Ο αναγκαίος αναστοχασμός της διαθεματικότητας και η κληροδότηση των μελλοντικών αγώνων
Ανάμεσα στο ικρίωμα και στο κοινό -που επιμελέστατα κρατιέται σε απόσταση- μια διπλή σειρά από στρατιώτες φρουρεί, από τη μια μεριά την επικείμενη εκτέλεση, κι από την άλλη την ενδεχόμενη λαϊκή εξέγερση.
Μισέλ Φουκώ, Επιτήρηση και Τιμωρία«Λυντσαρισμένος για κανένα αδίκημα». Ενδεχομένως, το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του άρθρου για τον Νόμο του Λυντς, από το 1893, είναι το αξιοσημείωτο γεγονός ότι πέντε άνθρωποι λυντσαρίστηκαν και το ζήτημα θεωρήθηκε ελάσσονος σημασίας, τόσο που τα ισχυρά γραφεία του Τύπου της χώρας δεν μπήκαν καν στη διαδικασία να εξακριβώσουν τα αίτια για το κρέμασμα.
Άιντα Μπ. Γουέλς-Μπαρνέτ, Το Κόκκινο ΑρχείοΚάποιες μέρες μετά το πρωτοφανές δημόσιο και ομαδικό λυντσάρισμα του Ζακ Κωστόπουλου μέρα μεσημέρι, και το καινοφανές γεγονός της απουσίας σωστής ενημέρωσης, αλλά και της παρουσίας ευθέως ψευδούς ενημέρωσης, ακόμα και σκύλευσης του δολοφονηθέντα, αρχίζουμε να βρίσκουμε σταδιακά έναν πολλαπλό τρόπο να μιλήσουμε για ό,τι συνέβη. Πρώτα από όλα, το ρεπορτάζ (κυρίως εφημερίδων και των ιστοσελίδων τους και διαδικτυακών περιοδικών) ξεκίνησε και αναπτύσσεται ραγδαία, κι έτσι μας επιτρέπεται να επιστρέψουμε στη δολοφονία· έπειτα αρθρώνεται ένας λόγος μέσω του πένθους για τη διαθεματικότητα, αλλά κι ένας λόγος για το πένθος, για την πενθησιμότητα των ευάλωτων σωμάτων και τέλος ένας λόγος για το ίχνος του Ζακ Κωστόπουλου.
Ο μόνος κύριος που αντέδρασε στο λυντσάρισμα, δίνει τη μαρτυρία του στη δημόσια σφαίρα: δύο άνδρες του ΕΚΑΒ είναι ήδη εκεί, αλλά δεν σταματούν κανέναν, όπως και οι υπόλοιποι αμίλητοι θεατές. Νέο βίντεο δείχνει πως οι αστυνομικοί ήταν εκεί όταν ο Ζακ δέχτηκε κλωτσιά από έναν τρίτο άγνωστο ακόμα άνδρα· όταν πια παρενέβησαν, οι πρακτικές τους προκάλεσαν ανατριχίλα. Χειροπέδηση ενός ημιθανούς, αναίσθητου ανθρώπου, κλωτσιά στα οπίσθια, ένα μαχαίρι που τώρα αποδεικνύεται ότι δεν ήταν του Ζακ, γιατί δεν έφερε αποτυπώματά του. Ακόμα, ένα νέο βίντεο που επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς δύο μαρτύρων ότι είχε προηγηθεί κάποιος καυγάς σε παρακείμενο μαγαζί και ότι ο Ζακ, φοβισμένος, ζητούσε βοήθεια και νερό. Νερό που δεν του επιτράπηκε να πάρει ο ίδιος από ταχυφαγείο, παρά μόνο του το έφεραν έξω και τον εμπόδιζαν να κάνει το οτιδήποτε. Όλοι αυτοί που τον είδαν να δολοφονείται, δεν προσέρχονται να μιλήσουν. Ούτε το ΕΚΑΒ που έπρεπε να έχει παρέμβει και που δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να δεχθεί τη χειροπέδηση. Αλλά και κανένας από τους οκτώ αστυνομικούς δεν συνεργάζεται -και εν γένει η αστυνομία- που δεν υπακούν ούτε στα καλέσματα του ειδικού ανακριτή. Αντίθετα, ο πρόεδρος Αστυνομικών Υπαλλήλων Αθήνας προκλητικά δήλωσε σε δελτίο ειδήσεων ότι η διαδικασία προβλέπεται, αυτή είναι και σε όποιον αρέσει, ακόμη ότι δεν αλλάζει πρακτικές η αστυνομία ανάλογα με το ποιος κυβερνά. Σαν να δηλώνει μια αυτονόμηση ούτως ειπείν και, επιπροσθέτως, ρητή άρνηση για οποιαδήποτε αλλαγή στο σώμα που πρέπει να είναι στατικό. Βασισμένα όλα αυτά σε ποιο κοινωνικό συμβόλαιο, άραγε;
