Εύθραυστη και ασαφής ως προς το μέλλον ΕΕ - Ηνωμένου Βασιλείου
Το διαζύγιο ΕΕ – Ηνωμένου Βασιλείου αποδεικνύεται πολύ δυσκολότερο απ’ ό,τι περίμενε η βρετανίδα πρωθυπουργός, η οποία δέχεται επιθέσεις από τις δυο τάσεις (Remain/Leave) εντος του κόμματός της. Την τελευταία εβδομάδα χάνει πολύτιμους συνεργάτες όπως τον Ντομινίκ Ρααμπ, υπεύθυνο των διαπραγματεύσεων για το Brexit, και βλέπει να κλυδωνίζεται η κοινοβουλευτική συμμαχία της με το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα της Β. Ιρλανδίας (DUP). Κι αυτά είναι μονό η αρχή. Η πιθανότητα καταψήφισης της συμφωνίας που θα έρθει στη βουλή μετά τη Σύνοδο Κορυφής (Κυριακή 25 Νοέμβριου) είναι μεγάλη. Το Εργατικό Kόμμα έχει κάθε λόγο να καταψηφίσει, δημιουργώντας έτσι τις συνθήκες για να πέσει η συντηρητική κυβέρνηση και να προκηρυχθούν εκλογές. Αυτή ήταν, άλλωστε, και η θέση των Εργατικών μέχρι πρόσφατα: η προκήρυξη εκλογών, αφήνοντας ανοιχτό, αλλά και συγκαλυμμένο, το ενδεχόμενο καινούργιου δημοψηφίσματος.
Τις τελευταίες μέρες το Εργατικό Κόμμα έχει διαφοροποίηση ελαφρά τη θέση του, καθώς η Τερέζα Μέι έχει καταφέρει να παραμείνει στη θέση της, παρά τις προσπάθειες μελών του κόμματος της να προκαλέσουν αλλαγή ηγεσίας (και ταυτόχρονα πολιτικής κατεύθυνσης προς μια σκληρότερη ρήξη με την ΕΕ). Η αλλαγή ηγεσίας του κυβερνώντος κόμματος, με βάση τη βρετανική νομοθεσία, δεν συνεπάγεται αυτόματα εθνικές εκλογές, αν δεν υπάρχει πλειοψηφία δυο τρίτων των βουλευτών. Γι’ αυτό τον λόγο ο Τζων Μακντονελ (υπουργός Οικονομικών της σκιώδους κυβέρνησης Εργατικών) παραδέχτηκε την προηγούμενη εβδομάδα ότι ένα νέο δημοψήφισμα είναι ίσως πιθανότερο από τις εκλογές αν καταψηφιστεί η συμφωνία της Μέι. Πρώτα, όμως, η πρωθυπουργός πρέπει να συμφωνήσει με τους ευρωπαίους εταίρους στη Σύνοδο Κορυφής (Κυριακη 25 Νοεμβριου). Αυτη θα επικυρώσει την έξοδο της χώρας από την Ένωση.
Πολλά τα προβληματικά σημείαΗ προς υπογραφή Συμφωνία Αποχώρησης αποτελείται ουσιαστικά από δυο μέρη: τη Συμφωνία Αποχώρησης, έγγραφο σχεδόν εξακοσίων σελίδων και την πολύ μικρότερη μόλις είκοσι έξισελίδων, Πολιτική Διακήρυξη (Political Declaration). Και τα δυο μέρη αφήνουν ανικανοποίητους τόσο όσους ήταν υπέρ της παραμονής όσο και εκείνους που τάσσονται υπέρ της εξόδου, τοσο στην αριστερά όσο και στην δεξιά. Τα σημεία που προβληματίζουν στο πρώτο, πολυσέλιδο κείμενο που αναφέρεται μονό στο «διαζύγιο» και όχι στην μελλοντική σχέση Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ είναι πολλά: Η Βρετανια παραμένει σε μεταβατική περίοδο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2020, με δυνατότητα μιας ακόμα παράτασης μέχρι τον Δεκεμβρη του 2022. Αυτό συνεπάγεται ότι μέχρι τότε θα ακολουθει το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο. Το σημείο αυτό έχει εξοργίσει τους Μπρεξιτερς, ιδίως γιατί η πολύπλοκη αυτή διαδικασία δεν είχε γίνει ποτέ κομμάτι του δημόσιου διαλόγου.
Σε περίπτωση που κατά την μεταβατική περίοδο δεν επιτευχθεί συμφωνία για τα σύνορα της Βόρειου Ιρλανδίας, αυτή θα υιοθετήσει την ευρωπαϊκή νομοθεσία σε σχέση με βιομηχανικά, περιβαλλοντικά και αγροτικά προϊόντα και υπάρχει πιθανότητα ελέγχων μεταξύ Β. Ιρλαδιας και Βρετανίας. Αν ολόκληρη η Βρετάνια υιοθετήσει τους τελωνιακούς κανόνες της ΕΕ, τίθεται ζήτημα για τη σύναψη υποθετικών εμπορικών συμφωνιών με τον υπόλοιπο κόσμο. Για πολλούς νεοφιλελευθέρους οπαδούς του Μπρεξιτ, η ευρωπαϊκή νομοθεσία θεωρείτο ανεκαθεν ανασταλτικός παράγοντας για το ελεύθερο εμπόριο και την ευμάρεια του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η ελευθερία μετακίνησης πολιτών, είναι ένα άλλο προβληματικό σημείο που βρίσκει αντίθετους τους οπαδούς της παραμονής. Αν και κατά τη μεταβατική περίοδο οι βρετανοί πολίτες δεν θα χρειάζονται βίζα για ταξίδια μικρής διάρκειας σε χώρες της ΕΕ, η συμφωνία δεν δίνει εγγυήσεις για ταξίδια μεγαλύτερης διάρκειας. Αναμενόμενο, αλλα ταυτόχρονα και απογοητευτικό για οσους θεωρούν την ελευθερία μετακίνησης ένα από τα βασικά προτερήματα της ΕΕ.
