Μόλις επέστρεψες από τη Γαλλία και μου είπες ότι δεν σκεφτόσουν ότι θα βρεις την Ιταλία σε μια τέτοια κατάσταση. Τι νόμιζες;
Έλειπα από την Ιταλία εδώ και 15 χρόνια, φανταζόμουν ότι θα βρω μια χώρα σε οικονομική δυσκολία, με χαμηλό πολιτικό επίπεδο, αλλά όχι να έχει διολισθήσει εκεί που βρίσκεται σήμερα, με αυτόν τον συνεχή καβγά. Κανείς δεν ενδιαφέρεται να δει πώς φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο, πώς είναι δυνατό σήμερα να ακούγονται και πάλι απόψεις που μετά τον πόλεμο ήταν αδιανόητες. Η αριστερά, που έχασε εκατομμύρια ψήφους, δεν αναρωτιέται ή, αν αναρωτιέται, δεν το λέει.
Κάποτε, αντίθετα, αναρωτιόταν πάντα.
Βέβαια. Σήμερα δεν ξέρω πια αν το Δημοκρατικό Κόμμα, ή όπως αλλιώς λέγεται, θα κάνει συνέδριο.
Εκείνα τα ωραία συνέδρια που γίνονταν κάποτε…
Δεν ήταν ωραία. Ήταν και λίγο βαρετά. Όμως αναρωτιόμασταν πού βρισκόμασταν, τι συνέβαινε σε παγκόσμια κλίμακα και τι θα προτείναμε εμείς. Αυτά είναι στοιχειώδη, γιατί μια πολιτική δύναμη πρέπει να αναρωτηθεί σε ποιον κόσμο βρίσκεται, σε ποια χώρα βρίσκεται, τι θα έκανε αν ήταν στην κυβέρνηση.
Ας κάνουμε μαζί ένα σύντομο μικρό συνέδριο. Έχεις βρει μια απάντηση, ένα κίνητρο; Σε διεθνή κλίμακα, για παράδειγμα στη Βραζιλία, κερδίζει η ακροδεξιά.
Αυτό συμβαίνει παντού. Μια υπόθεση είναι η απογοήτευση που μας έδωσε η αριστερά, τόσο εκεί όπου κατάφερε να κυβερνήσει, όσο και εκεί που δεν το έκανε. Υπάρχει απογοήτευση. Οι εργάτες δεν ψηφίζουν πια.
Δεν ψηφίζουν την αριστερά;
Δεν ψηφίζουν πια. Η αριστερά έχασε τους ψηφοφόρους της.
Είσαι αισιόδοξη βραχυπρόθεσμα;
Όχι. Η αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος στην ουσία δεν πρότεινε τίποτε βαθιά διαφορετικό από αυτό που κάνει η δεξιά. Τότε, γιατί να κρατήσει τους ψηφοφόρους της;
Αναφέρεσαι σε κάτι συγκεκριμένο;
Η μετανάστευση είναι κάτι ξεχωριστό, γιατί είναι νέο φαινόμενο. Όμως, το γεγονός ότι θα μπορούσε να ψηφιστεί το τελευταίο διάταγμα του Σαλβίνι, και μάλιστα με την υπογραφή του Προέδρου της Δημοκρατίας, είναι ασύλληπτο. Τα ίδια δικαιώματα που θέλουμε για τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να τα δώσουμε στους μετανάστες. Είναι κάτι ανυπόφορο, δεν νομίζεις;
Το Δημοκρατικό Κόμμα υπέστη πολλές κριτικές από την αριστερά γι’ αυτό το λόγο…
Ποια αριστερά; Η αριστερά δεν εκπροσωπείται. Στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο κόμμα είναι εκείνο της αποχής. Μεγάλο μέρος της αριστεράς απείχε, μη βρίσκοντας καμία προσφορά που να την πείθει. Πιστεύω ότι είναι λάθος η αποχή. Όταν δεν έχουμε αντιπροσώπευση πρέπει να την ανασυστήσουμε.
Κι εσύ τι άποψη έχεις;
Εγώ είμαι αριστερή. Με έδιωξαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα γιατί ήμουν υπερβολικά αριστερή. Εγώ, ένας ήπιος άνθρωπος, θεωρήθηκα εξτρεμίστρια. Σήμερα, δεν νομίζω ότι ο Μπεργκόλιο θα με αφόριζε εύκολα.
