Οταν υποστήριζε ότι «ο Πινοσέτ θα έπρεπε να είχε σκοτώσει περισσότερους», ότι κακώς η δικτατορία στη δική του χώρα «βασάνιζε αλλά δεν σκότωνε» ενώ «θα έπρεπε να έχει ξεπαστρέψει τουλάχιστον 30.000», πολλοί τον θεωρούσαν φαιδρό νοσταλγό της χούντας. Έκριναν ότι αρκούσε να παραδώσουν στην κοινή λογική και στη δημόσια χλεύη κατά καιρούς δηλώσεις του, όπως ότι «από μιαν αδυναμία» το τελευταίο από τα πέντε παιδιά του «βγήκε κορίτσι», ότι «οι έγκυες πρέπει να αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες», ότι «προτιμώ ο γιός μου να πάει από τροχαίο παρά να μου βγει ομοφυλόφιλος». Και χαμογελούσαν ακούγοντάς τον να διακηρύσσει ότι «η βουλή είναι άχρηστο όργανο», ότι «είναι ντροπή να είσαι εργοδότης σε αυτή τη χώρα όπου οι εργάτες έχουν τόσα δικαιώματα», ότι «ο φτωχός σε ένα μόνο πράγμα είναι χρήσιμος: να ψηφίζει. Το εκλογικό βιβλιάριο στο χέρι είναι το πτυχίο του ηλιθίου στην τσέπη. Ο φτωχός χρησιμεύει μόνο για να ψηφίζει την κυβέρνηση που είναι στην εξουσία».
Τα χαμόγελα πάγωσαν στο άκουσμα της σαρωτικής νίκης του στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία την προπερασμένη Κυριακή. Δικαιολογημένα. Η επικράτηση του, η επικράτηση του ακροδεξιού Ζαΐχ Μπολσονάρου με 46%, έναντι του 29% του υποψηφίου του Εργατικού Κόμματος, Φερνάντου Αντάτζι, αποτελεί πολιτική ανατροπή πρώτου μεγέθους, αντιδημοκρατική πρόκληση που ξεπερνά τα σύνορα μιας χώρας με ειδικό βάρος παγκοσμίως, όπως η Βραζιλία.
«Είναι μια χώρα με τεράστια δυναμική. Διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα πόσιμου νερού στον κόσμο, τα μεγαλύτερα τροπικά δάση, γη τόσο γόνιμη που, σε κάποια μέρη, οι αγρότες συλλέγουν τρεις σοδειές τον χρόνο, τεράστιο πλούτο σε ορυκτά και υδρογονάνθρακες […] Με πληθυσμό 192 εκατομμυρίων και ταχεία ανάπτυξη, θα μπορούσε να γίνει μια από τις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου στα μέσα του αιώνα μας, μαζί με την Κίνα, τις ΗΠΑ, την Ινδία και την Ιαπωνία […] Σημαντικά υπεράκτια κοιτάσματα που ανακαλύφθηκαν το 2007 μπορούν να την καταστήσουν μεγάλη πετρελαιοεξαγωγό στα τέλη της ερχόμενης δεκαετίας …». Αυτά έγραφε για τη Βραζιλία τον Νοέμβριο του 2009 ο Economist, πέντε μήνες μετά την πρώτη σύνοδο κορυφής των BRICS —Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα: η ομάδα των αναδυόμενων χωρών με αλματώδη οικονομική ανάπτυξη, απειλητικά μεγαλύτερη από εκείνη των μεγάλων οικονομιών του δυτικού κόσμου, «κάρφος στον οφθαλμό» των Ηνωμένων Πολιτειών, που δεν επρόκειτο να μείνει αναπάντητος.
Τα τεράστια πλεονεκτήματα της Βραζιλίας, η δυναμική που ανέπτυξε μετά την πτώση της δικτατορίας το 1985, η διεκδίκηση της θέσης που της αναλογεί διεθνώς, ήταν ταυτόχρονα και η αχίλλειος πτέρνα της δημοκρατίας της.
Όπως είναι γνωστό, της κατακόρυφης ανόδου του «λοχαγού» Μπολσονάρου είχαν προηγηθεί η απομάκρυνση, με δικαστικό πραξικόπημα, της Ντίλμα Ρούσεφ από την προεδρία της χώρας και η φυλάκιση του προκατόχου της, Λουίς Ινάσιου Λούλα.
