Γιατί ενόχλησε τόσο η επίσκεψη Τσίπρα στη Ρωσία
Η επίσημη επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού στη Μόσχα, αν κρίνουμε από τα αποτελέσματα που έγιναν γνωστά δημόσια, προκάλεσε απίστευτα αναντίστοιχες αρνητικές αντιδράσεις πιο πολύ στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό από την πλευρά της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Τόσο που στους συνωμοσιολογικούς κύκλους να ευδοκιμεί το ερώτημα μήπως οι φόβοι που προβάλλονται ιδίως από την πλευρά ευρωπαϊκών κυβερνήσεων δεν είναι αυτοί που ομολογούνται και ότι σχετίζονται με αφανείς συμφωνίες που θα αργήσουν να γίνουν ευρύτερα γνωστές…
Χωρίς να ενδώσει κανείς σ’ αυτή τη μυθοπλαστική τάση, υπάρχει πράγματι το ερώτημα γιατί αυτή η επίσκεψη προκάλεσε, ήδη από την προαναγγελία της, τόσο ηχηρές αντιδράσεις όχι μόνο από τα πάσης φύσεως συστημικά ευρωπαϊκά μίντια, αλλά και από ευρωπαίους αξιωματούχους, έστω κι αν είναι από αυτούς που δεν φημίζονται για τη σοβαρότητα της γνώμης τους, όπως ο κ. Σούλτς ή ο πρωθυπουργός της Εσθονίας. Ιδίως αν τη συγκρίνει κάποιος με το σχόλιο εκπροσώπου του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, που δεν βρήκε τίποτε περίεργο στη συζήτηση για την αναζήτηση οικονομικής στήριξης εκ μέρους μιας χώρας της ΕΕ από τη Ρωσία.
Τα πραγματικά μεγέθηΑς δούμε, όμως, τι προκύπτει από τις δημόσιες δηλώσεις για τα αποτελέσματα αυτής της επίσκεψης:
• Μια υπόσχεση για εξέταση του αιτήματος για χαμηλότερη τιμή του ρωσικού αερίου και για διαγραφή του προστίμου λόγω χαμηλότερης κατανάλωσης.
• Μια συμφωνία για συμμετοχή της Ελλάδας στο σχέδιο για νέο αγωγό αερίου μέσω Τουρκίας, Ελλάδας, βαλκανικών χωρών, με κατεύθυνση την κεντρική Ευρώπη, που παρακάμπτει το «εμπόδιο» της Ουκρανίας.
• Εκδήλωση ενδιαφέροντος από την πλευρά της Ρωσίας για συμμετοχή σε επενδύσεις ανάπτυξης λιμένων, σιδηροδρομικών μεταφορών και αερίου.
• Αναζήτηση λύσεων για την επαναφορά στα πρότερα επίπεδα των ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων, που έχουν πληγεί από το ευρωπαϊκό εμπάργκο κατά της Ρωσίας και τα εξ αυτού αντίμετρα, χωρίς να θεωρηθεί ότι γίνεται «εξαίρεση» για την Ελλάδα.
Δεν είναι λίγα, αλλά δεν είναι και τόσα που να δικαιολογούν τέτοια αναταραχή. Έχουν, ωστόσο, πολύ μεγαλύτερο συμβολικό χαρακτήρα, ο οποίος ενισχύθηκε από τις δηλώσεις που συνόδεψαν τις συμφωνίες.
Πολυδιάστατη εξωτερική πολιτικήΣτις «προειδοποιήσεις» που συνόδεψαν τον Αλ. Τσίπρα κατά την αναχώρησή του για τη Μόσχα, η ελληνική πλευρά είχε ήδη απαντήσει τονίζοντας ότι η Ελλάδα γνωρίζει τι πρέπει να κάνει εντός του πλαισίου της ΕΕ για την ανάπτυξη των διμερών σχέσεών της. Ο δε έλληνας πρωθυπουργός, κατά την παραμονή του στη Μόσχα, δήλωσε ότι η Ελλάδα «ασκεί ανεξάρτητη και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική ως κυρίαρχη χώρα», ενώ τόνισε ότι «μπορεί να κάνει χρήση της γεωστρατηγικής θέσης της προς όφελος των ελλήνων πολιτών στο πλαίσιο των δεσμεύσεών της από τη συμμετοχή της σε διεθνείς οργανισμούς», διεκδικώντας μ’ αυτό τον τρόπο όχι κάποιο προνόμιο, αλλά την ισότιμη αντιμετώπιση με τη στάση άλλων ευρωπαϊκών χωρών έναντι της Ρωσίας αλλά και γενικά τρίτων χωρών, Ίσως, όμως, και αυτή η διεκδίκησης απλής ισοτιμίας ενοχλεί κάποιους.
