Του Στίβεν Φόρτι*Για την Ισπανία το 2018 έληξε με την απροσδόκητη είδηση της καλής επίδοσης της ακροδεξιάς στις εκλογές της Ανδαλουσίας. 400.000 ψήφοι, ίσες με το 11% της συναίνεσης, πήγαν στο Vox, σχεδόν άγνωστο σχηματισμό μέχρι το περασμένο καλοκαίρι, που κατ’ αυτόν τον τρόπο κατάκτησε 12 έδρες που βαραίνουν σαν ογκόλιθος το περιφερειακό κοινοβούλιο της Σεβίλλης. Το 2019 άρχισε με την επιβεβαίωση ότι τα αποτελέσματα της Ανδαλουσίας δεν ήταν ένας περαστικός εφιάλτης. Το αντίθετο.
Η πρώτη δεξιά κυβέρνηση στην ΑνδαλουσίαΤην προηγούμενη Τετάρτη, πράγματι, σχηματίστηκε η πρώτη δεξιά κυβέρνηση στην περιφέρεια της Ανδαλουσίας από το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο. Μετά από συνεχόμενα 37 χρόνια, οι σοσιαλιστές έχασαν το ιστορικό προπύργιό τους. Ο ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος, Χουάν Μανουέλ Μορένο Μπονίγια, εκλέχτηκε περιφερειάρχης χάρη σε μια συμφωνία με τους Ciudadanos, που μπαίνουν στην κυβέρνηση, και στο Vox, που θα τον στηρίξει εξωτερικά. Έγινε κατανοητό αμέσως: το κόμμα του Σαντιάγκο Αμπάσκαλ παρατράβηξε το σχοινί ζητώντας, μεταξύ των άλλων, την απέλαση 52.000 μεταναστών και το τέλος των πολιτικών ισότητας των φύλων που εγκρίθηκαν την τελευταία δεκαετία. Προτάσεις απαράδεκτες, τουλάχιστον προς το παρόν, για το Λαϊκό Κόμμα και κυρίως για τους Ciudadanos.
Η κοινοπραξία των τριών δεξιών κομμάτων που έρχεται να κυβερνήσει την Ανδαλουσία είναι ένα ισχυρό σημάδι εν όψει των εκλογών στα τέλη Μαΐου. Στην Ισπανία δεν θα ψηφίσουν μόνο για τις ευρωεκλογές, αλλά και για όλους τους δήμους και για 13 περιφέρειες από τις 17. Είναι μια κρίσιμη election-day για το πολιτικό μέλλον της χώρας. Η Ανδαλουσία είναι επομένως ένα εργαστήρι. Αν η ανδαλουσιανή συμφωνία λειτουργήσει, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα επαναπροταθεί όπου οι αριθμοί το επιτρέπουν. Σε άλλες περιφέρειες, προφανώς, αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Εδώ λοιπόν υπάρχει ο μεγαλύτερος αστάθμητος παράγοντας: πότε θα γίνουν οι βουλευτικές εκλογές; Η βουλευτική περίοδος λήγει την άνοιξη του 2020, όμως λίγοι στοιχηματίζουν ότι ο Πέδρο Σάντσεθ θα κατορθώσει να φθάσει σώος μέχρι τότε. Όλα είναι πολύ αβέβαια, αλλά τα πιθανότερα σενάρια είναι δύο: ή οι εκλογές θα γίνουν τον Οκτώβριο ή τον Μάιο, μαζί με τις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές.
Κομβική η έγκριση του προϋπολογισμούΤο κομβικό ζήτημα είναι η έγκριση του προϋπολογισμού του 2019, που παρουσιάστηκε τις προηγούμενες μέρες από τη σοσιαλιστική κυβέρνηση. Προς το παρόν, ο Σάντσεθ μπορεί να υπολογίζει στις ψήφους του κόμματός του και σχεδόν σίγουρα στις ψήφους του Unidos Podemos και των βάσκων εθνικιστών, αλλά χρειάζονται και οι ψήφοι των καταλανών αυτονομιστών, οι οποίοι προς το παρόν αρνούνται, ζητώντας σε αντάλλαγμα ένα δημοψήφισμα αυτοδιάθεσης και την απελευθέρωση των στελεχών τους που είναι προφυλακισμένα εν αναμονή δίκης για τα γεγονότα του Οκτωβρίου 2017. Μια δίκη που θα αρχίσει τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου, ενώ η απόφαση αναμένεται τον Ιούνιο. Ο Σάντσεθ δεν μπορεί να αποδεχτεί αυτούς τους όρους και αντιπροτείνει έναν μεγαλύτερο διάλογο, μετά τις εντάσεις της εποχής του Ραχόι, για τον ανασχεδιασμό ενός νέου Καταστατικού Χάρτη για την αυτονομία, που θα ψηφιστεί από τους καταλανούς.
