Κινητήρια δύναμη του Μπολσονάρο είναι η έλλειψη ελπίδας 
Την συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης-Πως διαμορφώνεται η κατάσταση ενόψει των σημερινών εκλογών; -Στη Βραζιλία αντιμετωπίζουμε την σοβαρότερη πρόκληση για τη δημοκρατία μετά το τέλος του δικτατορικού καθεστώτος (1964 - 1985). Ο φασισμός ποτέ δεν είχε τόσο μεγάλη απήχηση στη χώρα μας. Αυτό συμβαίνει στο κύμα της βαθύτερης οικονομικής κρίσης από τις αρχές του 20
ου αιώνα, σήμερα έχουμε πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας που φτάνει περίπου στο 14%. Η κινητήρια δύναμη πίσω από την υποψηφιότητα του Μπολσονάρο είναι η έλλειψη ελπίδας. Η πιθανή κυβέρνησή του θα συνδυάσει τη βαρβαρότητα των δικτατοριών με την εξάλειψη της αντιπολίτευσης και των «ανάρμοστων» φωνών, και με έναν παραληρηματικό ούλτρα νεοφιλελευθερισμό. Θα είναι κάτι κοντά στο καθεστώς του Πινοσέτ στη Χιλή.
-Πως βλέπεις την επόμενη μέρα μετά από μια ενδεχόμενη νίκη του Μπολσονάρο; Τι θα σημάνει μια τέτοια εξέλιξη για τη Βραζιλία, αλλά και για την Λατινική Αμερική γενικότερα; -Μεταξύ του 1998 και του 2018 η Λατινική Αμερική έζησε μια εμπειρία ρεφορμιστικών κεντροαριστερών κυβερνήσεων, οι οποίες χωρίς να συγκρουστούν με το χρηματοπιστωτικό σύστημα ανέβασαν το βιοτικό επίπεδο των φτωχών και έκαναν τις οικονομίες να αναπτυχτούν ταχύτερα. Στις περισσότερες χώρες υπήρξαν χωρίς απώλειες για τους πλούσιους. Αυτό κατέστη δυνατό γιατί έγινε η εκτίμηση των τιμών των βασικών προϊόντων στη διεθνή αγορά, κάτι που δεν υπάρχει τώρα. Μια νίκη της ακροδεξιάς στη Βραζιλία θα έχει πολύ μεγάλο αρνητικό αντίκτυπο στην ήπειρο, και θα δημιουργήσει έναν ισχυρό σύμμαχο στην κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Σε όλη τη διάρκεια της κρίσης, είμαστε μία από τις δέκα μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες. Ας μην ξεχνάμε, ότι η ακροδεξιά αναπτύσσεται επίσης και στη Δυτική Ευρώπη.
-Ποια θεωρείς ότι είναι σήμερα τα όρια του προοδευτισμού στη Βραζιλία; Υπάρχει η αίσθηση ότι παρόλο που ο λουλισμός δεν απέτυχε, εξαντλήθηκε.-Ο λουλισμός αντιπροσωπεύει ένα ρεύμα με διάχυτους πολιτικούς και οικονομικούς σκοπούς. Θα μπορούσαμε να το συνοψίσουμε γενικά ως τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων χωρίς να προκαλούνται κοινωνικές συγκρούσεις. Έχει προοδευτικά στοιχεία στο πολιτικό επίπεδο, αλλά είναι εξαιρετικά συντηρητικός στην οικονομία. Το μοντέλο αυτό λειτουργούσε όσο υπήρχε αύξηση της εξωτερικής ζήτησης για τα πρωτογενή προϊόντα, όπως το κρέας, τα ορυκτά, το πετρέλαιο και τα σιτηρά. Όταν όμως ο κύκλος αντιστράφηκε, ο λουλισμός δεν ήταν σε θέση να δώσει θετικές απαντήσεις. Ωστόσο, υπήρξε μια πραγματική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων. Είναι πολύ δύσκολο στον πρώτο χρόνο της κυβέρνησης ο Μπολσονάρο να προσφέρει περισσότερες θέσεις εργασίας, και να αυξήσει τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού. Ως εκ τούτου, μπορούμε να έχουμε μια συντηρητική κυβέρνηση, χωρίς οικονομική ανάπτυξη, και με εξαιρετικά κατασταλτικά χαρακτηριστικά τους πρώτους μήνες.
-Αν επικρατήσει ο Χαντάντ θεωρείς ότι θα μπορέσει να σχηματίσει μια σταθερή κυβέρνηση; -Έχουμε ένα άμεσο πρόβλημα: ο φασισμός έγινε μια πολιτική δύναμη με μεγάλη νομιμότητα στη Βραζιλία, και έχει εξαπλωθεί σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο μισός πληθυσμός είναι φασίστες, αλλά ότι οι συνθήκες της απελπισίας, της έλλειψης προοπτικής, και της οργής για μια σειρά περιπτώσεων διαφθοράς, που χρησιμοποιούνται από τη δεξιά, έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση αποκήρυξης της πολιτικής και αποδοχής μιας αυταρχικής λύσης για την κρίση. Δηλαδή, μιας λύσης που βρίσκεται έξω από τους δημοκρατικούς θεσμούς, οι οποίοι αντιμετωπίζουν έντονη δυσπιστία. Έτσι, μια κυβέρνηση του Χαντάντ θα πρέπει να δώσει πολύ άμεσες απαντήσεις στα προβλήματα της ανεργίας και της επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις απειλές αποσταθεροποίησης που είναι πιθανό να συμβούν.
-Μπορούν αυτές οι εκλογές να δώσουν μια διέξοδο στην βαθιά και πολύπλευρη κρίση που αντιμετωπίζει η Βραζιλία; -Οι εκλογές γίνονται μέσα σε ένα σκηνικό ισχυρών απειλών, και δεν ξέρω αν μπορούν να δώσουν κάποια λύση. Ο Λούλα, ο πιο δημοφιλής στις δημοσκοπήσεις, έχει φυλακιστεί χωρίς αποδείξεις, τα μέσα ενημέρωσης λειτουργούν ως επί το πλείστον υπέρ του Μπολσονάρο, και το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας είναι επίσης υπέρ της ακροδεξιάς. Αν κερδίσει ο Μπολσονάρο, το πιθανότερο είναι να μην δοθεί καμία άμεση λύση για την κρίση. Αν ο επόμενος πρόεδρος είναι ο Χαντάντ η κατάσταση θα είναι επίσης δύσκολη, όμως θα υπάρχει η ευκαιρία για την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων με έναν πιο δημοκρατικό τρόπο. Σήμερα αντιμετωπίζουμε δύο σημαντικές κρίσεις. Η πρώτη είναι η οικονομική, η οποία θα επιλυθεί μόνο με τη βελτίωση του παγκόσμιου σκηνικού. Και η δεύτερη είναι η πολιτική, που θέτει υπό έλεγχο την ίδια τη δημοκρατία. Πρόκειται για τεράστιες και πολύπλοκες προκλήσεις που δεν θα έχουν λύση σε μια νέα δικτατορία, όπως αυτή που υποστηρίζει ο Μπολσονάρο.