Η Ευρώπη - και επομένως και η Ελλάδα- δεν έχει πετρέλαιο (με την εξαίρεση της Νορβηγίας). Ευτυχώς ή δυστυχώς; Σ’ αυτούς που θα σπεύσουν να πουν «δυστυχώς» θα απαντήσω:
Τι θα ήμασταν χωρίς το πετρέλαιο;• Χωρίς το πετρέλαιο, το Ιράκ, η Λιβύη, το Ιράν, πρόσφατα η Συρία κι ακόμα πιο πρόσφατα η Βενεζουέλα, δεν θα είχαν ζήσει τη φρίκη του πολέμου ή των εμπάργκο (με συνέπεια θανάτους από βία, πείνα και ιάσιμες αρρώστιες), δεν θα είχαν ζήσει την κόλαση που μερικές χώρες ζουν ακόμη (π.χ. η Λιβύη) ως μεθεόρτια των επεμβάσεων «σωτηρίας της δημοκρατίας» από τους… φιλεύσπλαχνους ισχυρούς της οικουμένης.
• Χωρίς το πετρέλαιο, τη σημαντικότερη πηγή εκπομπών άνθρακα και άλλων «αερίων του θερμοκηπίου» δεν θα υπήρχε ούτε η κλιματική αλλαγή. Και όλοι ξέρουμε, από την πικρή μας πείρα, τι σημαίνει κλιματική αλλαγή: καύσωνες και πυρκαγιές, πλημμύρες, πολικό κρύο- όπως συμβαίνει αυτές τις μέρες στις μισές τουλάχιστον από τις ΗΠΑ. Με δυο λόγια, ακραία καιρικά φαινόμενα, που καταστρέφουν τη ζωή πάνω σ αυτόν το μοναδικό πλανήτη.
• Χωρίς πετρέλαιο, θα είχαμε καθαρότερο αέρα να αναπνεύσουμε, και γενικότερα καθαρότερο περιβάλλον να ζήσουμε, παρατείνοντας τη διάρκεια και βελτιώνοντας την ποιότητα της ζωής, της δικής μας και των άλλων έμβιων όντων. Αλλά κάνουμε σήμερα το ακριβώς αντίθετο: Παρά τις προειδοποιήσεις του ΟΗΕ1- που μιλάνε για την απόλυτη καταστροφή μέσα στα επόμενα 12 (ναι, μόλις δώδεκα χρόνια πριν το ξεπέρασμα του 1,5οC υπερθέρμανσης του πλανήτη που σημαίνει ανεξέλεγκτες και ίσως μη αναστρέψιμες καταστροφές.
Και τι με νοιάζει εμένα;Ο απλοϊκός, απληροφόρητος ή ατομικιστής άνθρωπος μπορεί να πει: «Και τι με νοιάζει εμένα;» Δε χρειάζεται όμως πολλή φαντασία για να καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε για πολύ αν ανεχτούμε την εξαφάνιση π.χ. των φαλαινών ή των μελισσών κλπ. ή ολόκληρων οικοσυστημάτων, όπως ο Αμαζόνιος (ο πνεύμονας του πλανήτη) που οδεύει προς την πλήρη εξαφάνιση, με τις ευλογίες του νέου προέδρου της Βραζιλίας και των βορειοαμερικάνων προστατών του, στο όνομα φυσικά πάντα της κακόφημης «ανάπτυξης».
Κοντολογίς, μας αρέσει ή όχι, η Ευρώπη δεν έχει πετρέλαιο και μακάρι έτσι να μείνει η κατάσταση. Το αντίθετο, αν παρ’ ελπίδα βρεθεί πετρέλαιο, π.χ. στα Ιόνια, αυτό θα μπορούσε να καταστρέψει τον τουρισμό στην περιοχή, χωρίς να υπολογίσουμε και όσα είπαμε πιο πάνω. Εύχομαι λοιπόν οι αγώνες των Ηπειρωτών να ευοδωθούν.
Για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκώνΕπειδή όμως οι ενεργειακές ανάγκες των Ευρωπαίων είναι μεγάλες, κάτι πρέπει να γίνει. Τι; Ας δούμε τις πιθανότητες:
• Ο λιγνίτης. Η χειρότερη περίπτωση ορυκτών καυσίμων. Μολύνει περισσότερο κι απ’ το πετρέλαιο. Θα έπρεπε ήδη να έχει απαγορευτεί εντελώς.
• Η πυρηνική ενέργεια. Ό,τι χειρότερο. Πανάκριβη, εξαιρετικά επικίνδυνη, (βλ. Τσέρνομπιλ, Φουκουσίμα) χωρίς ασφαλή διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων, κατάλληλη μόνο για όσους θέλουν να τη χρησιμοποιήσουν για νέες πολεμικές περιπέτειες που μπορεί να γράψουν το τέλος της Ιστορίας της ανθρωπότητας.
• Το φυσικό αέριο. Ίσως είναι πιο καθαρό και πιο διαθέσιμο υπό τον όρο να εξασφαλιστεί μια σταθερή συνεργασία με τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ…Αλλά και πάλι δε θα έπρεπε να εφησυχάζουμε, αφού δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ατυχήματος στην Κύπρο ή στο Αιγαίο με καταστρεπτικές συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή και το τουρισμό.
Τι απομένει; Φυσικά οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συνοπτικά ΑΠΕ.