Λιγότερο γνωστό είναι το γεγονός ότι πίσω από τον άνθρωπο που μπορεί να εκλεγεί αύριο Κυριακή 28 Οκτωβρίου πρόεδρος της Βραζιλίας, τα νήματα κινεί ένας καιροσκόπος χρηματιστής, ο 68χρονος Πάουλο Γκέτζες, απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Σικάγου, ένθερμος υποστηρικτής «των μεταρρυθμίσεων που έγιναν στη Χιλή επί Πινοσέτ».
Λιγότερο άγνωστο από το όνομα Πάουλο Γκέτζες είναι ένα άλλο όνομα. Ακούγεται δίπλα στο όνομα ενός από τους γιούς του Μπολσονάρου, στον οποίο παρέδωσε πολύτιμα μαθήματα χειραγώγησης της κοινής γνώμης, κατασκευασμένων ειδήσεων και ενορχήστρωσης του πλήθους των καναλιών, εφημερίδων και social media που ελέγχουν φίλοι του πατέρα του.
Το όνομα είναι, Στηβ Μπάνον. Και συνδέεται άμεσα, όσο και αποκαλυπτικά, με τις προσπάθειες εξάρθρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με μοχλό κινήσεις που δρουν υπό τον μανδύα του εθνικού συμφέροντος. Είναι παγκοίνως γνωστό ότι ο μέχρι πρότινος υπεύθυνος πολιτικής στρατηγικής του Ντόναλντ Τραμπ μεθοδεύει, εν γνώσει του Λευκού Οίκου, μια πολιτική οργάνωση ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστών που απεργάζεται την αποδυνάμωση της Ε.Ε. εισδύοντας στον πυρήνα της ευρωπαϊκής διπλωματίας και πολιτικής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κρύβουν ότι συμπεριλαμβάνουν την ΕΕ στους εν δυνάμει αντιπάλους στην προσπάθειά τους να ανακάμψουν ως μοναδική υπερδύναμη. Ο εμπορικός πόλεμος που κήρυξαν εναντίον της είναι η απόδειξη. Το συμπλήρωμα είναι η πολιτική συσπείρωση της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς την οποία επιχειρεί.
Στόχος αυτής της συσπείρωσης είναι να λειτουργεί ως κεντρική δεξαμενή κατευθυνόμενων δημοσκοπήσεων και άλλων μοχλεύσεων προς χρήση τους από την ευρωπαϊκή ακροδεξιά, με την προσδοκία να υπάρξει μια ακροδεξιά, λαϊκιστική «ανταρσία» στη Γηραιά Ήπειρο. Με αφετηρία τις ευρωεκλογές επιδιώκεται η δημιουργία μιας ισχυρής ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο, ενός ακροδεξιού μπλοκ που θα δρα σαν τροχοπέδη στις διαδικασίες που θα αντιστρατεύονται τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Αναφερόμενος πρόσφατα στην Ιταλία και στην άνοδο στην εξουσία της ακροδεξιάς Λέγκας του Ματέο Σαλβίνι, ο Μπάνον δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του. «Η Ιταλία», είπε, «είναι η καρδιά της τρέχουσας πολιτικής. Αν αυτό πετύχει εκεί, μπορεί να πετύχει οπουδήποτε».
Μπορεί «να πετύχει οπουδήποτε»;
«Το επεισόδιο με το παπούτσι made in Italy είναι αξιοπρόσεκτο. Στην αρχή χαμογελάμε και το θεωρούμε γελοίο, στη συνέχεια συνηθίζουμε σε μια υπόκωφη συμβολική βία και μια μέρα ξυπνάμε με τον φασισμό. Ας επαγρυπνούμε. Η δημοκρατία είναι ένας εύθραυστος θησαυρός». Έτσι σχολίασε στο Twitter ο Πιέρ Μοσκοβισί το επεισόδιο στο Στρασβούργο την περασμένη Τρίτη, κατά το οποίο ένας ευρωβουλευτής της Λέγκας έβγαλε το παπούτσι του και άρχισε να χτυπάει με αυτό τις σημειώσεις που είχε ακουμπήσει στο τραπέζι ο Ευρωπαίος επίτροπος μετά τη συνέντευξη τύπου αναφορικά με την απόρριψη του ιταλικού προϋπολογισμού.
Στη αρχή χαμογελάμε συγκαταβατικά. Πριν παγώσει το χαμόγελο, πριν είναι πολύ αργά, η Ευρώπη των αξιών της Δημοκρατίας επιβάλλεται να εκκινήσει την προσπάθεια συσπείρωσης ολόκληρου του δημοκρατικού φάσματος απέναντι στη μεθοδευμένη πρόκληση. Ο φασισμός πάντα φαντάζει γελοίος στο ξεκίνημά του. Ας μη γελιόμαστε.
Κωστής Γιούργος