταση που έτυχε αποδοχής.
Η δημοτική αρχή, από την άλλη, επιμένει ότι το ζήτημα το χειρίζεται το γραφείο του Δημάρχου. Παράλληλα, επισημαίνει ότι το συγκεκριμένο έργο έχει έρθει τρεις φορές στο δημοτικό συμβούλιο (τις 2 εγκρίθηκε ομόφωνα και την τρίτη πλειοψηφικά) για τον τρόπο δημοπράτησής του και για δύο τροποποιήσεις του προϋπολογισμού. Εξάλλου, η τεχνική μελέτη έχει εγκριθεί και από το υπουργείο Πολιτισμού όσο και από τη Διεύθυνση Δασών Αθηνών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής.
Χωρίς μέριμνα για προστασίαΗ αποσφράγιση των προσφορών έφερε στο φως της δημοσιότητας τεχνικές λεπτομέρειες για τις εργασίες που θα γίνουν εντός του Κήπου, οι οποίες έχουν προκαλέσει ανησυχία για τις συνέπειες που θα έχει στο οικοσύστημα του Κήπου και στη φυσιογνωμία του. Για το λόγο αυτό ανακοινώσεις εξέδωσαν η Εταιρεία Φίλων του Εθνικού Κήπου, ο σύλλογος αποφοίτων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και η ΠΕΕΓΕΠ (Πανελλήνια Ένωση Επαγγελματιών Γεωτεχνικών & Επιχειρήσεων Πρασίνου).
Στα τεύχη δημοπράτησης αποκαλύφθηκε από την τεχνική περιγραφή του έργου οτι πρόκειται να γίνει ανακατασκευή όλων των διαδρόμων κίνησης των πεζών και της υποβάσης, με χρήση σταθεροποιημένου χωμάτινου δαπέδου και όχι συντήρηση όπως υποστηρίζει η Αρχή. Για τις εργασίες εκσκαφής σε βάθος 20εκ. δεν αποκλείονται τα τεχνικά μέσα, ενώ το χώμα που προκύπτει από την εκσκαφή «δύναται» να επαναχρησιμοποιηθεί, όπως αναφέρεται, μόνο αν πληροί τις προϋποθέσεις της υποβάσης. Το βάθος των 20εκ., αλλά και η προοπτική της πλήρους ανακατασκευής εγείρει ενστάσεις για τον τραυματισμό του ριζικού συστήματος των φυτών, την καταπόνησή τους από τα τεχνικά και μηχανικά μεσα, ο χειρισμός των οποίων δεν γίνεται πάντα με τις λεπτότερες των κινησεων, και τις επιπτώσεις του σοκ από την αλλαγή του μικροπεριβάλλοντος λόγω των νέων υλικών που θα χρησιμοποιηθούν. Στις κοστολογούμενες εργασίες δεν καταγράφεται κάποια εργασίας προστασίας των φυτών.
Εξάλλου, προβλέπεται η αποξήλωση παλαιών μονωτικών και άλλων επιστρώσεων από τα τις επιφάνειες των λιμνών με πλήρη απόξεση/αφαίρεση της στρώσης των παλαιών υλικών χρησιμοποιώντας φλόγιστρο, διαλύτες ή αποξεστικά εργαλεία, χωρίς να υπάρχει κάποια πρόβλεψη ή περιβαλλοντικός όρος για τις κοινωνίες των φρύνων και άλλων ζώων που ζούν εκεί (πρόσφατα από υποψήφια διδάκτορα του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών βρέθηκε στις λίμνες του Εθνικού Κήπου υδρόβιο σαλιγκάρι που είναι ενδημικό της Ελλάδας και εξαπλώνεται στην Αν. Στερεά), χωρίς να υπάρχει επίσης κάποια μέριμνα για την προστασία τους.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες του δήμου ομολογούν ότι θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερες λεπτομέρειες για την προστασία των φυτών· εκτιμούν, επίσης, ότι το ενδεχόμενο συναντήσης ριζικού συστήματος κατά την διάρκεια των εργασιών είναι πιθανό, όχι όμως στην έκταση που προβλεπουν οι ανησυχίες, καθώς τα έργα οδοποιίας προηγούμενων επεμβάσεων και η συμπίεση του εδάφους από τη χρήση των διαδρόμων, δρα αποτρεπτικά στη διείσδυση των ριζών κάτω από αυτούς. Ωστόσο, προκαλεί ερωτηματικά το γεγονός ότι η ανάθεση του έργου δρομολογείται, ενώ παράλληλα πραγματοποιείται η επικαιροποίηση του τοπογραφικού του Κήπου, χωρίς να ξέρουμε αν αυτό θα περιλαμβάνει και μια «χαρτογράφηση» του ριζικού συστήματος των φυτών του Κήπου.
