«TRANSIT»
Η ακινησία της ιστορικής σιωπής
Επιμέλεια: Στράτος ΚερσανίδηςΗ έννοια της «ιστορικής σιωπής» βρίσκεται μέσα στο βιβλίο της Άνα Σέγκερς, στο οποίο είναι βασισμένη η ομώνυμη ταινία «Τράνζιτ», του Κρίστιαν Πέτζολντ.
«Η αυτοβιογραφία του Γκέοργκ Γκλάσερ περιέχει μια υπέροχη φράση: «Ξαφνικά, καθώς τελείωνε η πτήση μου, βρέθηκα περιτριγυρισμένος από κάτι που χαρακτήρισα ως ιστορική σιωπή. « Ο Γκεοργκ Γκλάσερ ήταν γερμανός κομμουνιστής που έζησε κατά τη χρονική περίοδο που διαδραματιζόταν το «Τράνζιτ», το μυθιστόρημα της Άννα Σάγκερς που γράφτηκε στη Μασσαλία το 1942. Διέφυγε στη Γαλλία και στη συνέχεια στην ελεύθερη ζώνη της, στην οποία ανήκε και η Μασσαλία. Η «ιστορική σιωπή» μοιάζει με την άπνοια. Το αεράκι που σταματάει, το ιστιοφόρο που δεν μπορεί να συνεχίσει χωρίς τον άνεμο και μένει εκεί, ακίνητο, να περιβάλλεται από το τεράστιο τίποτα της θάλασσας. Οι επιβάτες έχουν σβηστεί -από την ιστορία και από τη ζωή. Είναι στριμωγμένοι στο χώρο και στο χρόνο», σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, τα ναζιστικά στρατεύματα πλησιάζουν στο Παρίσι. Ο Γκέοργκ Γκλάσερ, γερμανός πρόσφυγας, το σκάει για τη Μασσαλία. Μέσα στη βαλίτσα του κουβαλάει τα έγγραφα ενός συγγραφέα που έχει αυτοκτονήσει, του Βάιντελ. Υπάρχουν χειρόγραφα του νεκρού, επιστολές και μια βίζα από τη μεξικάνικη πρεσβεία. Στη Μασσαλία όμως για να μπορέσει να μείνει κάποιος, πρέπει να αποδείξει πως σκοπεύει να φύγει, άρα διαθέτει τα απαραίτητα έγγραφα. Έτσι ο Γκέοργκ εμφανίζεται ως Βάιντελ, αφού έχει στην κατοχή του τα χαρτιά του νεκρού και τη βίζα με την οποία μπορεί να ταξιδέψει στο Μεξικό. Η εμφάνιση μιας μυστηριώδους, γοητευτικής γυναίκας αλλάζει τα σχέδιά του. Η Μαρί αναζητά το σύζυγό της, ο οποίος θα την περίμενε στη Μασσαλία. Ο σύζυγός της είναι ο Βάιντελ και η κατάσταση περιπλέκεται. Έτσι οι δυο τους παραμένουν καθηλωμένοι στο χώρο αλλά και το χρόνο.
Θαυμάσια ταινία η οποία συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το δράμα των ανθρώπων οι οποίο εγκλωβίζονται κάπου και δεν μπορούν να συνεχίσουν το δρόμο τους. Ο Πέτζολντ επιτυγχάνει να παραλληλίσει τα ιστορικά γεγονότα με την κατάσταση στη σημερινή Μασσαλία, μέσω μιας αδιέξοδης ερωτικής ιστορίας, ενώ την ίδια ώρα ο ήρωας αποζητά έναν νέο τόπο για ριζώσει.
Όπως σημειώνει ο Κρίστιαν Πέτζολντ: «Οι άνθρωποι, έχουν στριμωχθεί στην Μασσαλία, περιμένοντας πλοία, βίζα, διέξοδο. Είναι υπό διωγμό. (…) Περνούν απαρατήρητοι απ όλους -εκτός από την αστυνομία και τις κάμερες ασφαλείας. Είναι φαντάσματα των συνόρων, μεταξύ ζωής και θανάτου, μεταξύ του χθες και του αύριο. Το παρόν υπάρχει χωρίς να τους αναγνωρίζει. Ο κινηματογράφος αγαπά τα φαντάσματα. Ίσως επειδή και αυτά είναι κατά κάποιον τρόπο ένα είδος τράνζιτ, διέλευσης. Μια ενδιάμεση σφαίρα στην οποία εμείς, οι θεατές, είμαστε ταυτόχρονα απόντες και παρόντες (…)».
