Μην ξεχνάμε ότι και οι μαθητές είναι μέλη της κοινωνίαςΔεν μπορούν να ακολουθήσουν διαφορετική πορεία από ό,τι συμβαίνει στη μεγάλη εικόνα
Συζητάμε με τον Δημήτρη Σκλαβενίτη, συγγραφέα του βιβλίου «»Κάτσε καλά, Γεράσιμε...» - Μαθητικό κίνημα και καταλήψεις 1974-2000» (εκδόσεις Ασίνη, 2016) για τις μαθητικές καταλήψεις με αίτημα το μακεδονικό. Την εβδομάδα που μας πέρασε οι κινητοποιήσεις είχαν πια ανασταλεί, όμως το φαινόμενο της υποκίνησης καταλήψεων από τη Χρυσή Αυγή μας ανησυχεί πολύ και πιο πολύ για τα παιδιά, να μην βρεθούν στην απέναντι όχθη, να μην χαρακτηριστούν ως «φασίστες» και εγκαταλειφθούν στην αγκαλιά της ναζιστικής οργάνωσης.
Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα ΔρόσουΤις προηγούμενες μέρες υπήρξαν εκατοντάδες καταλήψεις σχολείων με αίτημα την απόσυρση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Πώς αποτιμάς αυτές τις κινητοποιήσεις, που για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια αφορούν ένα ζήτημα εθνικό και όχι εκπαιδευτικό;Μια απαραίτητη διευκρίνιση για το τι ονομάζουμε «κίνημα», γιατί ακούγεται πολλές φορές καταχρηστικά ή γιατί υπάρχει η εντύπωση ότι το μαθητικό κίνημα υπάρχει πάντα και δρα. Το μαθητικό κίνημα, όπως και το φοιτητικό, ή ακόμα και το εργατικό κίνημα είναι εν υπνώσει και κάποιες συγκεκριμένες στιγμές ενεργοποιείται. Για να έχουμε ένα κίνημα πρέπει αυτό να πληροί κάποιες προϋποθέσεις: να υπάρχει μια σχετική διάρκεια δράσης, ένα υψηλό επίπεδο συλλογικής συνείδησης μεταξύ των δρώντων, ένα δίκτυο που κινητοποιείται μεταξύ των μελών του και των συμμάχων τους, ενώ μεγάλο ρόλο παίζουν και συγκεκριμένες μορφές διαμαρτυρίας. Στην περίπτωση των σχολικών καταλήψεων για το όνομα της ΠΓΔΜ δεν μπορούμε να μιλάμε για κίνημα, αλλά για καταλήψεις που ξέφυγαν εν μέρει από μια τετριμμένη συνήθεια χρόνων, καθώς κάθε τέτοια εποχή οι μαθητές κλείνουν τα σχολεία τους προβάλλοντας πότε ουσιαστικά και πότε επουσιώδη αιτήματα. Το αίτημα αυτών των καταλήψεων είναι αμιγώς πολιτικό. Και μπορεί να μην αφορά τη σκληρή σχολική καθημερινότητα των μαθητών, αλλά ξεχνάμε ότι είναι και εκείνοι μέλη της κοινωνίας και δεν μπορούν να μένουν απαθείς στα όσα συμβαίνουν γύρω τους. Να θυμίσω ότι και το 1992, όταν το Μακεδονικό ήταν και πάλι στην επικαιρότητα, με τα Σκόπια να διεκδικούν την ονομασία «Δημοκρατίας της Μακεδονίας», υπήρξαν πολύ έντονες κινητοποιήσεις και έπαιξαν ιδιαίτερα ενεργό ρόλο οι μαθητές, με την παρότρυνση φυσικά του συνόλου του κοινοβουλευτικού πολιτικού τόξου και της κοινωνίας. Τότε βέβαια δεν υπήρχαν καταλήψεις, αλλά έγιναν δύο πολύ μαζικά συλλαλητήρια, και όλα αυτά λίγους μήνες μετά τις κινητοποιήσεις ενάντια στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Κοντογιαννόπουλου.
Μέρος της μεγάλης εικόναςΟι καταλήψεις και οι κινητοποιήσεις θεωρείς ότι είναι υποκινούμενες από τη Χρυσή Αυγή; Τα συνθήματα που επιλέχθηκαν, αλλά και ο τρόπος που διαδήλωσαν οι μαθητές τηρώντας στρατιωτικό βήμα, εκεί παραπέμπουν.Θεωρώ πως η Χρυσή Αυγή έχει λειτουργήσει ως υποκινητής. Εξάλλου είναι μια κομματική οργάνωση, η οποία έχει ενεργό ρόλο στα σχολεία τα τελευταία χρόνια. Σίγουρα στις καταλήψεις θα συμμετείχαν και μαθητές που δεν είναι ενταγμένοι στην Χρυσή Αυγή, αλλά έχοντας ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένα πατριωτικά αντανακλαστικά συμπαρατάχθηκαν μαζί τους. Το ότι αυτές οι κινητοποιήσεις φαίνεται να ξεφουσκώνουν γρήγορα δείχνει πάντως ότι τελικά δεν μιλάμε για την πλειοψηφία των μαθητών ή έστω ένα μεγάλο κομμάτι που ενστερνίζεται αυτές τις απόψεις.
Ποια πιστεύεις ότι θα έπρεπε να είναι η αντίδραση της σχολικής κοινότητας και ιδιαίτερα των εκπαιδευτικών;Θα πω το αυτονόητο. Οι μαθητές σαφώς θα πρέπει να διδάσκονται σωστά και όσο πιο σφαιρικά γίνεται την Ιστορία. Όμως, δεν είναι μόνο το σχολείο που έχει ευθύνη και ρόλο σε αυτό, διότι τα παιδιά παίρνουν ερεθίσματα και διαπαιδαγωγούνται και από το σπίτι τους. Από την άλλη είναι και δύσκολο να διαχωριστούν από όσα εκτυλίσσονται στην κοινωνία. Δεν μπορούν λοιπόν να ακολουθήσουν διαφορετική πορεία από ότι συμβαίνει στη μεγάλη εικόνα. Η Χρυσή Αυγή ψηφίζεται από ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού, επομένως αυτό έχει αντίκτυπο και στους μαθητές, που είτε βλέπουν ότι το εν λόγω κόμμα στηρίζεται από την οικογένειά τους, είτε γοητεύονται από τη μισαλλόδοξη ρητορικής της ακροδεξιάς οργάνωσης, συνοδευόμενης από στρατιωτικούς χαιρετισμούς και συνθήματα ΟΥΚάδων.
Χωρίς απήχηση στο σύνολο της μαθητικής κοινότηταςΠέραν της Χρυσής Αυγής, οι καταλήψεις υποστηρίχθηκαν ανεπίσημα και από τη Νέα Δημοκρατία; Είδαμε τη ΔΑΚΕ εκπαιδευτικών να εκδίδει ανακοίνωση υπέρ των κινητοποίησεων, παρότι αργότερα από την Πειραιώς υπήρξε διευκρίνιση ότι τάσσεται ενάντια στις καταλήψεις.Κατά καιρούς τα κόμματα προσπαθούν να εκμεταλλευτούν κομματικά τις καταλήψεις, υποκινώντας τις ή επιχειρώντας να τις ελέγξουν. Αυτό μας διδάσκει η Ιστορία. Ακόμα και κόμματα, όπως το ΚΚΕ, που δεν ήταν ποτέ υπέρ των καταλήψεων ως μορφή διαμαρτυρίας, από κάποια στιγμή και μετά τις αποδέχτηκαν επειδή είδαν ότι έβγαιναν εκτός πολιτικού παιχνιδιού. Από την άλλη, η Νέα Δημοκρατία διαχρονικά ήταν κατά των καταλήψεων, αλλά πολλές φορές δια της σιωπής, όπως την περίοδο 1998-99 με τη μεταρρύθμιση του Αρσένη, τις παρακινούσε με τον τρόπο της. Η κίνηση των εκπαιδευτικών δεν πρέπει να μας κάνει μεγάλη κατάπληξη, με την έννοια ότι μέσα στη Νέα Δημοκρατία υπάρχουν εθνικιστικές φωνές, ενώ υπάρχουν άτομα με υψηλές θεσμικές θέσεις που έχουν ακροδεξιές απόψεις. Ο αρχηγός της πάντως Κ. Μητσοτάκης δήλωσε ότι είναι ενάντια στις εν λόγω καταλήψεις.
