Αναμένεται να κατατεθεί αυτήν την εβδομάδα προς ψήφιση νομοσχέδιο που περιλαμβάνει άρθρα για τον αιγιαλό, τα οποία έχουν εγείρει κινητοποιήσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις
Ένα νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών που αφορά κύρωση σύμβασης για την Ασιατική Τράπεζα, έχει δημιουργήσει κινητοποίηση σε πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις καθώς και συλλογή υπογραφών στην ιστοσελίδα του ελληνικού τμήματος του WWF –στο πλαίσιο της οποίας έχουν συγκεντρωθεί, μέσα σε λίγες μέρες και μέχρι την ώρα που γράφεται το κείμενο, 10.000 υπογραφές. Όλα αυτά διότι το σχέδιο νόμου, που κατατέθηκε την Παρασκευή 5 Απρίλη στη Βουλή και ήδη συζητήθηκε την περασμένη εβδομάδα στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων, υπό την ευθύνη της υφυπουργού Κατερίνας Παπανάτσιου, περιλαμβάνει άρθρα, συγκεκριμένα τα 28 (παράγραφοι 2-5) και 34, τα οποία, σύμφωνα με την τελευταία από τις σχετικές ανακοινώσεις του WWF, «εμπεριέχουν ρυθμίσεις τακτοποίησης ορισμένων αυθαίρετων έργων στην παράκτια και παρόχθια ζώνη που καθιστούν το νομοσχέδιο επιβαρυντικό για το περιβάλλον». Το ζήτημα είναι σχετικά πολύπλοκο, όχι μόνο γιατί ο χωρίς προκατάληψη πολίτης καλείται να διαβάσει πίσω από τις βαρύγδουπες λέξεις της προκατειλημμένης «ενημέρωσης», αλλά και γιατί η ίδια η γλώσσα του νομοσχεδίου χαρακτηρίζεται ως… ελλειπτική. Πάντως, τα πυρά των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των σχετικών φορέων συγκεντρώνονται στο γεγονός ότι δεν προηγήθηκε της κατάθεσης του νομοσχεδίου ανοιχτή δημόσια διαβούλευση, ώστε να είναι διαφανής η συμβολή κάθε ενδιαφερόμενου, αλλά και η πίεση που δέχεται το αρμόδιο υπουργείο. Ωστόσο, τις τελευταίες μέρες, στο πλαίσιο της συζήτησης στην Επιτροπή της Βουλής αλλά και σε επιμέρους συναντήσεις, φαίνεται να γίνεται προσπάθεια να ενσωματωθούν βελτιώσεις της τελευταίας στιγμής στον προς ψήφιση νόμο.
«Ο αιγιαλός και η παραλία στην Ελλάδα αποτελούν τα κατεξοχήν και με συνταγματικές επιταγές κατοχυρωμένα κοινόχρηστα αγαθά, αλλά και κεφαλαιώδες τουριστικό προϊόν της χώρας μας. Πρόκειται για ένα άκρως δυναμικό σύστημα του οποίου η μορφολογία μπορεί από χρόνο σε χρόνο να αλλάζει. Αυτό ακριβώς το αγαθό έχει αποτελέσει επί χρόνια αντικείμενο πολλών παράνομων παρεμβάσεων» επισημαίνει η
Παναγιώτα Θεοδώρου, από το Σύλλογο για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας «Αρχέλων», μιας από τις δεκατέσσερις περιβαλλοντικές οργανώσεις που συνυπέγραψαν κείμενο κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τα επίμαχα άρθρα του νομοσχεδίου, που πρόκειται να κατατεθεί προς ψήφιση στην ολομέλεια της Βουλής, κατά πάσα πιθανότητα, την ερχόμενη Τρίτη.
