Το πραξικόπημα του Χουάν Γκουαϊδό, που ανακηρύχθηκε προσωρινός πρόεδρος της χώρας, δίχασε ακόμα περισσότερο το λαό της Βενεζουέλας. Δίχασε επίσης τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, με επικεφαλής την Βολιβία, την Κούβα, το Μεξικό κ.λπ. να τάσσονται κατά της ανάμιξης των ΗΠΑ και των άλλων χωρών της περιοχής στα εσωτερικά της Βενεζουέλας.
Τέλος, «δίχασε τη διεθνή κοινότητα», όπως έγραψε η «Λε Μοντ» και έτσι βλέπουμε να τάσσονται υπέρ του Νικολάς Μαδούρο μεγάλες –και ετερόκλητες χώρες– από την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν, την Τουρκία και όχι μόνο. Μέσα σ΄ αυτό το πλαίσιο είναι δύσκολο να ακουστούν νηφάλιες φωνές. Ωστόσο, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, ζήτησε «διάλογο» για να «αποφευχθεί η κλιμάκωση που μπορεί να οδηγήσει σε σύγκρουση. Μια σύγκρουση που θα μπορούσε προκαλέσει την καταστροφή στο λαό και στη χώρα, καθώς και στην περιοχή». Μετά την αυτοανακήρυξη του «νέου μεταβατικού προέδρου», οι οπαδοί του βγήκαν στους δρόμους. Επίσης, στους δρόμους βγήκαν και οι οπαδοί του προέδρου Μαδούρο, με ό,τι συνεπάγονται αυτές οι κινητοποιήσεις για την τύχη της χώρα και τους ανθρώπους της. Οι προσδοκίες των ΗΠΑ που κάλεσαν το στρατό να «ξεσηκωθεί» για να «ανατρέψουν τον πρόεδρο Μαδούρο», όχι μόνο δεν επιβεβαιώθηκαν, αλλά είχαν τα αντίθετα μέχρι στιγμής αποτελέσματα. Ο αρχηγός του στρατού και άλλοι ανώτεροι αξιωματικοί δήλωσαν πως «θα υπερασπιστούν το σύνταγμα και θα εγγυηθούν τη λαϊκή κυριαρχία της χώρας».
Ο αντιπρόεδρος του ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος (BSUV) κάλεσε τα μέλη του κόμματος και το λαό της χώρας να επαγρυπνούν και να περιφρουρήσουν τα δημόσια κτίρια. Σε κινητοποίηση κάλεσε και το ΚΚ Βενεζουέλας για την υπεράσπιση και τη διεύρυνση των κοινωνικών κατακτήσεων.
Οι αντιδραστικές κυβερνήσεις στο πλευρό του πραξικοπηματίαΟ Ν. Μαδούρο κατηγόρησε τις ΗΠΑ για πρωτοφανή παρέμβαση στα εσωτερικά μιας άλλης χώρας και ανακοίνωσε πως διακόπτει τις διμερείς διπλωματικές σχέσεις μαζί τους. Από την άλλη, όμως, οι ΗΠΑ δεν αναγνώρισαν την απόφαση αυτή του Μαδούρο, όπως δήλωσε ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο. Στο ίδιο μήκος κύματος βρέθηκαν οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, Βραζιλία, Αργεντινή, Χιλή, αλλά και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι στις 18 Ιανουαρίου στο Προεδρικό Μέγαρο της Βενεζουέλας ο πρόεδρος Μαδούρο συναντήθηκε με τους ηγέτες της αποστολής των χωρών της ΕΕ και αντάλλαξαν απόψεις για την αποκατάσταση και τη βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα στη Βενεζουέλα και την ΕΕ. Στη συνάντηση αυτή αναφέρθηκαν και στις προσπάθειες της κυβέρνησης της Βενεζουέλας για την εδραίωση της ειρήνης, της ανάπτυξης και του εθνικού διαλόγου σε ευρύτερους τομείς της πολιτικής ζωής της χώρας, καταδικάζοντας αυτούς που δρουν στο περιθώριο του Συντάγματος της Βενεζουέλας.
