Του Γιώργου Π. ΣτάμουΑυτό που πάντα με ενοχλούσε σε συζητήσεις σχετικά με το Μακεδονικό ήταν η προσχηματική επίκληση της ταχαμ’ δήθεν αντικειμενικότητας της ιστορίας, η οποία ερχόταν να ετεροκαθορίσει την ατομική και κοινωνική συνείδηση. Το ένιωθα ως απειλή των «ευαίσθητων» μπροστά στη ιστορία, των υγιώς σκεπτόμενων. Σήμερα εναντίον των «γυφτοσκοπιανών», αύριο εναντίον των «εσωτερικών εχθρών», δηλαδή εναντίον ημών των μη υγιώς σκεπτόμενων, εντέλει εναντίον της Δημοκρατίας.
Πρόβλημα ΔημοκρατίαςΈτσι λοιπόν, εκτός των οικονομικών και γεωπολιτικών ζητημάτων, εδώ είχαμε να κάνουμε και με ένα πρόβλημα ελευθερίας του ατομικού και συλλογικού αυτοπροσδιορισμού, δηλαδή ένα Πρόβλημα Δημοκρατίας.
Ένα πρόβλημα που μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: ανάλογα με τις κοινωνικές σχέσεις και πρακτικές στις οποίες μετέχω, πόσο ελεύθερος είμαι να κατασκευάζω στο φαντασιακό μου αναπαραστάσεις και μυθολογίες με βάση τις οποίες εντάσσομαι και αναγνωρίζω τον εαυτό μου ως μέρος μιας συλλογικότητας, ενός ιδιαίτερου κοινωνικού συνόλου.
Με άλλα λόγια, πόσο ελεύθερα παράγεται η ατομική και κοινωνική μου συνείδηση στους διάφορους τόπους, το χώρο εργασίας, την οικογένεια, τα γήπεδα, τα καφενεία, τα κομματικά γραφεία, τα σχολεία, το στρατό, τις εκκλησίες και όποιον άλλον τόπο εκδηλώνεται η καθημερινότητα μου, συλλογικά, μαζί με τη ζωή άλλων.
Βέβαια, όλες οι κοινωνικές μου σχέσεις και όλες οι πρακτικές στις οποίες μετέχω δεν έχουν ίδιο βάρος στη διαδικασία του αυτοπροσδιορισμού. Άλλους, για παράδειγμα, μπορεί να τους σημαδεύει περισσότερο η οικογενειακή μυθολογία και η εκκλησία, ενώ για άλλους σημαντικότερα μπορεί να είναι τα γήπεδα και τα σχολεία.
Έτσι, το πόσο σέβεται κανείς το γεγονός ότι ο κάθε ένας προσλαμβάνει με το δικό του τρόπο το αποτέλεσμα της συλλογικής του δράσης και ανάλογα προσαρμόζει τη συμμετοχή του αποκτά κομβική πολιτική σημασία και υπερκαθορίζει πολιτικές πολιτισμικές και κοινωνικές συμπεριφορές.
Ελευθερία αυτοπροδιορισμούΚοντολογίς, ο κόσμος της κοινωνίας υπάρχει εκεί έξω αντικειμενικά και συνιστά τον ένα πυλώνα πάνω στον οποίο κτίζονται οι ατομικές και κοινωνικές συνειδήσεις, όμως ο τρόπος που ο καθένας ξεχωριστά προσλαμβάνει αυτόν τον κόσμο αποτελεί τον δεύτερο εξίσου σημαντικό πυλώνα.
Τελικά, εκτός όλων των άλλων η συμφωνία των Πρεσπών έρχεται να υπερασπίσει και μάλιστα με τρόπο εμφαντικό το δικαίωμα του καθενός να κατασκευάζει τις προσωπικές και κοινωνικές του αναπαραστάσεις, ακόμα και να τις ονοματίζει. Και αν δεν φαίνεται σε πρώτη ματιά, η πολιτική σημασία αυτής της πράξης για τη Δημοκρατία είναι τεράστια, αφού η ελευθερία των επιλογών και του αυτοπροσδιορισμού αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της ιδέας του πολιτικού αλλά και του πολιτιστικού πλουραλισμού. Γιατί επιτέλους, αυτό το δικαίωμα είναι που ανακατώνει και τελικά εναρμονίζει τις πιο διαφορετικές μυθολογίες, επιθυμίες, συμπεριφορές και ανάγκες και φτιάχνει πολύχρωμους και γι’ αυτό αξιοβίωτους κόσμους.
* Ο Γ.Π. Στάμου είναι αντιπρόεδρος Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος.