Να οικοδομήσουμε γραμμές άμυναςΘα δούμε μια ένταση των χαρακτηριστικών ενός βοναπαρτιστικού πολιτικού καθεστώτος
Τη συνέντευξη πήρεο Δημήτρης ΓκιβίσηςΠώς είναι τα πράγματα λίγες μέρες πριν ξεκινήσει η προεδρία Μπολσονάρο;Ο Μπολσονάρο εξελέγη τον Οκτώβριο με σχεδόν 58 εκατομμύρια ψήφους. Τώρα έχει ορίσει τα υπουργεία του και θα αναλάβει καθήκοντα την 1η Ιανουαρίου. Μετά τις εκλογές, και σε αυτή τη μεταβατική κυβερνητική διαδικασία, προέκυψαν αρκετά προβλήματα. Η εκστρατεία του βασίστηκε στις ιδέες της ανανέωσης της «πολιτικής τάξης» και της καταπολέμησης της διαφθοράς, αλλά ήδη έχει διορίσει πολλούς πολιτικούς από τα παραδοσιακά κόμματα που εμπλέκονται σε κατηγορίες διαφθοράς. Συγχρόνως, ένας από τους γιους του, που εξελέγη για τη Γερουσία, εμπλέκεται σε ένα σκάνδαλο ιδιοποίησης μισθών κοινοβουλευτικών συμβούλων. Ωστόσο, παρά τα αρνητικά νέα η δημοτικότητά του είναι σε υψηλό επίπεδο, και θα έχει μαζική υποστήριξη, τουλάχιστον στις πρώτες στιγμές της κυβέρνησής του.
Πώς θα κυβερνήσει ο νεοφασίστας ΜπολσονάροΤι να περιμένουμε από την οικονομική πολιτική του Μπολσονάρο; Η επιλογή του Πάολο Γκουέντες (σημ: συνιδρυτής της επενδυτικής τράπεζας BTG Pactual και του φιλελεύθερου think-tank «Instituto Milennium») στη θέση του υπουργού Οικονομικών, μάλλον είναι αποκαλυπτική του ακραίου νεοφιλελευθερισμού που θα ακολουθήσει.Ο Πάολο Γκουέντες δεν είναι μόνο ένα «παιδί του Σικάγο», με εμπειρίες στη Χιλή κατά τη διάρκεια της δικτατορίας Πινοσέτ, αλλά και ένας τραπεζίτης με επενδύσεις στις ιδιωτικές συντάξεις και στην ιδιωτική εκπαίδευση. Δεν είναι τυχαίο ότι ανακοίνωσε ως προτεραιότητά του την μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και εξέφρασε την άποψή του ενάντια στα δημόσια πανεπιστήμια, για να μην αναφέρουμε το στόχο της εμβάθυνσης των μεταρρυθμίσεων της εργασίας με την περικοπή πολλών εργασιακών δικαιωμάτων. Όταν ανακοίνωσε τον Γκουέντες ως ισχυρό άντρα, ο Μπολσονάρο έκανε μια κίνηση, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τμημάτων του κεφαλαίου. Από την αρχή είχε την υποστήριξη του μεγάλου εμπορίου και των επιχειρήσεων μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, και προοδευτικά πήρε μαζί του και τη χρηματοπιστωτική αγορά. Από την κυβέρνησή του αναμένουμε όλο και περισσότερα μέτρα λιτότητας, με την περαιτέρω πτώση των μισθών και με νέες ιδιωτικοποιήσεις. Ωστόσο, οι διαστάσεις αυτής της διαδικασίας θα εξαρτηθούν από την ικανότητα αντίστασης των οργανώσεων της εργατικής τάξης και των κοινωνικών κινημάτων.