Τέλος, αναγνωρίστηκε στη συνάντηση αυτή η συμβολή της ΕΕ για την επαναβεβαίωση των κοινών αξιών, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν τη βάση της σταθερής ανάπτυξης των διπλωματικών σχέσεων, στο πλαίσιο του σεβασμού της λαϊκής κυριαρχίας και του διεθνούς δικαίου. Παρ΄ όλα αυτά η ΕΕ διατηρεί μια άκρως επιφυλακτική έως εχθρική στάση απέναντι στον πρόεδρο της Βενεζουέλας. Ακόμα και τις τελευταίες ημέρες πριν το πραξικόπημα, αφού γνώριζαν καλά την απόφαση του ανώτατου εκλογικού δικαστηρίου για τη διενέργεια άμεσα βουλευτικών εκλογών στη Βενεζουέλα. Μια απόφαση που έβαζε φραγμό στα σχέδια για πραξικόπημα κατά του προέδρου. Γι΄ αυτό και βιάστηκαν να τελειώνουν, χωρίς όμως να υπολογίσουν τις αντιδράσεις σ΄ όλα τα επίπεδα και κυρίως αυτές του λαού της Βενεζουέλας. Για τη δύσκολη κατάσταση της χώρας και τις δυνατότητες εξόδου από αυτή μιλάει στη συνέντευξή της στο περιοδικό «Regards» η Janette Habel, ερευνήτρια στο Κέντρο Ανωτέρων Μελετών της Λατινικής Αμερικής.
Μ. Κοβάνης ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΤΖΑΝΕΤ ΧΑΜΠΕΛ, ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣΥπαρκτός ο κίνδυνος εμφυλίου πολέμουΤι ακριβώς συνέβη την Τετάρτη 23 Ιανουαρίου στη Βενεζουέλα;Πρόκειται για μια δυσάρεστη εξέλιξη μια δύσκολης, σύνθετης κατάστασης τόσο στην οικονομική και κοινωνική ζωή όσο και στη γεωστρατηγική πολιτική. Αυτό που συνέβη, είναι εξαιρετικά δύσκολο. Και τώρα βρίσκεται η χώρα μπροστά στον κίνδυνο μιας ενδεχόμενης εμφυλιοπολεμικής σύγκρουσης. Ένα μέρος του πληθυσμού στηρίζει τον Χουάν Γκουαϊδό και ένα άλλο μέρος στηρίζει τον πρόεδρο Μαδούρο. Είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε τις δυνάμεις των δύο στρατοπέδων. Για να κατανοήσουμε την κατάσταση σήμερα, θα πρέπει να πάμε πίσω στην κρίση του 2016. Η πολιτική Μαδούρο δεν είναι ακριβώς η ίδια με αυτή του Τσάβες –χωρίς να μιλήσουμε για τη νομιμότητά της και τη λαϊκότητά της (την αποδοχή της). Το πρόβλημα του Μαδούρο είναι η κληρονομιά μιας οικονομικής στρατηγικής που επωφελήθηκε από μια συγκυρία εξαιρετικά ευνοϊκή. Το 90% των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Βενεζουέλας εξαρτάται από τις εξαγωγές των πετρελαιοειδών.
Ο Τσάβες χρησιμοποίησε τα έσοδα από τα πετρέλαια –με τιμή 130 και 140 δολάρια το βαρέλι– για να ακολουθήσει μια πολιτική σημαντικής κοινωνικής αναδιανομής. Τα αρνητικά αυτής της πολιτικής είναι ότι η χώρα παρέμεινε εξαρτημένη από το πετρέλαιο και από τις εισαγωγές τροφίμων και προϊόντων πρώτης ανάγκης. Ο Τσάβες, αλλά κυρίως ο Μαδούρο, θα έπρεπε να δεσμευτεί για μια πολιτική διαφοροποίησης της οικονομίας. Και αυτή δεν μπορεί να υλοποιηθεί κουνώντας το δάχτυλο! Τέλος, τώρα θα πρέπει να δούμε την τιμή του πετρελαίου που έπεσε στα 30-40 δολάρια το βαρέλι. Η κρίση επιδεινώθηκε. Έτσι εκατομμύρια άνθρωποι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Μπορούμε να μιλάμε για επιχείρηση πραξικοπήματος;Ναι, ασφαλώς, έχουμε κάποιον που αυτοανακηρύσσεται μεταβατικός πρόεδρος. Έχει δίκιο ο πρόεδρος του Μεξικού, Αντρέ Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, που χαρακτήρισε τη μανούβρα του Χουάν Γκουαϊδό πραξικόπημα. Πρόκειται για μια προσπάθεια πραξικοπήματος που προετοιμάστηκε πριν από αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα -προηγήθηκαν, μάλιστα, και δοκιμές, επιδιώκοντας την αποδυνάμωση και διάπραξη σφαλμάτων από τον Νικολάς Μαδούρο. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι αναγνωρίστηκε αμέσως από τους Μπολσονάρο και Τραμπ.