Το μεγάλο ατού και οι καθυστερήσειςΟι ΑΠΕ είναι το μεγάλο ατού της πατρίδας μας. Διαθέτουμε άφθονο ήλιο και άνεμο. Στην Αττική π.χ., δηλαδή σ’ ένα μέσο γεωγραφικό πλάτος, έχουμε κατά μέσο όρο 300 μέρες το χρόνο ηλιοφάνεια. Ανάλογο είναι το αιολικό δυναμικό, ιδίως στα νησιά του Αιγαίου, όπου ο άνεμος -που και που- σηκώνει ακόμα και καρέκλες! Όσο για την αξιοποίηση του ήλιου, οι επιδόσεις της ελληνικής βιομηχανίας ηλιακών θερμοσιφώνων είναι, ως γνωστόν, εξαιρετικές.
Δεν φτάνει όμως αυτό, ο ήλιος και ο άνεμος της Ελλάδας θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την απόλυτη ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας, ακόμα και εξαγωγές ενέργειας. Οι πραγματικές όμως επιδόσεις μας εδώ είναι πολύ κατώτερες των δυνατοτήτων μας. Ίσως αυτό να ήταν που ανάγκασε τον δραστήριο ευρωβουλευτή μας Δ. Παπαδημούλη να πει: «πρέπει να προχωρήσουμε με ταχύτερους ρυθμούς». Παράδειγμα: ο ενεργειακός συνεταιρισμός Σίφνου έχει ζητήσει από τις 16.9.16 άδεια παραγωγής από τη ΡΑΕ2, ώστε να καλύψει με 5 ανεμογεννήτριες τις ανάγκες του νησιού που τώρα τις καλύπτει με πανάκριβο και ρυπογόνο πετρέλαιο, όπως και σχεδόν όλα τα άλλα νησιά.
Τι είναι όμως αυτό που καθυστερεί και τελικά εμποδίζει την έκδοση άδειας παραγωγής; Φαίνεται πως κάποια μεγάλα συμφέροντα- ντόπια και ξένα - στον τομέα της ενέργειας είτε θέλουν να διαιωνιστεί η εξάρτηση των νησιών μας από το πετρέλαιο είτε να μονοπωλήσουν τα ίδια (τα συμφέροντα) τις νέες τεχνολογίες παραγωγής καθαρής ενέργειας.
ΣυμφέρονταΚαι καλά αν πρόκειται για έργα που υπερβαίνουν τις δυνατότητες ενός νησιού. Αλλά στα ελληνικά νησιά – αν εξαιρέσουμε την Κρήτη (και την Εύβοια ίσως) – η αυτονομία είναι απολύτως εφικτή και μέσα στις δυνατότητες των τοπικών κοινωνιών τόσο από την άποψη της διοίκησης/διαχείρισης όσο κι από τη χρηματοδοτική και τεχνική άποψη (το ότι κάτι δεν πάει καλά με τη ΡΑΕ, που είναι κράτος εν κράτει , φαίνεται κι από το γεγονός ότι -για να δικαιολογήσει τις καθυστερήσεις αδειοδότησης- επιστρατεύει ανύπαρκτα και πάντως επουσιώδη τεχνικά προβλήματα. Ίσως ο «νομοθέτης» αυτό ακριβώς –το μονοπώλιο των καρχαριών - να θέλησε να προλάβει και θέσπισε τις «ενεργειακές κοινότητες», που ωστόσο μένουν ακόμα στα σπάργανα. Αλλά οι καρχαρίες έχουν το νου τους. Έχουν κάνει τόσο καλή προπαγανδιστική δουλειά, ώστε πάρα πολλοί πολίτες – μεταξύ α��τών ακόμα και νοήμονες και «ειδικοί» και άνθρωποι καλής θέλησης - στρέφονται κατά των ΑΠΕ με το επιχείρημα ότι… βλάπτουν το περιβάλλον! Ίσως οι...υποβολείς υπολογίζουν ότι, όταν καταφέρουν να εξοντώσουν τις ΑΠΕ ως φορείς αυτονομίας των μικρών κοινωνιών, τότε η προπαγάνδα τους θα στραφεί υπέρ των ΑΠΕ, αφού αυτοί θα τις ελέγχουν. Άλλωστε, ακόμα και μερικά κόμματα ή ομάδες τύπου ΚΚΕ επιμένουν σε μια ακατανόητη άρνηση των ΑΠΕ χωρίς σοβαρά επιχειρήματα, γεγονός που θυμίζει το παραδοσιακό «αλάθητο» του κόμματος και το μονοπώλιο της όποιας αλήθειας, επιστημονικής ή μη, εκ μέρους του: Σπανιότατα μια θέση ή δράση που προέρχεται από άλλη πηγή, οσοδήποτε προοδευτική, γίνεται αποδεκτή. Ακόμα και για το νεοφιλελευθερισμό γενικά αποφεύγουν να μιλήσουν.
Μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση ποιοι είναι οι φυσικοί μας σύμμαχοι; Είναι η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση που μοιάζει να έχει πάρει σοβαρά τη Συμφωνία του Παρισιού – αντίθετα από τους πετρελαιάδες Αμερικάνους- και σκοπεύει, μεταξύ άλλων, να υποστηρίξει τη χρήση των ΑΠΕ όσο μπορεί πιο πλατιά, έτσι ώστε να έχει καλύψει μέχρι το 2050 τις ανάγκες της κατά 95% από ΑΠΕ. Ας το ελπίσουμε.
Ανδρέας ΔάνοςΣημειώσεις:
1. Εναγώνια προειδοποίηση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ που απευθύνθηκε στο Παγκόσμιο Χωριό περί τα μέσα του περασμένου Νοέμβρη.
2. ΡΑΕ: Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, μία από τις 7 ανεξάρτητες αρχές της Ελληνικής Πολιτείας. Κάποιος όμως πρέπει να τις ελέγχει κι αυτές.