Η εκλογή ενός φασίστα όπως ο Μπολσονάρο θεωρείς ότι σημαίνει αυτόματα και την εγκαθίδρυση ενός φασιστικού καθεστώτος, ή είναι δύσκολο να προβλέψουμε το τι θα ακολουθήσει;Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Μπολσονάρο είναι νεοφασίστας. Οι δηλώσεις του τα τελευταία 30 χρόνια, ακόμη και στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, περιλαμβάνουν επαίνους για τη βία, συμπεριλαμβανομένων των βασανιστηρίων και της στρατιωτικής δικτατορίας, και έχουν έντονη μισογύνικη διάθεση, LGBTQI-φοβία, ρατσισμό, και ξενοφοβία. Επίσης, στοχεύουν στη δαιμονοποίηση της Αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων, και δείχνουν τη λατρεία του υπέρ της ακόμα περισσότερης ένοπλης βίας ως λύση για τη «βία» των φτωχών. Ο συνδυασμός της πρόσφατης προσχώρησής του στην ευαγγελική συντηρητική ηθική ατζέντα και ενός ακραίου φιλελεύθερου οικονομικού προγράμματος, ήταν ο τρόπος με τον οποίο κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση στους ψηφοφόρους των χαμηλόμισθων εργαζομένων στις περιθωριοποιημένες περιοχές των μεγάλων πόλεων, και ταυτόχρονα να έχει την υποστήριξη τμημάτων της άρχουσας τάξης. Ωστόσο, η εκλογή ενός φασίστα δεν σημαίνει ότι από την 1η Ιανουαρίου θα δούμε την άμεση εγκατάσταση ενός φασιστικού καθεστώτος. Αυτή τη στιγμή δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια ποιες θεσμικές μορφές θα πάρει το κράτος υπό την προεδρία του Μπολσονάρο, αλλά είναι δυνατόν να προβλεφθεί ότι θα δούμε μια ένταση των χαρακτηριστικών ενός βοναπαρτιστικού πολιτικού καθεστώτος. Θα έχουμε περισσότερους στρατηγούς στα υπουργεία από ότι στα χρόνια της δικτατορίας. Η εντατικοποίηση της καταστολής των κοινωνικών κινημάτων και των αριστερών οργανώσεων βρίσκεται στο τραπέζι, και θα είναι η βασική πολιτική του για να περιοριστεί η αναπόφευκτη αντίσταση ενάντια στις κοινωνικές ζημιές που προκαλούνται από την εμβάθυνση των οικονομικών μέτρων λιτότητας.
Οι προκλήσεις για την ΑριστεράΜέσα στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται, ποιες είναι από εδώ και μετά οι προκλήσεις για την Αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα;Η Αριστερά θα πρέπει να οικοδομήσει γραμμές άμυνας σε μια τέτοια αντιδραστική κατάσταση. Πρώτα, δημιουργώντας ευρύτερα μέτωπα για την υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, τα οποία ήδη δέχονται επίθεση από τις συζητήσεις στο Κοινοβούλιο σχετικά με τον ορισμό των δράσεων των κοινωνικών κινημάτων ως τρομοκρατικών απειλών, και με τους περιορισμούς της ακαδημαϊκής ελευθερίας στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Θα είναι θεμελιώδες επίσης να οικοδομηθούν ενιαία μέτωπα με όλα τα αριστερά κόμματα, περιλαμβανομένου και του Εργατικού Κόμματος, τα συνδικάτα και τα κοινωνικά κινήματα, για να εμποδίσουμε τις επιθέσεις της κυβέρνησης ενάντια στα κοινωνικά δικαιώματα της εργατικής τάξης, και κατά των αριστερών οργανώσεων και των κινημάτων.
Η κρίση στο Εργατικό Κόμμα (ΡΤ) έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για το μέλλον της βραζιλιάνικης Αριστεράς. Πώς βλέπεις τα πράγματα;Ανεξάρτητα από την ανάγκη δημιουργίας αμυντικών γραμμών με το ΡΤ και τους συμμάχους του στα κοινωνικά κινήματα, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις ευθύνες του ΡΤ σε αυτή την κατάσταση. Κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεών του, το PT εργάστηκε σκληρά για να υπονομεύσει τη δύναμη διεκδίκησης των συνδικάτων και των κοινωνικών κινημάτων, επιδιώκοντας να τα χρησιμοποιήσει ως απλά όργανά του για τη διακυβέρνησή του. Με αυτόν τον τρόπο αφόπλισε εκείνους που θα μπορούσαν να είναι αυτοί που θα σήκωναν το βάρος της αντίστασης στις αντιδραστικές πολιτικές των τελευταίων χρόνων. Έτσι, τώρα έχουμε την πρόκληση να οικοδομήσουμε ενωτικά μέτωπα για την υπεράσπιση της εργατικής τάξης, χωρίς να χάσουμε την πολιτική αυτονομία και τον στρατηγικό στόχο της δημιουργίας των συνθηκών για την εμφάνιση μιας ριζοσπαστικής αριστερής εναλλακτικής λύσης απέναντι στο ΡΤ και στο σχέδιο ταξικού συμβιβασμού. Το μόνο κόμμα στα αριστερά του PT με οποιαδήποτε κοινοβουλευτική εκπροσώπηση είναι το PSOL (Κόμμα του Σοσιαλισμού και της Ελευθερίας), που αύξησε τα μέλη του στη Βουλή των Αντιπροσώπων από 5 σε 10. Ωστόσο, είχε το χαμηλότερο ποσοστό σε προεδρικές εκλογές από το 2006. Ο υποψήφιός του ήταν ο Γουλιέρμε Μπούλος, επικεφαλής του MTST (κίνημα αστέγων). Η συμμαχία μεταξύ του PSOL και των κοινωνικών κινημάτων για την υποστήριξη της υποψηφιότητας του Μπούλος είχε μια εξαιρετική υποδοχή μεταξύ των ακτιβιστών, αλλά ο φόβος της εκλογής του Μπολσονάρο στον πρώτο γύρο ήταν καθοριστικός για να ψηφίσουν πολλοί τον Φερνάντο Χαντάντ, τον υποψήφιο του ΡΤ μετά την καταδίκη, με βάση εύθραυστες αποδείξεις, του Λούλα, που ήταν πρώτος στις δημοσκοπήσεις μέχρι τον Σεπτέμβριο. Εν πάση περιπτώσει, η επιρροή του PT μεταξύ των φτωχότερων τμημάτων της εργατικής τάξης και η αντοχή του στα βορειοανατολικά της χώρας δεν αμφισβητήθηκε από την άκρα Αριστερά.