Εύλογα, λοιπόν, απαιτούνται σαφείς διατυπώσεις, εκτεταμένη και διαφανής δημόσια διαβούλευση και διαρκής συνεργασία με φορείς και οργανώσεις σε ό,τι αφορά νομοθετήματα που άπτονται του πολύτιμου αυτού δημόσιου αγαθού. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις που κινητοποιήθηκαν άμεσα εκφράζουν το φόβο ότι «ανοίγουν οι Ασκοί του Αιόλου για δυνατότητα νομιμοποίησης παράνομων κατασκευών στο χώρο του αιγιαλού.» Όπως υπογραμμίζει η Π. Θεοδώρου, «δεν είναι σαφές από τη διατύπωση του νόμου ότι τα επίμαχα άρθρα αναφέρονται σε παραχώρηση χρήσης αιγιαλού, και όχι σε αδειοδοτήσεις, όπως ισχυρίζεται το υπουργείο. Επίσης, στο γράμμα του νόμου πουθενά δεν εξαιρούνται οι προστατευόμενες περιοχές. Ενώ σε κανένα σημείο –εκτός κάποιων περιπτώσεων με πλωτές εξέδρες– δεν ζητείται η γνωμοδότηση των Φορέων Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών. Τη στιγμή μάλιστα που οι Φορείς, με τον πρόσφατο νόμο του 2018, έχουν αυξημένες αρμοδιότητες. Όσον αφορά το εύρος των επενδύσεων που εμπίπτουν στο παρόν νομοσχέδιο και έχουν γίνει με αναπτυξιακούς νόμους του παρελθόντος, είναι κάτι το οποίο παραμένει άγνωστο αν και οι αρμόδιες υπηρεσίες θα έπρεπε να το γνωρίζουν, ώστε να είναι σε γνώση όλων για πόσες περιπτώσεις μιλάμε» καταλήγει η Π. Θεοδώρου.
Από την πλευρά της, η
Θεοδότα Νάντσου, υπεύθυνη πολιτικής του WWF Ελλάς, επισημαίνει ότι οι διαφωνίες που εκφράζονται από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις «εστιάζουν στα επίμαχα άρθρα διότι σε αυτά επιχειρείται η τακτοποίηση παρανομιών και διότι έτσι όπως είναι διατυπωμένα δεν είναι σαφές ότι δεν πρόκειται και για περιβαλλοντικές παρανομίες». Όπως εξηγεί, «στο πλαίσιο παλαιότερων αναπτυξιακών νόμων επιδοτήθηκαν πάρα πολλά έργα, κάποια από αυτά δεν είναι ξεκάθαρο αν είχαν την απαραίτητη περιβαλλοντική αδειοδότηση. Με το τωρινό νομοσχέδιο επιχειρείται να νομιμοποιηθούν μη αδειοδοτημένες λειτουρ��ικές επεκτάσεις τέτοιων έργων, ενώ δεν διευκρινίζεται αν τα αρχικά έργα χρειάζεται να έχουν τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις ούτε πόσο παλιοί αναπτυξιακοί νόμοι τυχόν επιδότησαν αυτά τα έργα. Όμως το κύριο πρόβλημα», σύμφωνα με την Θ. Νάντσου, είναι ότι «στο νομοσχέδιο αναφέρεται ότι στις περιπτώσεις τεχνικών έργων και εγκαταστάσεων, που συνδέονται λειτουργικά και αποτελούν οργανικό σύνολο με έργα και εγκαταστάσεις προς διατήρηση και παραχώρηση χρήσης άδειας, τα οποία έχουν κατασκευαστεί μέχρι τις 28.07.2011 χωρίς άδεια ή καθ’ υπέρβαση αυτής σε αιγιαλό, παραλία, όχθη, παρόχθια ζώνη, υδάτινο στοιχείο, πυθμένα και υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και κοίτης πλεύσιμου ποταμού, είναι δυνατή η διατήρηση και παραχώρηση της χρήσης με ΚΥΑ. Όταν όμως γράφεται χωρίς άδεια ή καθ’ υπέρβαση αυτής δεν διασαφηνίζεται ότι –και δεν πρέπει απλώς να– εννοείται άδεια χρήσης αιγιαλού και όχι περιβαλλοντική άδεια. Γιατί δεν διασαφηνίζεται; Όποια καλή πρόθεση κι αν αναγνωρίσουμε, το παράθυρο αφήνεται ανοικτό», καταλήγει η υπεύθυνη πολιτικής του WWF Ελλάς. «Επ’ αυτού συζητήσαμε εκτεταμένα με την υφυπουργό και συμφώνησε να κάνει νομοτεχνική αλλαγή και να το διασαφηνίσει. Καθώς επίσης να αφαιρέσει την αόριστη λέξη εγκαταστάσεις, ώστε να είναι σαφές ότι δεν υπονοούνται περιβαλλοντικά ή πολεοδομικά αυθαίρετα.» Μένει να το δούμε.
Πολλές οι προς το θετικότερο τροποποιήσειςΞεκινήσαμε παραθέτοντας τις διαφωνίες, αφού το θέμα είναι μείζον και επείγον. Όμως, όλες οι πλευρές συμφωνούν ότι τα σχετικά με τον αιγιαλό άρθρα, που κατά κύριο λόγο εισάγονται προς τροποποίηση άρθρων του υφιστάμενου νόμου 2971/2001, φέρνουν αρκετές θετικές ρυθμίσεις, από καιρό οφειλόμενες. Έτσι:
* Για πρώτη φορά διασφαλίζεται ελάχιστο όριο πλάτους της παραλίας, το οποίο καθορίζεται στα 30 μέτρα, αυστηροποιώντας το προηγούμενο πλαίσιο που όριζε μέγιστο πλάτος τα 50 μέτρα αλλά δεν όριζε ελάχιστο όριο, αφήνοντας έτσι χώρο στην ασυδοσία.
* Για πρώτη φορά η ανάπτυξη ομπρελοκαθισμάτων μπορεί να καλύπτει μέχρι το 40% της παραλίας, ενώ το 60% πρέπει να είναι ελεύθερο για τους πολίτες. Παράλληλα, από το κομμάτι της παραλίας που παραχωρείται σε επιχείρηση, το 60% επιτρέπεται να καλύπτεται από ομπρελοκαθίσματα, ισοκατανεμημένου σε όλο το μήκος της παραλίας. Στο υπόλοιπο πρέπει να υπάρχει ελεύθερη δίοδος, ώστε να εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού κάθετα και παράλληλα προς τη θάλασσα και η ύπαρξη ελεύθερης ζώνης από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον 5 μέτρων. Από τον υπολογισμό αφαιρούνται οι χώροι που είναι δυσπρόσιτοι και μη αξιοποιήσιμοι. Μέγιστο εμβαδόν παραχώρησης ορίζονται τα 300 τμ, από 500 που είναι σήμερα, και μέγιστο χρονικό διάστημα παραχώρησης τα τρία έτη. Ανάμεσα στους όμορους πρέπει να αφήνεται ελεύθερος χώρος τουλάχιστον 2 μ. από κάθε πλευρά.
* Για πρώτη φορά προβλέπεται η υποχρεωτική ύπαρξη ελεύθερης διόδου από το δημόσιο δρόμο προς τον αιγιαλό, όταν μεταξύ του αιγιαλού και της δημόσιας οδού παρεμβάλλεται ιδιωτικό ακίνητο, για την ακώλυτη και ασφαλή πρόσβαση, σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία. Σκοπός της προτεινόμενης διάταξης είναι να υπάρχει πάντα και σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία, δυνατότητα εύκολης πρόσβασης στον αιγιαλό, ώστε να μην υπάρξουν ξανά τραγικές συνέπειες της αδυναμίας ή της μεγάλης δυσκολίας επικοινωνίας του δημόσιου δρόμου με τον αιγιαλό.
* Για πρώτη φορά ορίζεται πλαίσιο για συστήματα φουσκωτών θαλάσσιων μέσων αναψυχής, που μέχρι σήμερα λειτουργούσαν σε καθεστώς ημιπαρανομίας.
* Κάθε παράκτιος δήμος πρέπει να έχει τουλάχιστον μία παραλία προσβάσιμη από ΑΜΕΑ.
* Ορίζεται ότι πρέπει να καταβάλλεται αντάλλαγμα για τη χρήση αιγιαλού και παραλίας για τη διεξαγωγή γαμήλιων τελετών και εκδηλώσεων κοινωνικού χαρακτήρα.
* Ορίζεται ότι από τις μισθώσεις, το 60% θα πηγαίνει στον Δήμο και το 40% στο Δημόσιο.
