Σε τεταμένο κλίμα πραγματοποιήθηκε η συνεδρίαση της Ιεραρχίας την περασμένη Παρασκευή, καταλήγοντας στην ομόφωνη συμφωνία για συνέχιση του διαλόγου μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας, αλλά και στην απόρριψη της αλλαγής του καθεστώτος μισθοδοσίας των κληρικών, που στην πραγματικότητα σημαίνει την απόρριψη της συμφωνίας μεταξύ Ιερωνύμου-Τσίπρα. Η Ιεραρχία αποφάσισε ακόμα τη συγκρότηση ειδικής επιτροπής, που θα αποτελείται από ιεράρχες, νομικούς, εμπειρογνώμονες και εκπροσώπους του κλήρου, η οποία θα ορίσει τα σημεία διαλόγου μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας.
Με το τέλος της συνεδρίασης, από το γραφείο του πρωθυπουργού σε απάντηση της απόφασης της Ιεραρχίας ανακοινώθηκε η άμεση εκπόνηση νομοσχεδίου, στο πλαίσιο της συμφωνίας της 6ης Νοέμβρη, το οποίο όμως θα τεθεί σε γνώση της ειδικής επιτροπής της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, πριν κατατεθεί στη βουλή, ενώ υπογραμμίστηκε πως «το καθεστώς της μισθοδοσίας των εκκλησιαστικών λειτουργών, αποτελεί –σε κάθε περίπτωση— ευθύνη και απόφαση της Πολιτείας». Οι εξελίξεις αυτές φέρνουν νέα τροπή στο δίαυλο επικοινωνίας που είχε ανοίξει μεταξύ κράτους και εκκλησίας, με άγνωστες —προς το παρόν— εξελίξεις. Το ρεπορτάζ, ωστόσο, μας επιτρέπει να επιχειρήσουμε μια πρώτη εκτίμηση.
Στη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου ήταν η πρώτη φορά που ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος μειοψήφησε σε εισήγησή του. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Εποχής» μόλις 7 από τα 82 μέλη της Ιεράς Συνόδου συντάχθηκαν με τη συμφωνία, ενώ οι υπόλοιποι κράτησαν ουδέτερη έως και αρνητική στάση. Η αντιπαράθεση εμφανίστηκε να περιορίστηκε στο καθεστώς μισθοδοσίας του κλήρου, ωστόσο όπως πληροφορούμαστε ακούστηκαν και τοποθετήσεις ενάντια στην κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ, με ορισμένους μάλιστα να λένε πως η κυβέρνηση αυτή πρέπει να πέσει.
Μετά τις αποχωρήσεις του μητροπολίτη Μεσσηνίας, Χρυσόστομου, και του μητροπολίτη Καισιαριανής, Δανιήλ, —και οι δύο είναι δελφίνοι, οπότε οι αντιδράσεις τους είχαν και προεκλογικό άρωμα— φαινόταν ότι μπορεί η Ιερά Σύνοδος να μην κατέληγε σε απόφαση, ωστόσο τη συμβιβαστική λύση έδωσε ο μητροπολίτης Δράμας, ο οποίος συνέταξε το ανακοινωθέν, το οποίο και ψηφίστηκε ομόφωνα, του αρχιεπισκόπου περιλαμβανομένου. Γι’ αυτό και η δήλωσή του Ιερώνυμου, μετά την ανακοίνωση του πρωθυπουργού [«Με ικανοποίηση χαιρετίζω τη δήλωση του κ. Πρωθυπουργού (…) Η από κοινού συνεργασία αποτελεί ένα περαιτέρω βήμα για την εμβάθυνση των διακριτών μας ρόλων στο πλαίσιο πάντα της από κοινού εξυπηρέτησης των συμφερόντων του λαού μας»], προκάλεσε νέες αντιδράσεις στο εσωτερικό της Εκκλησίας, αφού θεωρήθηκε ότι διαφοροποιείται έτσι από την απόφαση της Ιεράς Συνόδου. Σε λίγες μέρες και συγκεκριμένα στις 27-28 Νοεμβρίου, που θα συνεδριάσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο —το οποίο αποκλείστηκε από την συμφωνία της 6ης Νοέμβρη— αναμένεται ότι η απόφασή του θα είναι αρνητική και για τη συμφωνία, αλλά και προσωπικά για τον αρχιεπίσκοπο. Φαίνεται λοιπόν ότι το σχίσμα στην Εκκλησία θα βαθύνει ακόμα περισσότερο.
Πολιτική τροπήΟι τοποθετήσεις των κομμάτων δείχνουν ότι το ζήτημα παίρνει νέα πολιτική τροπή και διαμορφώνονται όροι αντιπαράθεσης σε ένα ακόμα ζήτημα, τις σχέσεις κράτους και εκκλησίας. Πηγές της Νέας Δημοκρατίας σχολίασαν πως «πρόκειται για προσωπικό φιάσκο του πρωθυπουργού, μετά από μια προσωπική συνεννόηση, εάν όχι απόπειρα συναλλαγής από την πλευρά του, η οποία καταρρέει». Υπενθυμίζουμε ότι ο Κ. Μητσοτάκης κατά τη συνάντησή του με αντιπροσωπεία κληρικών αναίρεσε την πρώτη του —θετική— τοποθέτηση για τη συμφωνία και υποστήριξε τις θέσεις των κληρικών για καμία αλλαγή στον τρόπο μισθοδοσίας τους. Η Φ. Γεννηματά δήλωσε πως η «δήθεν ιστορική συμφωνία είναι στον αέρα, αφήνει όμως πίσω της μια βαθιά κρίση στις σχέσεις Πολιτείας και κλήρου και προβλήματα στο εσωτερικό της εκκλησίας», προσθέτοντας πως «η κυβέρνηση φαίνεται ότι επιλέγει να επενδύει στις θεσμικές κρίσεις. Προχωρά σε μονομερείς ενέργειες», τις οποίες χαρακτήρισε «αυταρχικές και αντιδημοκρατικές πρακτικές». Ο κυβερνητικός εταίρος, από την πλευρά του, ο οποίος όταν ανακοινώθηκε η συμφωνία τη χαιρέτησε, τάσσεται υπέρ της μη αλλαγής στο ισχύον καθεστώς με πηγές από τους ΑΝΕΛ να δηλώνουν «στηρίζουμε την απόφαση της Εκκλησίας με σεβασμό και αποδεχόμαστε τη σημερινή της απόφαση».
Το βήμα να γίνει βηματισμόςΗ συζήτηση για τη διάκριση των ρόλων Κράτους-Εκκλησίας, έστω και με τη μερική, αλλά ιστορική, συμφωνία της 6ης Νοέμβρη, έχει ανοίξει, όχι μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στην κοινωνία. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Prorata για την «ΕΦΣΥΝ» της περασμένης Παρασκευής, το 59% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι κληρικοί δεν θα πρέπει να είναι δημόσιοι υπάλληλοι (το 34% τίθεται υπέρ της παραμονής τους στο μισθολόγιο), ενώ το 49% θεωρεί ότι η συμφωνία εξασφαλίζει την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Όσον αφορά δε τους διακριτούς ρόλους Κράτους-Εκκλησίας το 46% είναι υπέρ και το 43% κατά. Επομένως, το έστω και μικρό βήμα που έγινε από την κυβέρνηση, πρέπει να διασφαλιστεί νομοθετικά και να συνεχιστεί, ώστε να γίνει βηματισμός προς το διαχωρισμό κράτους και Εκκλησίας, αλλά και στην κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος, αλλά έχει ανοίξει.
Ιωάννα Δρόσου