Του Θωμά ΤσαλαπάτηΚάθε φορά που πήγαινα στο Παρίσι έμενα κάπου κοντά στη νοητή ευθεία Βαστίλη-πλατεία Ρεπουμπλίκ (αργότερα έμαθα πως έτσι ακριβώς ονομαζόταν το ανέκδοτο μυθιστόρημα της Μέλπως Αξιώτη). Κάθε επίσκεψη ξεκινούσε με ένα πολύ απλό τελετουργικό μια βόλτα στον Σηκουάνα για όσο επέτρεπε το πρόγραμμα ή τα πόδια σου. Κόβοντας λοιπόν δεξιά προς την κατεύθυνση που όριζε το τελετουργικό, το πρώτο πράγμα που πάντοτε συναντούσες ήταν η Παναγία των Παρισίων. Ή πιο σωστά το πίσω μέρος της – αυτό που ο Αραγκόν προτιμούσε από το μπροστά- το σημείο αυτό που την κάνει να μοιάζει από μακριά με γυναίκα που γονατίζει, που σε αντίθεση με το μπροστινό μέρος αποκαλύπτει όλη την έκταση και ταυτόχρονα την ποικιλία του ναού, γεννώντας σου τελικά μια ανοίκεια οικειότητα. Σχεδόν όλες οι φωτογραφίες ασχολούνται με το πρόσωπο της εκκλησίας. Η όψη της –με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει με τους ανθρώπους- περιορίζεται στο μπροστά μέρος, το όρθιο και μονοκόμματο, την είσοδο που ταυτίζεται με το περιεχόμενο. Ταυτόχρονα όρθια και ξαπλωμένη, η Παναγία των Παρισίων καταστράφηκε την προηγούμενη εβδομάδα.
Πόσα μνημεία κάηκαν χωρίς το μυθιστόρημά τουςΌσο και αν το μέγεθος του γεγονότος κουβαλά την αίσθηση του μοναδικού και του ανεπανάληπτου, η εκκλησία έχει καταστραφεί και άλλες φορές. Τμηματικά ή και σχεδόν συνολικά όπως κατά την περίοδο της γαλλικής επανάστασης. Πολλοί ήταν αυτοί που πρότειναν την κατεδάφισή της μετά την ερήμωσή της. Μέσα από τον Βίκτωρα Ουγκώ αλλά και τις ιδέες που αυτός εξέφραζε, τον ρομαντισμό αλλά και το συνολικότερο πνεύμα του 19ου αιώνα, ο ναός μεταμορφώθηκε σε ένα σύμβολο ενότητας και ταυτότητας, σε ένα σύμβολο ικανό να εμπεριέχει ετερόκλητα στοιχεία δημιουργώντας ενότητα. Αυτό που αντικρίζαμε μέχρι τώρα δεν ήταν ένας ναός που ήρθε μέσα από την ιστορία. Ήταν οι όροι με τους οποίους η ιστορία μεταμορφώνει ένα μέρος της, φορτίζοντάς το με νέα νοήματα και δίνοντας στο στοιχείο αυτό μια αχρονικότητα, μια αίσθηση συνεχούς παρουσίας και αντοχής πέρα από τον χρόνο. Αυτή η λειτουργία της ιστορίας κάηκε μαζί με την εκκλησία την προηγούμενη εβδομάδα.
Έχει επίσης ενδιαφέρον να δούμε πως ένας λογοτεχνικός μύθος δημιουργεί έναν γενικότερο μύθο που τείνουμε να βαφτίζουμε πραγματικότητα. Ας σκεφτούμε πόσοι ναοί και πόσα μνημεία κάηκαν χωρίς το μυθιστόρημά τους και πόσο πιο εύκολος ήταν ο αποχωρισμός τους; Πόσο εύκολα μείναμε στην βαρβαρότητα του ISIS και όχι στην απώλεια των μνημείων που αυτός κατέστρεψε; Πώς δηλώσαμε τη θλίψη μας για το Εθνικό Μουσείο της Βραζιλίας και την καταστροφή του αλλά μάλλον ακόμα δεν γνωρίζουμε ούτε ένα έκθεμά του; Κάτι τέτοιο βέβαια δεν είναι υποκριτικό. Με μύθους ζούμε. Με μύθους μαθαίνουμε να χαρτογραφούμε την πραγματικότητα, την ιστορία, την ομορφιά. Με δοσμένες αλήθειες συμπυκνωμένες σε έργα τέχνης, κτήρια, πόλεις. Η αρχαιολογία της αλήθειας μας δεν είναι επιστημονική. Κινείται από το θυμικό και το συναίσθημα. Δεν κινείται με επιστημονικά τεκμήρια ή πληροφορίες. Ζητά ιστορίες ώστε να καταλάβει και να εσωτερικεύσει, ήρωες για να ταυτιστεί. Σημεία όπως η Παναγία των Παρισίων ώστε να αποδεχτεί το πόσο μικρός και πόσο μεγάλος είναι ο κόσμος. Πόσο συγκεκριμένη και πόσο φευγαλέα η ιστορία και η ομορφιά.
Μπροστά σε ένα νέο μύθο
Ήμουν στο Παρίσι περίπου μια βδομάδα πριν την καταστροφή της Παναγίας των Παρισίων. Αυτή τη φορά δεν τήρησα το τελετουργικό. Έμενα σε άλλη περιοχή, είχα άλλες δουλειές να κάνω. Αυτό που καταλαβαίνω είναι πως η Παναγία των Παρισίων ήταν κάθε φορά η έναρξη του μυθικού Παρισιού στην μυθολογημένη τροχιά που εκτελούσα. Η συμπύκνωση όσων επρόκειτο να ακολουθήσουν. Και μαζί ό, τι είχε προηγηθεί σε άλλες επισκέψεις. Το σημείο εκκίνησης ενός τόπου που υπάρχει τόσο στην πραγματικότητα όσο και στην φαντασία, κουβαλώντας ποιητές και κινηματογράφος, φωτογραφίες και συλλογικές εμπειρίες. Και αυτό δεν αλλάζει. Ούτε για εμένα, ούτε για κανένα. Δεν βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά στην καταστροφή του μύθου. Βρισκόμαστε μπροστά σε έναν νέο μύθο που θα κουβαλά μέσα του και τον μύθο της καταστροφής.
http://tsalapatis.blogspot.com/