* Ο παλαιός αιγιαλός παύει να ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και ανήκει στη δημόσια κτήση, είναι ανεπίδεκτος κτήσης ιδιωτικών δικαιωμάτων, καταγράφεται ως πράγμα κοινόχρηστο που ανήκει κατά κυριότητα στο Δημόσιο. Με τη μέχρι σήμερα ισχύουσα διάταξη, αφού ο παλαιός αιγιαλός ανήκε στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου, μπορούσε, κατά περιπτώσεις και κατά περιοχές, να μεταβιβάσει τμήματά του σε ιδιώτες, όπως άλλωστε έχει γίνει στο παρελθόν.
Τι απαντά το υπουργείο Ωστόσο, ειδικότερα για τα επίμαχα άρθρα που έχουν ξεσηκώσει την κινητοποίηση των περιβαλλοντικών οργανώσεων, πηγές του υπουργείου διευκρίνισαν στην «Εποχή» ότι, ως προς τις προσαρμογές και τους περιορισμούς σε παραχωρήσεις για κατασκευή ή αδειοδότηση έργου:
* Προβλέπεται η παραχώρηση προς δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς στις περιπτώσεις εκείνες που από τη φύση τους δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την κατασκευή έργου στον αιγιαλό. Η παραχώρηση για χρήση αφορά έργα αντιδιαβρωτικά, έργα για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών, έργα που εξυπηρετούν σκοπούς κοινωφελείς ή προστασίας του περιβάλλοντος, ναυταθλητικούς, ερευνητικούς, ανάπλασης, βιομηχανικούς, εξορυκτικούς, συγκοινωνιακούς, λιμενικούς, ναυπηγοεπισκευατικούς, ενεργειακούς, αλιευτικούς. Για παράδειγμα, ένα διυλιστήριο είναι αδύνατον να λειτουργήσει χωρίς την κατασκευή προβλήτα για τη μεταφορά (φόρτωση - εκφόρτωση) του πετρελαίου. Το ίδιο ισχύει και για την ενεργειακή διασύνδεση των νησιών ή για τα ναυπηγεία. Όχι, όμως για τα ξενοδοχεία –για τα τουριστικά λιμάνια ισχύει άλλος νόμος. Δεν περιλαμβάνονται έργα για τουριστικούς και εμπορικούς σκοπούς.
* Προβλέπεται δυνατότητα αδειοδότησης έργων, τα οποία έχουν κατασκευαστεί μη νόμιμα στον αιγιαλό, την παραλία και τους λοιπούς κοινόχρηστους χώρους. Τα έργα τα οποία μπορούν να αδειοδοτηθούν, εκτός του ότι πρέπει να είχαν κατασκευαστεί πριν τις 28.07.2011, ανήκουν σε πολύ συγκεκριμένες κατηγορίες έργων, όπως αναφέρθηκαν παραπάνω. Πρόκειται, δηλαδή, για έργα που έγιναν από φορείς του Δημοσίου για κοινωφελείς σκοπούς, ή έργα που κατασκευάστηκαν με βάση αναπτυξιακούς νόμους ή έχουν βαρύνουσα σημασία για την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας και μόνο εφόσον αυτά έχουν κατασκευαστεί μέχρι τις 28.07.2011.
Εξαιρούνται ρητά από την αδειοδότηση ή την εξαίρεση από την κατεδάφιση, κατοικίες κάθε είδους, καταστήματα κάθε είδους, συμπεριλαμβανόμενων εμπορικών και υγειονομικού ενδιαφέροντος, κάμπινγκ, τουριστικά καταλύματα γενικά και ξενοδοχειακές μονάδες. Οι μόνες ξενοδοχειακές μονάδες που μπορούν να αδειοδοτηθούν είναι όσες κατασκευάστηκαν από το Δημόσιο ή τον ΕΟΤ ή για λογαριασμό τους. Όσα έργα δεν αδειοδοτηθούν θα κατεδαφιστούν. Έργα, που μπορούν δυνητικά να εξαιρεθούν από την κατεδάφιση, και τα οποία κατασκευάστηκαν μετά την 28.07.2011 και μέχρι την έναρξη ισχύος του νόμου, ανήκουν σε πολύ συγκεκριμένες κατηγορίες. Πρόκειται για: α) έργα και δραστηριότητες που εξυπηρετούν σκοπούς εθνικής άμυνας και ασφάλειας, β) έργα που κρίνονται από το Υπουργικό Συμβούλιο ως εθνικής σημασίας, γ) έργα υποδομής δικτύων κοινής ωφέλειας, συμπεριλαμβανομένων των ΑΠΕ.