Στο επίκεντρο η ελεύθερη διακίνηση πολιτώνΗ Πολιτική Διακήρυξη από την άλλη μεριά, δεν έχει ουσιαστικά νομική ισχύ και δεν περιλαμβάνει λεπτομεριες για την μελλοντική σχέση ΕΕ-Ηνωμενου Βασιλείου. Αυτές οι διαπραγματεύσεις θα αρχίσουν μετά την αποχώρηση. Το κείμενο αναφέρεται σε στενό τελωνιακό και νομοθετικό συντονισμό μεταξύ των δυο πλευρών, αλλά παράλληλα αναφέρεται ότι αυτός ο συντονισμός δεν μπορεί να θεσει σε κίνδυνο ούτε την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ούτε το αδιαίρετο των τεσσάρων ευρωπαϊκών ελευθεριών, προϊόντων, υπηρεσιών, ατόμων και κεφαλαίου. Με αλλά λόγια, η μελλοντική σχέση δεν θα επιτρέπει στη Βρετάνια να διαλέξει τις ελευθερίες που θέλει και να απορρίψει τις άλλες.
Το τέλος της ελεύθερης διακίνησης πολιτών παραμένει μια από της βασικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης Μέι. Απευθύνεται στις ξενοφοβικές ανησυχίες πολλών συντηρητικών, και όχι μονό, ψηφοφόρων και είναι ένας από τους βασικούς λογούς του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος. Δυστυχώς, το Εργατικό Κόμμα, παρόλο που προσπαθεί κατά καιρούς να τονίσει τη συνεισφορά των μεταναστών στην οικονομία της χώρας, αποδέχεται στη μετά Μπρεξιτ μεταναστευτική πολιτική του το ξενοφοβικό αφήγημα και βλέπει τους μετανάστες σαν αναγκαιότητα που θα «βουλώσει τις τρύπες» στους τομείς που υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικου. Σε αυτό συμβάλει η αναφορά σε «λαθρομετανάστες» τους οποίους το Εργατικό Κόμμα θεωρεί ότι θα σταματήσει στα σύνορα με την συνδρομή περισσοτέρων δυνάμεων συνοριακού έλεγχου, οπως ανακοίνωσε η Νταϊάν Αμποτ, υπουργός εσωτερικής πολιτικής της σκιώδους κυβέρνησης, τον Σεπτέμβρη του 2018.
Τόσο οι Εργατικοί όσο και οι Συντηρητικοί, μιλανε για ένα πιο «δίκαιο» μεταναστευτικό πλαίσιο μετά το Μπρεξιτ, που θα εξισώνει τους μετανάστες, ειδικά από τις πρώην βρετανικές αποικίες, με τους ευρωπαίους παρολο που αυτό ουσιαστικά σημαίνει την απώλεια των δικαιωμάτων καινούργιων ευρωπαίων μεταναστών. Ετσι, πριν μερικές μέρες, η Τερεζα Μει σε ομιλία της στη Συνομοσπονδία της Βρετανικής Βιομηχανίας, κατηγόρησε του ευρωπαίους εργαζόμενους της χώρας ότι «παρακάμπτουν την ουρά». Σχόλιο που εξόργισε, ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας ότι η Τερέζα Μέι ήταν η υπουργός Εσωτερικών που συνειδητά προώθησε τη δημιουργία «εχθρικού περιβάλλοντος» για τους μη ευρωπαιους μετανάστες.
Όλο αυτό το κλίμα προσπαθεί τώρα να εκμεταλλευτεί η ακροδεξιά. Ο Τομμυ Ρομπινσον, πρώην μέλος της φασιστικής Αγγλικής Αμυντικής Ένωσης (EDL) και εδώ και μερικές μέρες σύμβουλος του ακροδεξιού Κόμματος Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP), ετοιμάζει μεγάλη κινητοποίηση διαμαρτυρίας στο Λονδίνο κατά της «προδοσίας του Μπρεξιτ». Το «no pasaran», όμως, ισως δεν προέρθει μόνο από τις αντιφασιστικές οργανώσεις της Βρετανιας. Ο ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, έχει ήδη απείλησε την καταψήφιση της Συμφωνία Αποχώρησης στην Σύνοδο Κορυφής, αν δεν εξαιρεθεί από αυτήν το Γιβραλτάρ. Ειδομεν…
Μαρίνα Πρεντουλή,επίκουρη καθηγήτρια ΠολιτικώνΕπιστημών και Επικοινωνιών,Πανεπιστήμιο Ανατολικής Αγγλίας