Πράγματι, ποιος είναι ο ρόλος των ΗΠΑ και της Βραζιλίας σ΄ αυτή την ιστορία;Η κυβέρνηση της άκρας δεξιάς του Μπολσονάρο είναι μια κυβέρνηση προϊόν των εργαστηρίων της Βόρειας Αμερικής για την αποσταθεροποίηση των προοδευτικών κυβερνήσεων. Στη Βραζιλία είχαμε ένα θεσμικό πραξικόπημα με την αποσταθεροποίηση της Ντίλμα Ρουσέφ, εκλεγμένης προέδρου της χώρας, μέσω των διεφθαρμένων θεσμικών μηχανισμών και την εργαλειοποίηση της διαφθοράς. Αυτοί οι μηχανισμοί επέτρεψαν την αποσταθεροποίηση της Ντίλμα Ρουσέφ και τη φυλάκιση του Λούλα, για να αντικατασταθούν από ανθρώπους που είναι μέχρι τα μπούνια διεφθαρμένοι. Αυτό που επιχειρήθηκε ήταν μια επίθεση –πιο επικίνδυνη απ΄ ό,τι στο παρελθόν– για να ανατρέψουν τις κυβερνήσεις αυτές που εφάρμοσαν κοινωνικές πολιτικές.
Ο Εμανουέλ Μακρόν με ένα tweet χαρακτηρίζει την εκλογή του Νικολάς Μαδούρο μη «νόμιμη» και ανακοίνωσε ότι «η Ευρώπη βοηθά για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Τι έχετε να σχολιάσετε;Πώς μπορείς να στηρίξεις κάποιον που αυτοανακηρύσσεται προσωρινός πρόεδρος της χώρας; Μπορούμε να αδιαφορήσουμε αύριο αν κάποιος μπορέσει να αυτοανακηρυχθεί πρόεδρος σε μια οποιαδήποτε χώρα; Να προσθέσω ότι όταν εκλέχτηκε ο Μαδούρο δεν υπήρξαν πολλές αμφισβητήσεις από τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ). Θα ήταν πολύ πιο πιστικό εάν ο Μακρόν και η ΕΕ έπαιρναν την ίδια θέση για την εκλογή του Μπολσονάρο. Έτσι μπορούμε να μιλάμε για τη Βραζιλία, την Αργεντινή, το Εκουαδόρ. Αυτό συμβαίνει σ΄ όλη την κλίμακα της Λατινικής Αμερικής, όπου με τις πολιτικές μηχανορραφίες ανατρέπονται κυβερνήσεις. Προς το παρόν αυτή η πολιτική πέτυχε να λειτουργήσει ένα ντόμινο, γιατί ανατράπηκε η μια κυβέρνηση μετά την άλλη.
Ο Νικολάς Μαδούρο μπορεί να ξεφύγει από αυτή την κατάσταση ή θα έχουμε ένα τέλος του τσαβισμού;Η διέξοδος θα είναι πολύ δύσκολη. Η κυβέρνηση Μαδούρο έχει ακόμα τη στήριξη του στρατού και των πιο φτωχών στρωμάτων του πληθυσμού. Το κλειδί αυτής της υπόθεσης είναι ο διχασμός ή όχι του στρατού και μέχρι πότε μπορούν να στηρίξουν τα λαϊκά στρώματα. Βέβαια, υπάρχει μια απειλή άμεσης επέμβασης, ίσως ακόμα και στρατιωτικής –μέσω του Οργανισμού των Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΕ)– όπως άφησε να διαφανεί ο πρόεδρος του Λουίς Αλμάγκρο, ένα άτομο απόλυτα αντιδραστικό. Τέλος, να σημειώσουμε η Κίνα και η Ρωσία δεν έχουν ακόμα αντιδράσει. Αυτές οι δυο χώρες έχουν μεγάλες επενδύσεις στη Βενεζουέλα. Θα πρέπει, συνεπώς να κατανοήσουμε ότι δεν πρόκειται για μια κρίση της Βενεζουέλας, αλλά για μια κρίση περιφερειακή, αλλά διεθνή.