strakersan@gmail.comkersanidis.wordpress.com «IN SITU»
Μια ταινία για τον αυτοσχεδιασμό
Για το ντοκιμαντέρ «In situ» της Χρύσας Τζελέπη και του Άκη Κερσανίδη, η οποία προβάλλεταιμόνο στη ΘεσσαλονίκηΘεσσαλονίκη, μια γκρίζα πόλη-πολυκατοικία όπου δεσπόζει σήμερα ο μέγας γερανός του επερχόμενου Μετρό. Η τελική φάση της τσιμεντοποίησής της ξεκίνησε επί δικτατορίας, τη δεκαετία του ’70. Την ίδια πάνω-κάτω περίοδο η Μακεδονική Εταιρία Τέχνης δημιουργεί ένα εργαστήρι τζαζ το οποίο είναι αφορμή για τη γνωριμία του αυτοδίδακτου πιανίστα Σάκη Παπαδημητρίου και του εκκολαπτόμενου σαξοφωνίστα Φλώρου Φλωρίδη. Φλογερός νέος τότε ο Φλώρος σφυρίζει τη φλογέρα του χωρίς νότες και πεντάγραμμα.
Η συνέργεια των δύο αυτών κορυφών επισφραγίζεται με την κοινή εμφάνισή τους στην Αθήνα στο κλαμπ του Γιώργου Μπαράκου, το 1979, η οποία αποτυπώθηκε σε βινύλιο με τον εύγλωττο τίτλο «Αυτοσχεδιάζοντας στου Μπαράκου». Το ταξίδι και η περιπέτεια του αυτοσχεδιασμού ελληνικού τύπου ξεπέρασε τα σύνορα και επέδρασε σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις (Μονόπολη, Βόννη, Δρέσδη) και δυνάμεις (Gianni Lenoci και Gianni Mimmo, Gunter «Baby» Sommer, Peter Kowald).
Έγινε αντίσταση και πάλη ενάντια στον αστισμό, στον κρατισμό, στον κρετινισμό, στον ...τσιμεντοκονιαμισμό. Έγινε ελεύθερος αυτοσχεδιασμός, μουσική επιτόπου, συν + πλην, κωδικοπληκτρονικά, εντέλει φυτώριο για τους μετέπειτα (Χρήστος Γερμένογλου, Γεωργία Συλλαίου, Φώντας Αβράμογλου, Φίλιππος Λαμπαδάριος, Αντώνης Ανισέγκος, Δημήτρης Τασούδης, Γεώργιος Bandoek Αποστολάκης, Μιχάλης Σιγανίδης, Θύμιος Ατζακάς, Κώστας Βόμβολος, Θοδωρής Ρέλλος, Λευτέρης Αγγουριδάκης, Δημήτρης Τσέλιος και άλλους πάμπολλους).
Σαράντα χρόνια μετά, οι σκηνοθέτες ακολουθούν τα ίχνη και κάνουν το δικό τους ρόουντ μούβι αυτοσχεδιάζοντας βεντερσιανά με τις εικόνες, θέλοντας να απεικονίσουν την καθημερινότητα του αυτοσχεδιαστή όπου ζωή και μουσική βαδίζουν αντάμα. Αντίποδο δέος η ήρεμη δύναμη του αειθαλή Roscoe Mitchell, ο οποίος πολύ σοφά ανοίγει τόπο στα νιάτα και τα αγκαλιάζει. Επειδή όμως κι ο δικός τους αυτοσχεδιασμός είναι ελεύθερος, οι εικόνες δεν σκεπάζουν μουσικούς και ομιλούντες. Αντιθέτως ανοίγουν νέους δρόμους για να κάνει ο κάθε θεατής το δικό του ελεύθερο συνειρμικό αυτοσχεδιασμό. Το μοντάζ των εικόνων αυτών είναι εντυπωσιακά συνειρμικό, ρεαλιστικά εξπρεσιονιστικό και ταυτόχρονα αντιστικτικό, τόσο που καταφέρνει με τρόπο γλυκό και συναρπαστικό να πιάσει το πνεύμα και το γράμμα της ελευθερίας των ανοιχτών οριζόντων της μουσικής.
Μ’ αρέσει πολύ εκείνο το σημείο κάπου στο τέλος όπου όλοι οι μουσικοί κάνουν μια τελική τοποθέτηση-εκτίμηση σε διαδοχικό μοντάζ του ενός κατόπιν του άλλου. Σαν να συνθέτουν όλοι μαζί ένα αυτοσχεδιαστικό μανιφέστο.
Μπορούμε κάλλιστα να αντιστρέψουμε τον τίτλο (αυτοσχεδιάζοντας την ταινία) και πάλι να έχουμε το ποθούμενο και το διακύβευμα, ζωντανό και επίκαιρο, όπως είναι.
Κώστας Καρδερίνης,από τον ιστότοπο mic.gr ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ«Ένας ελέφαντας στέκεται ακίνητος» (Da xiang xi die r zuo) του Χου Μπο: Σε μια πόλη χωρίς όνομα, κάπου στη βόρεια Κίνα, παρακολουθούμε τις ζωές κάποιων ανθρώπων κατά τη διάρκεια μιας μέρας. Όλοι ονειρεύονται να φτάσουν σε μια πόλη στα σύνορα της Κίνας με τη Ρωσία. Εκεί βρίσκεται ένα μεγάλο τσίρκο στο οποίο ζει ένας ελέφαντας που στέκεται ακίνητος σαν να αδιαφορεί για όσα συμβαίνουν γύρω του. Συγκλονιστική αλληγορία για το σύγχρονο κόσμο και τη βαρβαρότητα που κυριαρχεί άλλοτε καλυμμένη κι άλλοτε φανερή. Τραγική λεπτομέρεια: ο σκηνοθέτης έδωσε τέλος στη ζωή του μετά την ολοκλήρωση της παραγωγής τον Οκτώβριο του 2017 στα 29 του χρόνια.
«Μαύρη τρύπα» (High life) της Κλερ Ντενί: Ο Μόντε και η κόρη του, Γουίλοου, ζουν απομονωμένοι σε ένα διαστημόπλοιο με προορισμό μια Μαύρη Τρύπα στην οποία καταργείται ο χρόνος. Ο άνδρας φροντίζει την κοπέλα, η οποία γεννήθηκε όταν χρησιμοποιήθηκε το σπέρμα του για να γονιμοποιηθεί μια γυναίκα. Ο Μόντε και εκείνη η γυναίκα είχαν χρησιμοποιηθεί ως πειραματόζωα, όντες μέλη ενός πληρώματος θανατοποινιτών. Ταινία επιστημονικής φαντασίας με μια φιλοσοφική και υπαρξιακή προσέγγιση εννοιών όπως η αγάπη, η σεξουαλικότητα, ο φόβος.
«Η κατάρα της Γιορόνα» (The course of the Lliorona) του Μάικλ Τσάβες: Η Γιορόνα παραφυλά στο σκοτάδι και κλέβει τα παιδιά των ανθρώπων. Η επιθυμία της να έχει παιδιά δικά της την κάνει όλο και πιο αδηφάγα καθώς περνούν οι αιώνες. Εμφανίζεται στο Λος Άντζελες, τη δεκαετία του 1970.
«Γυναίκες με τα όλα τους» (Die gottliche ordnung) του Κρις Μπάτλερ: Η Νόρα είναι μια νοικοκυρά η οποία ζει το 1971 στην Ελβετία. Θέλει να πιάσει δουλειά αλλά ο σύζυγός της δεν της το επιτρέπει. Η ήσυχη και υπάκουη Νόρα αγανακτεί και εμπλέκεται στο φεμινιστικό κίνημα όπου σύντομα θα αναδειχτεί σε εμβληματική φιγούρα. Ξεσηκώνει τις γυναίκες του χωριού της να απεργήσουν και μέσα από τους αγώνες ανακαλύπτει και τη δική της προσωπική απελευθέρωση.
«Woman walks ahead» της Σουζάνα Γουάιτ: 1890, στο Μπρούκλιν, η Κάθλιν Γουέλντον είναι ζωγράφος πορτρέτων. Ταξιδεύοντας στην Ντακότα για να ζωγραφίσει το πορτρέτο του αρχηγού των Σιού, Καθιστού Ταύρου, θα έρθει σε επαφή με τους αγώνες των Ινδιάνων για τα δικαιώματά τους.
«Ο ευγενικός κύριος Λινκ» (Missing Link) τους Κρις Μπάτλερ: Ο κύριος Λινκ είναι ο τελευταίος από ένα υπό εξαφάνιση είδος από το οποίο κατάγεται ο Άνθρωπος. Αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο ξεκινά να βρει τους μακρινούς του συγγενείς με τη βοήθεια του σερ Λάιονελ Φροστ, ερευνητή μύθων και τεράτων και της Αντελίνα Φόρτναϊτ, η οποία έχει το μοναδικό χάρτη που μπορεί να τον οδηγήσει εκεί που θέλει.
«Μάρνι, μια τρελή ιστορία» (Marnis welt) των Κρίστοφ Λαουενστάιν, Βόλφγκανγκ Λαουενστάιν: Η Μάρνι είναι μια γάτα η οποία απολαμβάνει την ασφάλεια του σπιτιού της Ρόζαλιντ. Όταν ο αδελφός της Ρόζαλιντ, ο Πολ, της προτείνει να αναλάβει μια μυστική αποστολή, η Μάρνι ενθουσιάζεται. Όμως όταν θα μείνει μόνη έξω από το σπίτι θα πρέπει να τα καταφέρει μόνη.
Σινεφίλ