Μια πρώτη απάντηση θα υπάρξει την 8η Φεβρουαρίου, όταν θα λάβει χώρα μια πρώτη ψήφιση στο Κοινοβούλιο της Μαδρίτης. Αν οι καταλανοί επιτρέψουν να εισαχθεί ο προϋπολογισμός στη βουλή για να συζητηθεί, ο Σάντσεθ θα μπορέσει να πάρει μια ανάσα για μερικούς μήνες. Η τελική έγκριση του προϋπολογισμού, που προβλέπεται για τον Απρίλιο, είναι όμως μια εντελώς διαφορετική υπόθεση. Θα δούμε αν οι αυτονομιστές, οι οποίοι είναι πολύ διαιρεμένοι στο εσωτερικό τους, σκέφτονται λογικά και όχι αποκλειστικά σύμφωνα με τα μικροσυμφέροντά τους. Δεν τους συμφέρει καθόλου να ρίξουν τον Σάντσεθ: μια κυβέρνηση των τριών κομμάτων της δεξιάς θα σήμαινε την αιώνια επιτροπεία της περιφέρειας. Επιπλέον, ο προϋπολογισμός που παρουσίασε η κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος αυξάνει κατά 52% τις επενδύσεις για την Καταλονία, δηλαδή 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα από το παρελθόν. Το να τον καταψηφίσουν θα ήταν αυτοκτονία από κάθε άποψη.
Επεκτατικός προϋπολογισμός με κοινωνικό με προσανατολισμόΌμως η έγκριση του προϋπολογισμού είναι και η τελευταία ελπίδα για να αποφευχθεί η ευθυγράμμιση της Ισπανίας με το ευρωπαϊκό κλίμα που κυριαρχείται από την εθνικιστική λαϊκιστική δεξιά. Πρόκειται για έναν επεκτατικό προϋπολογισμό με έντονο κοινωνικό προσανατολισμό, που επαναφέρει τα επίπεδα προ κρίσης. Θα αυξηθούν οι συντάξεις (+6,5%), οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων (+2,5%), οι επενδύσεις στην παιδεία και την έρευνα (+5,6%) και η χρηματοδότηση των πολιτικών ενάντια στην έμφυλη βία, για την υποδοχή των μεταναστών, για τις πολιτικές στέγασης και τους ανέργους άνω των 52 ετών. Τα έσοδα θα προέλθουν από μια μεγαλύτερη φορολογική πίεση στις μεγάλες επιχειρήσεις και στις μεγάλες περιουσίες, εκτός από τη δημιουργία νέων φόρων στις χρηματιστικές συναλλαγές. Το σύνολο θα επιτρέψει τη μείωση του ελλείμματος (από το -2,7 στο -1,9%) και του δημόσιου χρέους, που θα πρέπει να μειωθεί κάτω από το 95% του ΑΕΠ, ούτως ώστε να μην δημιουργηθούν εντάσεις με τις Βρυξέλλες. Πρόκειται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για τη γραμμή που προωθεί ο Κόστα στην Πορτογαλία την τελευταία τριετία.
Η αβεβαιότητα είναι τεράστια. Στο μεταξύ, στο πεδίο της αριστεράς, δεν λείπουν οι ανατροπές. Ο Ινίγκο Ερεχόν, νούμερο δύο και ιδρυτής του Podemos, αποφάσισε να συμμαχήσει με τη δήμαρχο της Μαδρίτης, Μανουέλα Καρμένα, εν όψει των δημοτικών και των περιφερειακών της ισπανικής πρωτεύουσας. Η Καρμένα ήταν ένα ελεύθερο ηλεκτρόνιο και το Podemos τη στήριζε, έχοντας επίγνωση ότι είναι το μοναδικό άτομο που μπορεί να επιτύχει να κρατηθεί η Μαδρίτη στα χέρια της αριστεράς. Ο Ερεχόν ήταν ο υποψήφιος στις περιφερειακές του κόμματος του Ιγκλέσιας. Τώρα η ρήξη μεταξύ Ερεχόν και Podemos είναι γεγονός, το χάος είναι τεράστιο και ο κίνδυνος μιας πολιτικής αυτοκτονίας της αριστεράς περιμένει στη γωνία. Θα χρειαστεί να κατανοήσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις και τις συνέπειες αυτής της απόφασης πάνω σε όλη την ισπανική αριστερά και στις συγκλίσεις υπέρ του αυτοδιοικητισμού, που τον Μάη θα τα παίξουν όλα για όλα, αρχίζοντας από την Άντα Κολάου στη Βαρκελώνη. Σε όλα αυτά, οι μοναδικοί που γελάνε σαρκαστικά και προγεύονται τη νίκη τους είναι τα κόμματα της δεξιάς. Η Ισπανία είναι μπροστά σε σταυροδρόμι.
* Ο Στ. Φόρτι είναι ερευνητής του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ιστορίας του Νέου Πανεπιστημίου της Λισαβόνας και καθηγητής στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς