Όταν δεν προσφέρεις ψωμί, ταΐζεις τον κόσμο εθνικισμό
Tην ώρα που οι ζυμώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας για την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών κορυφώνονται, ψύχραιμες φωνές και από τις δύο πλευρές είναι χρήσιμο να ακούγονται. Η Σόνια Στογιαντίνοβιτς, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο των Σκοπίων, είναι μία από αυτές. Μιλά στην Εποχή για τη χρησιμότητα της συμφωνίας, τα εμπόδια μέχρι την εφαρμογή της και τον εθνικισμό, ένθεν και ένθεν, που δηλητηριάζει τις διμερείς σχέσεις.
Τη συνέντευξη πήρεο Νίκος ΓιαννόπουλοςΠώς, τελικά, κατάφερε ο Ζόραν Ζάεφ να πείσει ότι η Συμφωνία των Πρεσπών είναι μία καλή συμφωνία για τη χώρα σας;O Ζάεφ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Συμφωνία των Πρεσπών είναι μία καλή Συμφωνία αλλά, κυρίως, ότι είναι η τελευταία Συμφωνία που προσφέρεται και υπάρχει στο τραπέζι. Δεν είναι η καλύτερη δυνατή, αλλά είναι ένα εργαλείο με το οποίο κλείνει τελικά ένα μακροχρόνιο, παράλογο, διμερές πρόβλημα. Το τελευταίο και το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη Δημοκρατία της Μακεδονίας (αναφέρομαι στο κράτος μου με το συνταγματικό όνομα επειδή οι τροπολογίες δεν έχουν εγκριθεί από το κοινοβούλιο) στο δρόμο προς το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλέον ιστορία. Έθεσε, λοιπόν, αυτά τα επιχειρήματα στο δημόσιο διάλογο.
Ανοιχτές πόρτεςΠοια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της Συμφωνίας;Εξαρτάται από ποια πλευρά το βλέπει κανείς. Το πλεονέκτημα για τη δική μου χώρα είναι ότι επιλύεται ένα διμερές πρόβλημα μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες. Οι πόρτες του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πλέον ανοιχτές, έστω και ανεπίσημα. Από την άλλη πλευρά η αλλαγή του συνταγματικού ονόματος εγείρει διαφωνίες μεταξύ των πολιτών. Μερικοί λένε: χάνουμε την ταυτότητά μας. Άλλοι λένε: Δεν μας ενδιαφέρει γιατί πεινάμε. Υπάρχει δυσαρέσκεια, γιατί η αντιπολίτευση του VMRO-DPMNE προσπαθεί να χειραγωγήσει το αποτέλεσμα των τροπολογιών για τις αλλαγές στο Σύνταγμα. Δηλώνουν ότι με τις τροποποιήσεις οι Μακεδόνες θα χάσουν την ταυτότητά τους και θα ονομαστούν Βορειομακεδόνες, τίτλος που θα ενσωματωθεί στα προσωπικά έγγραφα, στις άδειες οδήγησης, τις πινακίδες των οχημάτων κτλ. Αυτό είναι ψευδές, αλλά η πλειονότητα του κόσμου που δεν έχει διαβάσει τη συμφωνία είναι εύκολο εργαλείο για χειραγώγηση.
Η Μακεδονία αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα με τη συνεχή μετανάστευση του πληθυσμού για οικονομικούς λόγους και οι αντιδράσεις των ανθρώπων είναι πολύ λογικές. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση είναι ευάλωτη αυτή τη στιγμή εξαιτίας των εκβιασμών από τον αλβανικό εταίρο που χρησιμοποιεί τις τροπολογίες του συντάγματος για να τρομάξει τον αλβανικό πληθυσμό. Ισχυρίζονται ότι στα δελτία ταυτότητας και στα διαβατήρια θα γράφει ότι είναι Μακεδόνες. Στο πλαίσιο της Συμφωνίας αναφέρεται ότι η Δημοκρατία της Μακεδονίας μπορεί να χρησιμοποιεί τον τίτλο Μακεδόνας για την εθνική ταυτότητα και την ιθαγένεια, αλλά το αλβανικό κόμμα, το Besa, ισχυρίζεται ότι η εθνικότητα των Αλβανών στα έγγραφα θα μετατραπεί σε μακεδονική. Αυτό είναι μία ανοησία, στα διαβατήρια αναγράφεται η ιθαγένεια, όχι η εθνικότητα.
Πιστεύετε ότι η συμφωνία θα εφαρμοστεί τελικά παρά τα εμπόδια;Από την πλευρά της μακεδονικής κυβέρνησης η συμφωνία των Πρεσπών θα εφαρμοστεί πλήρως. Είμαι πεπεισμένη γι’ αυτό, γιατί «νονοί» της συμφωνίας είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι στο μέλλον, κάποιο δεξιό συντηρητικό κόμμα δεν θα κερδίσει τις εκλογές και θα αποσύρει τη Μακεδονία ή την Ελλάδα από τη συμφωνία. Ήμασταν μάρτυρες παράλογων και επίμονων δηλώσεων και αποφάσεων των εθνικιστικών και των συντηρητικών και των δύο κρατών που έβλαψαν τις διμερείς σχέσεις. Από την άποψη της βιωσιμότητας μπορώ να πω αυτό: κάθε συμφωνία που δημιουργεί και εγγυάται οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα είναι βιώσιμη.
