Παρόλο που ήταν παραπάνω από εμφανές, χρειάστηκε να χαθεί πολύτιμος πολιτικός και φυσικός χρόνος μέχρι να γίνει κοινός τόπος η πραγματική απειλή από την λαϊκίστικη και ακροδεξιά ρητορική. Η άνοδος της ακροδεξιάς εδραιωνόταν από την μια χώρα στην επόμενη στις εκλογές στην Ευρώπη αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Ολλανδία, Γαλλία, Αυστρία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ιταλία, Γερμανία… ΗΠΑ και εσχάτως και στην Βραζιλία. Δυστυχώς η τάση αυτή συνοδεύτηκε από την συρρίκνωση —έως κατάρρευση σε κάποιες χώρες— της σοσιαλδημοκρατίας.
Παρά τις υπαρκτές διαφορές από χώρα σε χώρα, μια είναι η βασική αιτία για την «πασοκοποίηση» της σοσιαλδημοκρατίας: η διάρρηξη των δεσμών της με τα στρώματα που εκπροσωπούσε, εξαιτίας της υιοθέτησης από πλευράς της της σκληρής νεοφιλελεύθερης λιτότητας. Ένας επιπρόσθετος και εξίσου σημαντικός λόγος ήταν και είναι η συμπόρευσή της και σε κυβερνητικό επίπεδο με την Χριστιανοδημοκρατία, γεγονός που έκανε δυσδιάκριτες τις διαφορές μεταξύ τους. Ταυτόχρονα, κούρασε το εκλογικό κοινό πολλών χωρών το γεγονός ότι άσχετα με το τι ψήφιζαν στην κάλπη, στο τέλος προέκυπτε ένας κυβερνητικός συνασπισμός ανάμεσα στα δύο κόμματα, Σοσιαλδημοκρατικό και Χριστιανοδημοκρατικό.
Το τελευταίο διάστημα η προσοχή του δημόσιου διαλόγου έχει επικεντρωθεί στις εξελίξεις στην Γερμανία. Και είναι κατανοητό. Ποτέ άλλοτε τις τελευταίες δεκαετίες δεν είχαμε ανάλογη ρευστοποίηση στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Τα (πρώην) κραταιά κόμματα, CDU και SPD, χάνουν από εκλογή σε εκλογή, αποσυσπειρώνονται, ενώ ταυτόχρονα βρίσκονται στην κυβέρνηση. Η απόφαση της άλλοτε κραταιάς καγκελαρίου Μέρκελ να εγκαταλείψει την προεδρία του κόμματός της, γεγονός που θα επιταχύνει και την αποχώρησή της από την Καγκελαρία, επιτάχυνε τη ρευστοποίηση του πολιτικού συστήματος, επηρεάζοντας ταυτόχρονα τις διεργασίες στο εσωτερικό του κυβερνητικού της εταίρου, του SPD.
Το αμείλικτο δίλημμα...Ο επόμενος μεγάλος και καθοριστικός πολιτικός σταθμός είναι οι επερχόμενες εκλογές για την ανάδειξη του ευρωκοινοβουλίου και τη συγκρότηση των νέων οργάνων της ΕΕ. Δεν υπάρχει κανείς αναλυτής που να μην υποστηρίζει ότι θα επιβεβαιωθεί και στις ευρωεκλογές η τάση προς την ακροδεξιά, την ξενοφοβία και το φασισμό. Αν αυτό ισχύει —κατά τη γνώμη μου είναι παραπάνω από αναμενόμενο— τότε είναι απαραίτητο να συνειδητοποιηθεί ότι η ΕΕ και η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση της μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το γεγονός αυτό βάζει με αδιαπραγμάτευτο τρόπο τις δυνάμεις της ευρωπαϊκής Αριστεράς, της σοσιαλδημοκρατίας, των Πρασίνων, μπροστά στο αμείλικτο δίλημμα: Θα συνεχίσουν να παρακολουθούν άπρακτοι τη διάλυση της Ευρώπης, την κατάρρευση ενός σύνθετου και ελπιδοφόρου σχεδίου που εξασφάλισε τη μεγαλύτερη ειρηνική περίοδο στην Ευρώπη ή θα αναζητήσουν την κοινή απάντηση, χωρίς ταυτόχρονα να ομοιογενοποιηθούν προγραμματικά, πολιτικά και οργανωτικά;