Ο «Άλλος»Απομακρυνόμαστε σταθερά από (αποτυχημένη) απόπειρα κλοπής και πολύ περισσότερο από απειλή. Είμαστε σε μια μεθοριακή συνθήκη έκνομης πράξης μπροστά στα όργανα του νόμου και της τάξης, που κι αυτά συνετέλεσαν σε αχρείαστη βία και τώρα συνδράμουν στην ιδέα της συγκάλυψης. Όταν το οπτικό υλικό που αυξάνεται φανερώνει μια χρονικότητα που αποκλείει το ξάφνιασμα και επιβεβαιώνει τη σταδιακή επαφή με ανθρώπους που ήταν μάρτυρες, είναι πολύ δύσκολο να μη μιλήσουμε για την πιθανότητα «othering». Ρηματοποίηση του «Other» στην καθομιλουμένη της αγγλικής γλώσσας, που σημαίνει τη διαδικασία της σχηματοποίησης ή κατασκευής μιας απειλητικής ετερότητας για τον Άλλο. Η ετερότητα του Ζακ Κωστόπουλου ήταν ορατή, ειδικά σε μια τέτοια χρονικότητα διαδοχικών συμβάντων που οδηγούν έναν άνθρωπο στο να ζητάει βοήθεια, νερό και προστασία σε κάποιον χώρο. Από ένα σημείο και μετά, δεν μπορούν να αποκλειστούν οι ομοφοβικές συνδηλώσεις. Το σώμα του Ζακ, ένα σώμα ρευστό, με θέσεις, διαθέσεις, στίγματα και εγγεγραμμένες ιστορίες αντίστασης και κοινωνικούς αποκλεισμούς, ήταν ένα σώμα ευάλωτο, που ακριβώς μέσα από αυτή την τρωτότητα αντιστάθηκε σε κάθε ζώσα συνθήκη στον περιορισμό και τη βιοπολιτική αστυνόμευση και καταστολή του. Ένα σώμα κόκκινο πανί για τις αντιλήψεις του εθνικού κορμού, θεματοφύλακα των κατηγοριοποιητικών κατηγοριοποιήσεων της κανονικότητας και της στασιμότητας του κοινωνικού.
Κι, ωστόσο, αποδείχθηκε ότι (έστω) αργά - αργά η κοινωνία αλλάζει. Η προσπάθεια απαλοιφής απέτυχε, αυτό το σώμα ήταν άξιο πένθους, γιατί η ζωή του ήταν αξιοβίωτη. Ο τρόπος του πένθους υπογραμμίζει αυτό το σημείο. Γκλίτερ στην κηδεία, στους δρόμους, γοβάκια που θα πατήσουν την κανονιστική, συντηρητική, εθνικιστική ή και νεοναζιστική μπότα. Ο πολλαπλός στιγματισμός του Ζακ απο-μεταμορφώνεται σε αυτό που ήταν αρχικά, υπερήφανα πολλαπλά τρωτός. Και μεταστοιχειώνεται σε μαχητικά διαθεματικό, που αυτό είναι και το πολιτισμικό του κεφάλαιο, που ακόμα απειλεί το κανονικό. Αυτό που μιλά για ηρωοποίηση, υπενθυμίζοντάς μας πως οι ήρωες πρέπει να είναι κάπως και όχι κάπως αλλιώς και που, μολοντούτο, δεν μπορούν να εμποδίσουν τη μεταρσίωση σε σύμβολο, σε μια κληρονομιά και μια προσθήκη ενός ίχνους στη γενεαλογία της αντίστασης που πλέον φέρουν ως αποστολή οι επόμενες γενιές στοχαστών, ακτιβιστών, καλλιτεχνών που έχουν ταχθεί σε ένα τέτοιο εγχείρημα.