Ο Μπεργκόλιο μίλησε σαν Πάπας για το θέμα της έκτρωσης, σήμερα…
Είναι ένα ευαίσθητο θέμα. Αυτός είναι καλύτερος από τη δημοτική σύμβουλο του Δημοκρατικού Κόμματος που ψήφισε κατά της έκτρωσης. Θα ήθελα ένας ιταλός πολιτικός να μιλούσε σαν τον Πάπα, για παράδειγμα στο θέμα των μεταναστών. Αν ο Μινίτι (ο πρώην υπουργός Εσωτερικών του Δημοκρατικού Κόμματος που υπέγραψε τη συμφωνία για να παραμένουν οι μετανάστες στη Λιβύη) ήταν επίσκοπος, ο Μπεργκόλιο θα τον είχε μαλώσει.
Γίνεται μεγάλη κουβέντα γι’ αυτή τη δεξιά κυβέρνηση της επιστροφής στο φασισμό, στο ρατσισμό. Το ρωτάω σε εσένα που έχεις ζήσει το φασισμό.
Δεν είμαι της γνώμης ότι βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’30. Ανησυχώ, παρόλο που δεν πιστεύω ότι η χώρα θα δεχόταν μια καθαρή επιστροφή στο φασισμό. Υπάρχει η σπορά μισού αιώνα δημοκρατίας. Όμως η ατάκα του Σαλβίνι «πρώτα οι Ιταλοί» είναι κάτι απαράδεκτο. Γιατί «πρώτα οι Ιταλοί»; Τι έκαναν καλύτερα από τους άλλους; Τι σχέση έχει αυτό με τις ιδέες που δημιούργησαν την Ιταλία; Το γεγονός ότι η ιταλική αριστερά δεν είχε το θάρρος να ψηφίσει το δικαίωμα του εδάφους στην απόδοση της ιθαγένειας είναι πραγματικά ανυπόφορο. Πρέπει να είμαστε Ιταλοί όχι μόνο επειδή γεννηθήκαμε εδώ, αλλά για κάποιον άλλο λόγο; Δεν θα ήθελα να ανασκαλέψω και να βρω κάποιον που λέει ότι υπάρχουν πρόσωπα Αρίων και πρόσωπα μη Αρίων. Οσμίζομαι κάτι πολύ παλιό.
Ήσουν υπεύθυνη πολιτισμού στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Υπάρχουν σήμερα πολιτικές για τον πολιτισμό;
Δεν νομίζω. Ο πολιτισμός σημαίνει αξίες, για ποιο πράγμα αγωνίζεσαι. Τώρα το Δημοκρατικό Κόμμα δεν αγωνίζεται πια ούτε για την ισότητα των μεταναστών. Δεν το βλέπω επικεφαλής αυτής της πολιτικής, αλλά ούτε να στηρίζει την πολιτική για τις γυναίκες. Ο νόμος 194 για τις εκτρώσεις είναι ένας νόμος της δεκαετίας του εβδομήντα. Σήμερα είναι πιθανό να μην τον ξαναέκαναν.
Άρα το να ανήκεις στον περασμένο αιώνα μπορεί να γίνει σχεδόν καύχημα;
Ασφαλώς. Εγώ είμαι του 1900 και το υπερασπίζομαι. Ήταν ο πρώτος αιώνας κατά τον οποίο ο λαός πήρε το λόγο παντού. Επίσης, εκεί όπου τον πήρε, στηρίχτηκε από την αριστερά.
Πώς γίνεται να μιλάς και στο μυαλό, όχι μόνο στο ένστικτο; Η αριστερά μοιάζει άφωνη και στις δύο περιπτώσεις. Είναι ανίκανη ή δεν ξέρει τι να πει;
Δεν πιστεύει πια. Είναι ανίκανη. Αν η αριστερά μιλάει όχι ακριβώς τη γλώσσα της δεξιάς, αλλά του κατεστημένου, δεν μπορεί να την ψηφίσει ο εργάτης. Η αριστερά πρέπει να μιλάει στο πιο αδύναμο κομμάτι της Ιταλίας, σ’ αυτό που ακούγεται λιγότερο. Όταν κάποιος ψηφίζει τον εργασιακό νόμο jobs act, αποδυναμώνει την άμυνα των εργατών. Μπορεί να εξακολουθήσει να τον ονομάζει σύμβαση αυξημένης προστασίας, η αλήθεια όμως είναι ότι αποδυνάμωσε τη δύναμη των εργατών.
Τι γνώμη έχεις για το Κίνημα 5 Αστέρων;
Το Κίνημα 5 Αστέρων δεν είναι τίποτα. Οι Ιταλοί θέλουν αυτό το άμορφο, γενικό πράγμα, τους αρέσει να τους λένε παραμύθια. Στη Λέγκα αντίθετα ψάχνουν μια κακή ταυτότητα. Αυτός είναι ο Σαλβίνι. Ο Ντι Μάιο δεν είναι κακός, δεν είναι τίποτα.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς
Η συνέντευξη δόθηκε στο Propaganda Live. Η εφημερίδα «Μανιφέστο»δημοσίευσε το απομαγνητοφωνημένο κείμενο.