Λανθασμένες προτεραιότητεςΑνάλογες ανησυχίες εκφράζει η Εταιρεία Φίλων του Εθνικού Κήπου. «Παραμένει άγνωστο εάν οι εν λόγω εργασίες έχουν ενταχτεί στη μελέτη που, σύμφωνα με προηγούμενη ανακοίνωση του Δημάρχου Αθηναίων, θα εκπονήσει η Διεύθυνση Κήπων, Κάστρων και Λιμνών της Βαυαρίας και πάντως δρομολογούνται χωρίς να έχει λάβει χώρα οιαδήποτε εργασία σχετική με τη χλωρίδα και την πανίδα», τονίζει, χαρακτηρίζοντας τις εργασίες ασύμβατες με το πλαίσιο του Εθνικού Κήπου ως Ιστορικού Τόπου, και επικίνδυνες για το οικοσύστημα. Στη λανθασμένη προτεραιότητα εργασιών, εξάλλου, στέκεται και ο Σύλλογος Αποφοίτων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου που υπενθυμίζει ότι «η αρχική προμελέτη που έγινε από την ομάδα των Βαυαρών προέβλεπε μια συνολική και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των διαχρονικών προβλημάτων του Εθνικού Κήπου με κύρια και απόλυτη προτεραιότητα τη σωστή διαχείριση του οικοσυστήματος που τον χαρακτηρίζει».
Η ΠΕΕΓΕΠ στη δικιά της ανακοίνωση τονίζει ότι μόνο το 13% του συνολικού κόστους του δημοπρατηθέντος έργου αφορά έργα πρασίνου, συμπεραίνοντας ότι «δεν προκύπτει αναγκαιότητα για το έργο αφού δεν εντάσσεται σε κάποιο ολοκληρωμένο σχέδιο αποκατάστασης του κήπου». Χαρακτηρίζει τη μελέτη εξαιρετικά ελλιπή, που μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές και αυθαιρεσίες «αφού πχ αν και προβλέπει εκσκαφές χιλιομέτρων δεν αναφέρονται πουθενά μέτρα προστασίας των δέντρων, δεν αναφέρονται μέτρα προστασίας και χειρισμού δέντρων-μνημείων, δεν υπάρχει αναλυτικό χρονοδιάγραμμα (σε ένα κήπο που ο χρόνος εκτέλεσης των περισσότερων εργασιών έχει μεγάλη σημασία), δεν επισημαίνεται το μέγεθος και το βάρος που πρέπει να έχουν τα μηχανήματα κατά το μέγιστο, ώστε να μην προκαλέσουν ζημιές στον κήπο και πολλά πολλά ακόμα». Επισημαίνει, επίσης, ότι στην τεχνική έκθεση που συνέταξαν βαυαροί ειδικοί, το 2014 για τον Κήπο αναφέρεται οτι «οι δρομίσκοι δεν είναι μόνο λειτουργικά αλλά και σημαντικά στοιχεία της διαμόρφωσης του κήπου. Η πορεία, οι διαστάσειςκαι τα υλικά τους θα πρέπει για αυτό το λόγο να διατηρηθούν κατά το δυνατό χωρίς μεταβολές». Τέλος με αφορμή την εγκατάσταση ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων φωτισμού, αναρωτιέται αν υπάρχει μελέτη για τη φωτορύπανση από το φωτισμό του κήπου, τις επιπτώσεις στη χλωρίδα και πανίδα του κήπου (πουλιά, νυχτόβια είδη, έντομα, μικροθηλαστικά ακόμα και στα φυτά) ενώ εκφράζει και ανησυχία για την αναγκαιότητα του φωτισμού σε έναν κήπο που κλείνει με τη δύση του ηλίου. Κλείνει, δε, την ανακοίνωσή της με το ερώτημα: «ο κήπος με τον νέο ηλεκτροφωτισμό θα εξακολουθήσει να ανοίγει με την ανατολή και να κλείνει με την δύση του ήλιου ή όχι;».
Πέτρος Κοντές