Του Δημήτρη ΡαπίδηΤα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών στην Τουρκία αποτελούν ένα σημαντικό βήμα για το πέρασμα στη μετα-Ερντογάν εποχή. Ο κύκλος της παντοδυναμίας του κυβερνώντος ΑΚΡ ολοκληρώνεται, μετά από περίπου δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια, με τα μεγάλα αστικά κέντρα της πόλης να στέλνουν μήνυμα κατά των πολιτικών του τούρκου προέδρου.
Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος - η σχεδόν απόλυτη δηλαδή πλειοψηφία των τουρκικών ΜΜΕ - καταγγέλλει νοθεία από «σκοτεινές δυνάμεις» και «συνωμοσία» από γκιουλενιστές, εθελοτυφλώντας για μερικά από τα βασικά αίτια της εκλογικής ήττας του ΑΚΡ.
Εδώ και πέντε τουλάχιστον χρόνια παρακολουθούμε στην Τουρκία τη σταθερή ενδυνάμωση ενός δηλητηριώδους πολιτικού κλίματος, που κορυφώνεται κάθε φορά πριν τις εκλογικές αναμετρήσεις, με το ΑΚΡ και το MHP να σπρώχνουν την κατάσταση στα άκρα. Η αντίδραση, ωστόσο, των πολιτών απέναντι στην άσκηση ψυχολογικής βίας και στον αυξανόμενο έλεγχο της πληροφόρησης από το κυβερνών κόμμα αποτελούν ένα μόνο στοιχείο ερμηνείας για τη σταδιακή μεταστροφή των εκλογικών προτιμήσεων και την ενδυνάμωση της αντιπολίτευσης.
Το δεύτερο στοιχείο, που αξίζει να κρατήσουμε για να ερμηνεύσουμε την αποδυνάμωση του ΑΚΡ, είναι η πτωτική πορεία της οικονομίας και η οικονομική ανασφάλεια που νιώθουν και τα μεσαία και υψηλά εισοδήματα στα αστικά κέντρα, αλλά και ο αγροτικός πληθυσμός στην περιφέρεια. Τα κέρδη, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η ενίσχυση της κατανάλωσης και των επενδύσεων, που αποτελούσαν πυλώνες της οικονομικής μεγέθυνσης της Τουρκίας της τελευταίας δεκαπενταετίας, βρίσκονται υπό ανάσχεση και δεν συνιστούν πλέον ισχυρό κίνητρο στήριξης των πολιτών προς το ΑΚΡ. Αντίθετα, η απογοήτευση, η κόπωση και η εξάντληση του πολιτικού κεφαλαίου και του ίδιου του προέδρου και των στελεχών που κατέβηκαν υποψήφιοι στις εκλογές αποδυναμώνουν τη στήριξη προς το κυβερνών κόμμα και διαμορφώνουν σταδιακά ένα νέο περιβάλλον στην εσωτερική πολιτική σκηνή της γείτονας χώρας, προετοιμάζοντας ενδεχομένως και νέες γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή.
Δύο πιθανές επιλογές για τον ΕρντογάνΣε αυτό το νέο πλαίσιο ισορροπιών που διαμορφώνεται, η αντιπολίτευση θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει όλες τις διπλωματικές επαφές που έχει στο εξωτερικό, σε ΕΕ και ΗΠΑ κυρίως, για να κεφαλαιοποιήσει το εκλογικό της αποτέλεσμα και να πιέσει τον τούρκο πρόεδρο εκεί που «πονάει»: στην αποδυναμωμένη εθνική οικονομία και στις «τραυματισμένες» του σχέσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους και την Ουάσινγκτον.
Η κλιμακούμενη πίεση του ΝΑΤΟ προς την Τουρκία για τον περιορισμό των αμυντικών συναλλαγών με τη Ρωσία, αλλά και η σκληρή «γραμμή» των Βρυξελλών και των κρατών-μελών της ΕΕ στο ζήτημα της ευρωπαϊκής προοπτικής της Άγκυρας, διαμορφώνουν δύο πιθανές επιλογές για τον Ερντογάν: είτε να κάνει πίσω, να αρχίσει δηλαδή να παραχωρεί ελευθερίες στο εσωτερικό μέτωπο, να είναι πιο συνεργάσιμος με την ΕΕ και να περιορίσει τις συναλλαγές με τη Ρωσία, είτε να εντείνει ακόμη περισσότερο τη στάση του, να απομονωθεί, και να φορτώνεται διαρκώς με νέα προβλήματα — από την πιθανή, περαιτέρω επιδείνωση της εθνικής οικονομίας, μέχρι μια νέα αποτυχία επίλυσης του Κυπριακού και πίεσης στην πίσω «αυλή» του με το Κουρδικό ζήτημα.
Κλείνει ο πολιτικός κύκλος;Τέτοιες εξελίξεις θα δημιουργούσαν ένα εκρηκτικό κλίμα στο εσωτερικό της χώρας και θα αύξαναν υπερβολικά την πίεση προς το πρόσωπό του και την ηγεσία του. Παρότι ο ίδιος έχει αποδείξει πολλάκις ότι είναι «επτάψυχος», η εμπειρία των τελευταίων ετών, κυρίως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, δείχνει ότι ο Ερντογάν μάλλον θα εγκλωβιστεί σε ένα «παιχνίδι» που έχει πλέον στηθεί.
Έχοντας αφήσει πίσω του μια πλούσια, πλην αμφιλεγόμενη πολιτική κληρονομιά, το ιδανικό για τον ίδιο θα ήταν να επιστρέψει στην αρχική κοιτίδα ιδεών της πολιτικής του διαδρομής στην πρωθυπουργία, στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Τότε που αποτελούσε και για την Τουρκία και για τον αραβικό κόσμο μια ρηξικέλευθη πολιτική φυσιογνωμία. Εάν, ωστόσο, συνεχίσει να ασκεί το ίδιο μοντέλο διακυβέρνησης που ασκεί σήμερα, ο πολιτικός του κύκλος θα κλείσει στην επόμενη κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση.
*Ο Δημήτρης Ραπίδης είναι πολιτικός επιστήμονας και επικοινωνιολόγος, μέλος της γραμματείας Διεθνών Σχέσεων του ΣΥΡΙΖΑ.