Τι δυνατότητες υπάρχουν για την αναδιοργάνωσή της βραζιλιάνικης Αριστεράς, και ποιο μπορεί να είναι το σημείο εκκίνησης σε αυτή τη διαδικασία;Οι κοινωνικοί αγώνες και τα κοινωνικά κινήματα δεν είναι εντελώς παγωμένα. Από το 2013 έχουν γίνει πάνω από 2.000 απεργίες, και οι προσπάθειες να αντισταθούμε στα μέτρα λιτότητας και στις μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα οδήγησαν σε μια γενική απεργία τον Απρίλιο του 2017. Ωστόσο, οι δυνατότητες του ενωτικού αγώνα των σωματείων υπονομεύθηκαν από την προσδοκία για την αντιστροφή των επιθέσεων με την επιστροφή του Λούλα στην προεδρία στις εκλογές του 2018. Στην εκστρατεία για τον πρώτο γύρο των εκλογών, ένα αυθόρμητα κάλεσμα στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης προκάλεσε το κίνημα «Γυναίκες ενωμένες ενάντια στον Μπολσονάρο», που υποστηρίχθηκε από τα φεμινιστικά κινήματα και τις αριστερές οργανώσεις. Στην πράξη, το κίνημα αυτό αποτέλεσε ένα αντιφασιστικό ενωμένο μέτωπο με εθνική εμβέλεια, και έβγαλε εκατομμύρια ανθρώπους στους δρόμους στις 29 Σεπτεμβρίου και εκατοντάδες χιλιάδες στις 20 Οκτωβρίου, μια εβδομάδα πριν από το δεύτερο γύρο. Οι μαθητές συμμετείχαν επίσης το τελευταίο διάστημα σε κινήματα αντίστασης. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης από το οποίο πρέπει τώρα να αναδιοργανώσουμε την Αριστερά σε ένα πολύ δύσκολο πλαίσιο.
Χωρίς αισιοδοξίαΕίναι προφανές ότι η Βραζιλία βρίσκεται σε μια πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση. Υπάρχουν προοπτικές για το ξεπέρασμα αυτής της πολύπλευρης κρίσης, ή θεωρείς ότι η κρίση θα βαθύνει;Η κυβέρνηση Μπολσονάρο θα προσπαθήσει να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη μειώνοντας το εργατικό κόστος και ανοίγοντας νέους τομείς για επενδύσεις κεφαλαίου με ένα μεγάλο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Ωστόσο, η Βραζιλία είναι μια τεράστια αλλά περιφερειακή και εξαρτημένη καπιταλιστική οικονομία, και οι ροές και οι επιδόσεις της εξαρτώνται από την παγκόσμια αγορά. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και ένα ή δύο χρόνια οικονομικής ανάπτυξης θα πρέπει να βασιστούν στην εμβάθυνση της κοινωνικής κρίσης, λόγω της μείωσης των μισθών και των περικοπών στους προϋπολογισμούς των κοινωνικών πολιτικών. Ο συνδυασμός νεοφώτιστων και αυταρχικών πολιτικών στην εξουσία, με την κρίση νομιμότητας των παραδοσιακών κομμάτων, και ενός νέου είδους στρατιωτικής επιτήρησης πάνω στην κυβέρνηση, είναι εκρηκτικός. Αν προσθέσουμε επίσης και το είδος των κατασταλτικών μέτρων που θα μπορούσαν να προκύψουν ενάντια στις κοινωνικές διαμαρτυρίες ως αντίδραση στην κοινωνική κρίση, μετά από μερικούς μήνες εκεχειρίας λόγω των θετικών προσδοκιών από την νέα κυβέρνηση, δεν μπορούμε να έχουμε μια αισιόδοξη άποψη για την κατάσταση στη Βραζιλία τα επόμενα χρόνια.