Θα κυρωθεί η συμφωνία από την ελληνική βουλή; Σας ρωτώ γιατί πλέον στην Αθήνα υπάρχει κυβερνητική κρίση...Πιστεύω ότι θα κυρωθεί παρά τις απειλές και τις αντιδράσεις από την αντιπολίτευση και του ετέρου κόμματος του κυβερνητικού συνασπισμού. Όπως τόνισα και παραπάνω, η συμφωνία δεν δημιουργήθηκε μόνο από τα δύο εμπλεκόμενα κράτη αλλά από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν θα επιτρέψουν άλλη μία διπλωματική αποτυχία. Για να είμαι ειλικρινής, αν κάτι δεν πάει καλά, η Μακεδονία μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε γόνιμο έδαφος για τους δημιουργούς μίας ακόμη κρίσης στην περιοχή. Προφανώς αυτή η εξέλιξη δεν είναι προς το συμφέρον των χωρών μας.
Φάε εθνικισμόΓιατί, κατά τη γνώμη σας, η συμφωνία αντιμετωπίστηκε με τόσο μεγάλη εχθρότητα από τους εθνικιστικούς κύκλους των δύο χωρών;Η εχθρότητα δημιουργήθηκε αρχικά σε εθνικιστικό έδαφος, σε ψευδή «ιστορικά» γεγονότα και σε εθνικιστικές δηλώσεις και από τις δύο πλευρές των συνόρων. Οι πραγματικές διαφορές μεταξύ των δύο κρατών σχετικά με τη χρήση του ονόματος Μακεδονία δεν συζητήθηκαν ποτέ πραγματικά. Καμία από τις δύο πλευρές- με την εξαίρεση κάποιων διανοούμενων και ακαδημαϊκών- δεν ζήτησε να καθίσει στο τραπέζι των συζητήσεων και να αναλύσει τι είναι το μακεδονικό για τους Έλληνες και τους Μακεδόνες. Όλες οι υποθέσεις και τα συμπεράσματα διαμορφώθηκαν κάτω από τις εθνικιστικές δηλώσεις πολιτικών από το VMRO, τη Νέα Δημοκρατία, τη Χρυσή Αυγή και τους άλλους εθνικιστές των δύο χωρών. Αυτή η πρακτική διαρκεί 27 χρόνια. Είναι πολύ εύκολο να ταΐσεις τον κόσμο εθνικισμό όταν δεν μπορείς να του προσφέρεις ψωμί, δυνατή οικονομία και κοινωνική προστασία. Υπάρχει ποιοτική και μακροχρόνια οικονομική συνεργασία μεταξύ των δύο κρατών, ειδικά κατά μήκος των συνόρων και στη γραμμή Σκόπια-Θεσσαλονίκη. Κατά ειρωνικό τρόπο οι πιο δυνατές εθνικιστικές φωνές προέρχονται από τη βόρεια Ελλάδα. Ρώτησα πολλές φορές Έλληνες που ισχυρίζονται ότι η Μακεδονία έχει εδαφικές διεκδικήσεις από την Ελλάδα: Ξέρετε πόσες Μακεδόνες ζουν στη Μακεδονία; Όχι, απάντησαν. Λίγο περισσότεροι από δύο εκατομμύρια. Πόσοι Έλληνες ζουν στην Ελλάδα; Περισσότεροι από οκτώ εκατομμύρια. Υπάρχουν τότε στα σοβαρά πιθανότητες να εισβάλλει η Μακεδονία στην Ελλάδα;
Είναι ανησυχητικό για σας ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Ελλάδα τάσσεται κατά της συμφωνίας;Για το λαό της Μακεδονίας είναι ανησυχητικό, ναι γιατί η κυβέρνηση εδώ κατέβαλλε πολλές προσπάθειες για να πείσει βουλευτές της αντιπολίτευσης να ψηφίσουν υπέρ των τροπολογιών για να εξασφαλιστεί η πλειοψηφία των 80 βουλευτών. Οι καθημερινοί άνθρωποι ανησυχούν και η θέση τους είναι κατανοητή. Είμαστε έτοιμοι, λένε, να αφήσουμε το συνταγματικό μας όνομα, είναι άδικο (unfair) από τη Νέα Δημοκρατία και άλλους Έλληνες πολιτικούς να παίζουν παιχνίδια με το μέλλον της χώρας μας λόγω των προσωπικών και πολιτικών τους συμφερόντων. Η εκπλήρωση των υποχρέωσεων που απορρέουν από τη συμφωνία πέφτει κυρίως στην πλευρά της Δημοκρατίας της Μακεδονίας ενώ οι αλλαγές για την Ελλάδα είναι ήσσονος σημασίας. Το να παίζουμε λοιπόν με το μέλλον του γείτονά μας είναι κάτι εντελώς εγωιστικό και εντελώς ανώριμο.
Αν δεν συνεργαστούμε, το μέλλον θα είναι αμοιβαία τοξικόΠοιο θα είναι το μέλλον της Βόρειας Μακεδονίας αλλά και των σχέσεων των δύο χωρών μετά την εφαρμογή της συμφωνίας;Το μέλλον στις σχέσεις των δύο χωρών έχει οικοδομηθεί ήδη σε όλες τις μορφές της οικονομικής συνεργασίας, στον τουρισμό και στη μάχη κατά του φασισμού, του εθνικισμού και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Έχουμε το ίδιο πρόβλημα με τα τοξικά ορυχεία στα νοτιοανατολικά και τα ανατολικά της χώρας όπως έχετε εσείς στη Χαλκιδική. Αν δεν συνεργαστούμε, το μέλλον θα είναι αμοιβαία τοξικό.