Πιστεύεις ότι το υπουργείο Παιδείας έπρεπε να αντιδράσει διαφορετικά, πέρα από τη δήλωση του υπουργού ότι δεν χαρίζουμε τους μαθητές στη Χρυσή Αυγή;Εκ των πραγμάτων δεν χρειάστηκε να κάνουν κάτι παραπάνω, γιατί φαίνεται να μην δίνεται συνέχεια στις μαθητικές κινητοποιήσεις. Η άποψη ότι αυτές οι καταλήψεις δεν υποκινούνται από τη Χρυσή Αυγή, αλλά ότι υπάρχει μια γενικότερη πατριωτική αντίδραση για τη Συμφωνία των Πρεσπών, επίσης δεν μπορεί να ειπωθεί απερίφραστα. Αν υπήρχε κλιμάκωση των καταλήψεων, τότε πιθανώς θα χρειαζόταν να μιλάμε σε άλλη βάση, όμως αποδείχτηκε ότι πρόκειται για μειοψηφίες που επέλεξαν να κάνουν καταλήψεις, χωρίς όμως αυτό να απηχεί στη μαθητική κοινότητα στο σύνολό της.
Σε μετάβασηΤο μαθητικό κίνημα πράγματι βρίσκεται εν υπνώσει, παρότι συζητείται μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Ποιος πιστεύεις ότι πρέπει να είναι ο ρόλος του μαθητικού κινήματος, ώστε να επηρεάσει θετικά τη μεταρρύθμιση;Για να συζητήσουμε για το μαθητικό κίνημα, πρέπει πρώτα να υπάρξει. Αυτή τη στιγμή κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ενεργοποιείται. Γίνεται συχνά το ρητορικό ερώτημα «γιατί η κοινωνία δεν αντιδρά πιο δυναμικά απέναντι στα μνημόνια και σε όσα έχει υποστεί όλα αυτά χρόνια;». Αντίστοιχα ρητορικό είναι και το ερώτημα «γιατί οι μαθητές δεν κινητοποιούνται με όλα αυτά που συμβαίνουν στην εκπαίδευση αλλά και στην κοινωνία;». Φαίνεται να βρισκόμαστε σε μία μετάβαση, σε μια άλλη εποχή. Απλή αναμόχλευση του παρελθόντος και αγώνες με τους ίδιου όρους δεν πείθουν ότι μπορούν να είναι νικηφόροι.
Συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από την εξέγερση του Δεκέμβρη. Θεωρείς ότι έχει αφήσει το αποτύπωμά της στους σημερινούς μαθητές;Αν μη τι άλλο έχει αφήσει το συμβολικό της στίγμα. Οι μαθητές ξέρουν πώς μπορούν εργαλειακά να στρέψουν τους προβολείς πάνω τους. Αυτό, όμως, από μόνο του δεν λέει και πολλά πράγματα. Δεν αρκεί δηλαδή η δυσαρέσκεια ή η αγανάκτηση. Γιατί αν ήταν έτσι θα μπορούσαμε ανά πάσα στιγμή να είχαμε μαθητές να κατακλύζουν τους δρόμους ή να κλείνουν τα σχολεία. Δεν υπάρχει όμως ούτε η παρουσία ισχυρών συμμάχων εντός του πολιτικού περιβάλλοντος για την εκδήλωση μιας εκτεταμένης μαθητικής δράσης, ούτε η οργάνωση και η αλληλεγγύη των μαθητών για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Αυτά τα στοιχεία μεταπολιτευτικά διασφαλίζονταν εν πολλοίς από την παρουσία των κομμάτων στα σχολεία. Το οριστικό τέλος της κομματικοποίησης στα σχολεία από το 2000 και έπειτα, σε συνδυασμό με την ισχνή πολιτικοποίηση των μαθητών, θεωρώ ότι παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη μη εμφάνιση μαθητικών κινητοποιήσεων ανάλογου μεγέθους με αυτών της περιόδου 1990-1 και 1998-9.