... και η απάντηση της αριστεράςΗ ευρωπαϊκή Αριστερά από την πλευρά της εργάζεται εδώ και καιρό στην κατεύθυνση αυτή. Συμμετέχει με πρωταγωνιστικό ρόλο σε φόρα όπως το Progressive Caucus στο eυρωκοινοβούλιο και το ευρωπαϊκο φόρουμ που συνεδρίασε με επιτυχία την προηγούμενη βδομάδα στο Μπιλμπάο. Τις ίδιες μέρες είχαμε τη συμμετοχή του έλληνα πρωθυπουργού και προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξη Τσίπρα στην πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση διαλόγου του SPD στο Βερολίνο. Μια επίσκεψη η οποία επιστεγάστηκε με μια εξαιρετική, ταξική και ριζοσπαστική ομιλία του συντρόφου. Ομιλία που επιβραβεύτηκε με παρατεταμένα χειροκροτήματα από το μεγάλο κοινό που την παρακολούθησε. Γιατί αυτό; Γιατί μια ηγεσία και κυρίως ένα κομματικό ακροατήριο που μέχρι πριν λίγο είχε ενσωματώσει πλήρως την άποψη για την αδυναμία της Ριζοσπαστικής Αριστεράς να κυβερνήσει, καλεί δύο ηγέτες, τον μετριοπαθή σοσιαλδημοκράτη Αντόνιο Κόστα και τον ριζοσπάστη αριστερό Αλέξη Τσίπρα, να παρουσιάσουν τα επιτυχημένα —αν και διαφορετικά μεταξύ τους— κυβερνητικά εγχειρήματα στις μνημονιακές χώρες τους, Πορτογαλία και Ελλάδα; Άλλαξε άποψη για τους λόγους της κρίσης του ευρώ και της ΕΕ, άρα και για τους τρόπους αντιμετώπισής τους το SPD; Είναι έτοιμο να βγάλει τα σωστά συμπεράσματα, κυρίως να δώσει πειστικές απαντήσεις στο ερώτημα, γιατί μετά από τόσα χρόνια προσέγγισης των δύο μεγάλων χώρων, σοσιαλδημοκρατίας και χριστιανοδημοκρατίας, όχι μόνο δεν αποτράπηκε η παλινόρθωση της ακροδεξιάς, αλλά τουναντίον επιταχύνθηκε;
Δυο βασικές προϋποθέσειςΤις σωστές απαντήσεις τις έδωσε η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα. «Για ποιους πετυχαίνουν οι επιλογές μας; Ποιούς επιλέγουμε να εκπροσωπούμε; Για ποιους επιλέγουμε να δίνουμε μάχες; Ποιών οι ζωές βελτιώνονται με τις πολιτικές που εφαρμόζουμε; Αυτά είναι τα κρίσιμα ερωτήματα. Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα πρέπει να έχουμε σαφείς προτεραιότητες. Και πρέπει να έχουμε πλήρη επίγνωση των συνεπειών που προκαλούν οι πολιτικές μας επιλογές σε εκείνα τα κοινωνικά στρώματα που έχουμε επιλέξει να εκπροσωπούμε», είπε με έμφαση. Για να συνεχίσει με την απάντηση του για τα επίδικα στην Ευρώπη: «Κατά την άποψή μου, ξεκάθαρος στόχος για μια αριστερή επιτυχία στην Ευρώπη, είναι η αναδιανομή του πλούτου και η στήριξη των αδυνάτων. Αλλά ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία είναι όταν αυτό μπορείς να το πετυχαίνεις χωρίς να θέσεις σε διακινδύνευση τα κεκτημένα όλων όσων θέλεις να προστατεύσεις, χωρίς δηλαδή να θέτεις σε διακινδύνευση τα δημόσια οικονομικά. Χωρίς αλόγιστες σπατάλες, αλλά επενδύοντας, ουσιαστικά, στους τομείς εκείνους που εξασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή και τη συλλογική ευημερία». Τα σημεία αυτά χειροκροτήθηκαν με ιδιαίτερη ένταση, γεγονός που σημαίνει ότι η βάση του κόμματος το έχει αντιληφθεί. Μένει να τα αντιληφθεί και η ηγεσία του SPD, κάτι για το οποίο αμφιβάλλω έντονα.
Οι δύο παραπάνω αποστροφές του Αλέξη Τσίπρα αποτελούν κατά την γνώμη μου και τις βασικές προϋποθέσεις μιας σύγκλισης των προοδευτικών δυνάμεων στην Ευρώπη. Η βασική προϋπόθεση της επιτυχίας αποτελεί η πειστικότητα της ότι δεν πρόκειται για ευκαιριακή αντιμετώπιση της εκλογικής κατάρρευσης της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά για πραγματική αλλαγή του σχεδίου της. Η Αριστερά δεν πρέπει να γίνει σανίδα σωτηρίας ενός καταδικασμένου και λάθους σχεδίου. Είναι η τελευταία ευκαιρία της ιστορίας για το μέλλον της Ευρώπης και κάθε χώρας ξεχωριστά.
Γιώργος ΧονδρόςΜέλος ΚΕ ΣΥΡΙΖΑ