Στο ίδιο κλίμα, απαντώντας σε ερώτηση σχετική με την παροχή οικονομικής βοήθειας από τη Ρωσία προς τη χώρας μας, ο Αλ. Τσίπρας είπε ότι «η Ελλάδα δεν είναι επαίτης για να ζητάει σε άλλες χώρες τη λύση μιας κρίσης που είναι ευρωπαϊκή. Στο ευρωπαϊκό πρόβλημα θα βρεθεί ευρωπαϊκή λύση διαφορετικά θα έχουμε πρόβλημα όλοι».
Ο ρώσος πρόεδρος, ωστόσο, επιβεβαιώνοντας ότι δεν υπήρξε τέτοιο αίτημα, επισήμανε ότι «στο πλαίσιο των έργων που συζητήθηκαν, μπορεί να προκύψουν δανειοδοτήσεις για κάποια από αυτά» και ότι «αν ένα έργο αποφέρει κέρδη στην Ελλάδα, από αυτά τα κέρδη μπορούν να καλυφθούν και κάποιες αποπληρωμές» (χρεών). Ορισμένοι αναλυτές, πρόσθεταν ότι πίσω από μια τέτοια δήλωση μπορεί να βρίσκεται και μια σκέψη για προκαταβολή προσδοκώμενων κερδών, εν είδει έμμεσης βοήθειας.
Βλέποντας από αυτό το πρίσμα την επίσκεψη Τσίπρα στη Μόσχα και τα ορατά αποτελέσματά της, ίσως μπορεί να εξηγηθεί η, έτσι κι αλλιώς, υπερβολική αντίδραση που συνάντησε. Δεν είναι λίγοι αυτοί που θα προτιμούσαν τη γνωστή και πεπατημένη οδό των μειωμένων απαιτήσεων και της μειωμένης ευθύνης στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Όχι επειδή κάθε μετακίνηση από αυτή αντιπροσωπεύει άμεσους κινδύνους, αλλά γιατί αφήνει ανοιχτές κάποιες δυνατότητες, που δεν επιτρέπεται να έχουν οι «μικρές» χώρες.
Αν αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί κανόνας για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έναντι της στάσης της Αθήνας, δεν είναι βέβαιο ότι απηχεί και τις διαθέσεις της Ουάσιγκτον, η οποία δεν φαίνεται να ανησυχεί στον ίδιο βαθμό από τη δημιουργία μιας ακόμη διόδου προσέγγισης προς τη Μόσχα, από μια χώρα μάλιστα όπως η Ελλάδα, που δεν είναι σε θέση να διεκδικήσει ρόλο περιφερειακής δύναμης.
Οι αντιδράσεις εντός των τειχώνΑς υποθέσουμε ότι αυτά θα μπορούσαν να συνιστούν μια απόπειρα ερμηνείας για τη στάση των εκτός συνόρων. Με ποιο τρόπο, όμως, θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τις αρνητικές και συμπλεγματικές αντιδράσεις από τους εντός των τειχών;
Οι τελευταίοι, αφού πανηγύρισαν γιατί δεν υπάρχει δάνειο από τη Μόσχα, κάτι που είχε διαψευστεί και από τις δύο πρωτεύουσες ότι υφίσταται καν σαν αίτημα, σπεύδουν να διαγράψουν ως παντελώς ασήμαντες τις συμφωνίες που επιτεύχθηκαν και να πλειοδοτήσουν σε κινδυνολογία και επίδειξη «νομιμοφροσύνης». Δεν μπορούν να εννοήσουν κατά οποιοδήποτε άλλο τρόπο την ύπαρξή τους στην ελληνική πολιτική σκηνή, παρά μόνο σαν εκφραστές μιας δέσμευσης που περιέχει αποκλειστικά υποχρεώσεις απέναντι σε τρίτους και σχεδόν κανένα δικαίωμα αναγνωρισμένο και απαιτητό έναντι πάντων.
Δεν είναι οι κίνδυνοι από μια τυχοδιωκτική εξωτερική πολιτική που τους τρομάζουν. Είναι ο φόβος μήπως ακυρωθεί η χρησιμότητά τους ως πιστών εκτελεστών μιας άγραφης εντολής, καθώς αποδεικνύεται στην πράξη ότι η διεκδίκηση ισοτιμίας δεν αποτελεί προθάλαμο για τη συντέλεια του κόσμου. Ίσως αποτελεί χρήσιμο φόβητρο για όσους δεν θέλουν να χάσουν το προνόμιο της αντιπροσώπευσης αλλότριων συμφερόντων. Όμως αυτό είναι ένα ζήτημα που δεν αφορά τους πολλούς αλλά τους ελάχιστους.
Χ. Γεωργούλας