Ο Μπολσονάρο οδεύει προς τη νίκη
Συζητάμε με τον Ζοάο Φέρες Τζούνιορ, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών για την τακτική των υποψηφίων πριν το δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία, τα χαρακτηριστικά της ψήφου στους δύο υποψηφίους, το είδος της προεκλογικής εκστρατείας του ακροδεξιού Μπολσονάρο και την επίδραση των ψευδών ειδήσεων στις εκλογές της χώρας του.
Τη συνέντευξη πήρε ο Πέτρος ΚοντέςΔύο εβδομάδες πριν το δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία πώς διαμορφώνεται η διαφορά μεταξύ των δύο υποψηφίων;Στην τελευταία δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε ο ακροδεξιός υποψήφιος Μπολσονάρο συγκεντρώνει 50% και ο Χαντάτ του Εργατικού Κόμματος 42%. Πιστεύω ότι η κατάσταση είναι δύσκολα αναστρέψιμη. Νομίζω ότι ο Μπολσονάρο οδεύει προς τη νίκη. Θα είναι η πρώτη φορά που η Βραζιλία θα έχει έναν ακροδεξιό, αυταρχικό πρόεδρο. Παράλληλα, τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης κρατούν μια στάση ουδετερότητας, λέγοντας ότι και οι δύο υποψήφιοι είναι απειλή για τη δημοκρατία, κάτι που δεν είναι αλήθεια. Το Εργατικό Κόμμα βρισκόταν στην προεδρία της χώρας τα προηγούμενα δεκατρία χρόνια, χωρίς να υπάρχει καμιά απειλή προς τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Ποια είναι τα βασικά επιχειρήματα που χρησιμοποιούν τα μέσα και οι υποστηρικτές του υπέρ του Μπολσονάρο;Τα μέσα που τον στηρίζουν προσπαθούν με έμμεσο τρόπο να δημιουργήσουν μια θετική εικόνα γι’ αυτόν. Προωθούν την εικόνα ενός καλού ανθρώπου, που δεν είναι τόσο μισαλλόδοξος, τόσο προκατειλημμένος. Δεν πρόκειται για άμεση υποστήριξη δηλαδή. Όσοι τον ψηφίζουν, συνήθως το κάνουν γιατί πιστεύουν ότι το Εργατικό Κόμμα είναι ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να συμβεί στη χώρα αυτή τη στιγμή. Πιστεύουν οτι είναι το κέντρο της διαφθοράς, ότι είχε καταστρέψει τη χώρα τα προηγούμενα χρόνια. Ο Μπολσονάρο υπόσχεται να τερματίσει την πολιτική διαφθορά και τη σκληρή αντιμετώπιση του εγκλήματος. Υπάρχει πολύς κόσμος εδώ που έχει υποστεί πλύση εγκεφάλου από το αφήγημα εναντίον της διαφθοράς, το οποίο συρρικνώνει την πολιτική σφαίρα σ’ αυτό το πεδίο. Είναι, επομένως, έτοιμοι να υποστηρίξουν ακόμα και τον πιο αναξιόπιστο υποψήφιο, απλά και μόνο για να μην επιτρέψουν στο Εργατικό Κόμμα να επιστρέψει στην προεδρία.
Τι συμπυκνώνουν οι δύο υποψήφιοι σ’ αυτές τις εκλογές; Ποια είναι η εκλογική τους βάση;Η ψήφος έχει ένα σαφές γεωγραφικό στοιχείο: Ο Λούλα και το Εργατικό Κόμμα έχουν μεγάλη υποστήριξη στο βορειοανατολικό κομμάτι της χώρας, ενώ ο Μπολσονάρο υπερισχύει στο νότιο και νοτιοανατολικό τμήμα. Η ψήφος έχει επίσης έμφυλα χαρακτηριστικά. Οι άνδρες στηρίζουν περισσότερο από τις γυναίκες τον Μπολσονάρο. Και επίσης υπάρχουν κοινωνικά και ταξικά χαρακτηριστικά, καθώς οι πλούσιοι και πολίτες των ανώτερων τάξεων στηρίζουν τον Μπολσονάρο, ενώ οι φτωχοί στηρίζουν το Εργατικό Κόμμα. Ο Μπολσονάρο δεν είναι λαϊκιστής με την έννοια που κυριαρχεί στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή, δεν είναι αυτό το κύριο χαρακτηριστικό του.
Η προεκλογική εκστρατεία μέχρι και τον πρώτο γύρο διεξαγόταν σε πολύ τεταμένη ατμόσφαιρα. Συνεχίζει να συμβαίνει αυτό;Δεν θα έλεγα ότι είναι έτσι. Στην πραγματικότητα η καμπάνια στους δρόμους της πόλης είναι πολύ υποτονική. Αντίθετα είναι πολύ τεταμένη η ατμόσφαιρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Μπολσονάρο έχει δημιουργήσει ένα στρατό από παραγωγούς ψευδών ειδήσεων, που τροφοδοτούν τα μέσα συνεχώς. Υπάρχουν υποψίες ότι εμπλέκεται η Cambridge Analytica στις εκλογές. Στο παρελθόν ο Μπολσονάρο είχε συναντηθεί με τον Στιβ Μπάνον, επομένως υπάρχει κάποιου είδους σχέση μεταξύ τους. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη εκλογική μάχη, στην οποία οι πολιτικές δομές δεν υπολογίζονται τόσο πολύ. Ο Μπολσονάρο έχει τη δυνατότητα να κάνει έναν προεκλογικό αγώνα χωρίς να έχει συμμετάσχει ούτε σε ένα ντιμπέιτ, για παράδειγμα. Πρόκειται για ένα μη υποψήφιο.
Πώς πιστεύεται ότι θα διαμορφωθεί το βραζιλιάνικο πολιτικό σκηνικό μετά τις εκλογές;Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα τι θα συμβεί. Μπορεί να έχουμε μια πολύ αδύναμη πολιτικά κυβέρνηση που θα ανατραπεί από κάποιο κοινοβουλευτικό κίνημα ή μια αυταρχική κυβέρνηση που θα συνθλίψει τους δημοκρατικούς θεσμούς. Είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί σταθερότητα.
Τι θα σημάνει για τη διεθνή κοινότητα η άνοδος του Μπολσονάρο στην εξουσία; Η Βραζιλία είναι ένας από τις πυλώνες των αναδυόμενων οικονομιών.Εύχομαι να μπορούσα να πω ότι η Βραζιλία είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά φαίνεται ότι εισάγονται νέα πολιτικά ήθη από μια νέα μορφή Δεξιάς. Δεν μ’ αρέσει πάρα πολύ ο όρος «λαϊκιστές». Πρόκειται για μια νέα μορφή επικοινωνίας, μια νέα πολιτική ατζέντα, η οποία είναι συνδεδεμένη με τα νέα μέσα επικοινωνίας και κυρίως με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μέχρι στιγμής η αντιπροσωπευτική δημοκρατία λειτουργούσε μέσω των πολιτικών κομμάτων που προσπαθούσαν να κερδίσουν την ψήφο των πολιτών, να δημιουργήσουν συμμαχίες και να κυβερνήσουν. Αυτό το δεξιό κίνημα, φαίνεται ότι προσπαθεί να παρακάμψει το πολιτικό σύστημα και να επικοινωνήσει αδιαμεσολάβητα με το λαό, να τον κυβερνήσει αδιαμεσολάβητα, χωρίς να γνωρίζουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Νομίζω ούτε στις ΗΠΑ δεν γνωρίζουν πώς θα ολοκληρωθεί η θητεία Τραμπ.
Τι σημαίνει η πολιτική κατάσταση της Βραζιλίας για τη Λατινική Αμερική γενικά;Η Βραζιλία δεν είναι πολύ ισχυρή οικονομικά, αλλά είναι σημαντική περιφερειακά. Είναι μια χώρα που λειτουργεί σαν σημείο αναφοράς για τον παγκόσμιο Νότο. Θα είναι νομίζω πολύ άσχημη εξέλιξη ως παράδειγμα για τις υπόλοιπες χώρες. Πολιτικές προσωπικότητες σαν τους συντηρητικούς των ΗΠΑ ή τον Μπολσονάρο δεν είναι πολύ καλοί στις διεθνείς σχέσεις. Δεν τις θεωρούν σημαντικές. Ο φόβος μου είναι άλλος: είναι η πιθανότηταενός πολέμου, ας πούμε εναντίον της Βενεζουέλας ή κάποιας άλλης χώρας στην περιοχή. Νομίζω ότι είναι πολύ πιθανή μια τέτοια εξέλιξη. Πρόκειται για ένα μιλιταριστή, που θα μπορούσε να κάνει οτιδήποτε για να ενισχύσει τη θέση των στρατιωτικών.