Εν γένει για τη διατήρηση έργων που έχουν κατασκευαστεί με βάση αναπτυξιακούς νόμους ή συμβάσεις που έληξαν, το υπουργείο Οικονομικών διευκρινίζει ότι προϋπόθεση για τη διατήρηση του έργου είναι η περιβαλλοντική αδειοδότηση, οι σύμφωνες γνώμες του υπουργείου Περιβάλλοντος, του αρμόδιου καθ’ ύλην υπουργείου και του ΓΕΝ και η στατική επάρκεια.
***
Σταδιακή γενίκευση των ηλεκτρονικών δημοπρασιών
Η συζήτηση για τον αιγιαλό φέρνει αναπόφευκτα στο προσκήνιο ένα σημαντικό ζήτημα, το οποίο κάθε δημότης νησιωτικής ή παραλιακής περιοχής θα έχει υπόψη του: το ζήτημα της διαδικασίας των παραχωρήσεων απλής χρήσης αιγιαλού ή πιο απλά τις δημοπρασίες τμήματος του αιγιαλού για τη λειτουργία καντινών ή επιχειρήσεων με ομπρελοκαθίσματα. Πρόκειται για μια επιεικώς σκανδαλώδη διαδικασία που για πολλά χρόνια εξέθρεψε τον παραγοντισμό στην τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και τις άθλιες συνθήκες διεξαγωγής δημοπρασιών, που φτάνουν μέχρι και τον εκβιασμό και την επίδειξη όπλων. Το αποτέλεσμα ήταν –και σε πολλές περιοχές συνεχίζει να είναι– εξαιρετικά επιζήμιο για το Δημόσιο, αφού, αποκλείοντας πολλούς από τη συμμετοχή στις δημοπρασίες, δεν επιτρέπει τις τιμές να ακολουθήσουν τον υγιή ανταγωνισμό αλλά τις καθηλώνει σε πολύ χαμηλά μεγέθη.
Επ’ αυτού το υπουργείο Οικονομικών εφάρμοσε για πρώτη φορά πιλοτικά σύστημα διεξαγωγής ηλεκτρονικών δημοπρασιών, ως μέσο διαφάνειας και αύξησης των δημόσιων εσόδων, το 2017 και ξανά το 2018, σε ορισμένες περιοχές. Η αύξηση των εσόδων του Δημοσίου από την πιλοτική αυτή εφαρμογή ήταν τεράστια. Όμως, αφενός το γεγονός ότι δεν υπήρξε καταγραφή του αριθμού των παραλιών της χώρας μας, αφετέρου το γεγονός ότι το ηλεκτρονικό σύστημα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΓΠΣ) δεν είναι έτοιμο να ανταποκριθεί σε όλες τις περιοχές, δεν έχει επιτρέψει τη γενίκευση των ηλεκτρονικών δημοπρασιών. Ωστόσο, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, έχοντας αναθέσει το έργο σε ανάδοχο μέσω της ΓΓΠΣ, ο αριθμός των παραλιών που δημοπρατούνται ηλεκτρονικά αυξάνεται σταθερά. Το 2017 δημοπρατήθηκαν ηλεκτρονικά περίπου 60-70 παραλίες, το 2018 περίπου 90, ενώ φέτος αναμένεται να αυξηθούν στις περίπου 250. Παράλληλα, κάθε φορά που μια παραλία δημοπρατείται ηλεκτρονικά, χαρακτηρίζεται και εντάσσεται στο ψηφιακό ευρετήριο αιγιαλών, στο πλαίσιο της ΓΓΠΣ. Κάτι που πρώτη φορά γίνεται. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργείου, σε περίπου δύο χρόνια θα μπορέσουν οι δημοπρατήσεις να γίνονται ηλεκτρονικά στο σύνολό τους.
Ζωή Γεωργούλα