Υπερήφανα πολλαπλά τρωτόςΠέρα από την αλήθεια και τη δικαιοσύνη, τώρα αγωνιζόμαστε και για το ίχνος αυτό, μέσα στο ίχνος αυτό, πολιτικά και πολιτισμικά. Πρέπει οι προοδευτικοί άνθρωποι, οι φιλελεύθεροι αλλά και ιδίως η Αριστερά (ολικά) να εγκύψει πάνω στη διαθεματικότητα, στη συνένωση καταπιέσεων (που δεν εξαιρούν το ταξικό), να την αναστοχαστεί, να συν-κινηθεί με τα κινήματα για τους κοινούς στόχους, να αγωνιστεί ενάντια στα δεσμά των ανθρώπων. Η ίδια η πραγματικότητα δεν επιτρέπει κάτι άλλο. Πώς αλλιώς μπορούμε να συμπορευθούμε με τους ΛΟΑΤΚΙ ανάπηρους, τους ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες, τους ανθρώπους εν γένει που βρίσκονται σε μια διασταύρωση ταυτοτήτω�� που δέχονται καταπίεση ή/και επίθεση;
Ο Ζακ Κωστόπουλος ήταν ακτιβιστής (Θετική Φωνή, Red Umbrella, ΟΛΚΕ), ομιλητής (μεταξύ άλλων και στο πρώτο TEDx του Παντείου Πανεπιστημίου), αρθρογράφος στο περιοδικό Antivirus και καλλιτέχνης. Drag performer. Και όπως σημειώνει έξοχα ο Δημήτρης Παπανικολάυ (συγγραφέας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης), ανασφάλιστος καλλιτέχνης.
Πρέπει να αγωνιστούμε και να ξαναδούμε πολλά. Τη νέα φεμινιστική και κουήρ ποιητική, την αποδοχή του drag show, το ταξικό ως διαθεματικό και vice versa. Όλους τους ανοιχτούς αγώνες που θα ενταθούν.
Κυρίως οφείλουμε να καταλάβουμε όλοι εμείς, αυτό το προβληματικό εμείς. Ας πούμε για τώρα, αυτοί που φρικιούμε με ένα δημόσιο ομαδικό λιντσάρισμα παρουσία της αστυνομίας και με περιστατικά νεοναζιστικών δολοφονιών πίσω μας και πάνω από τα κεφάλια μας, ότι όσοι λιντσάρουν και αναζητούν μετά ως αιτία ένα αδίκημα, είναι τόσο βαθιά στο αντιπολιτικό και αντικοινωνικό, που όπως έχει ξαναγίνει, σε λίγο δεν θα αναζητούν καν αδίκημα. Αυτή η Ιστορία επαναλαμβάνεται πρώτα σαν απανθρωπιά και μετά σαν απανθρωπιά. Όσοι αντιλαμβάνονται και δεν αρνούνται ότι είμαστε πολλαπλότητες, «multitudes» όπως έγραψε ο κατά Μπόρχες Ποιητής των Ποιητών, Ουώλτ Ουίτμαν, καλούνται να παλέψουν για την ανθρωπινότητα, ανθρωπιά και ανθρωποσύνη. Για την ευαλωτότητα του ανθρώπου ως δικαίωμα και ως αντίσταση στην τοξικότητα.
Νίκος Δασκαλόπουλος