Του Νίκου Γραικού*Η καταστροφική πυρκαγιά στην Παναγία των Παρισίων δεν με συγκλόνισε μόνο γιατί, ως κάτοικος της γαλλικής πρωτεύουσας, έχω βαθιά χαραγμένες μέσα μου τις εικόνες από βόλτες στο ποτάμι και στα πανέμορφα νησάκια, βόλτες με δεσπόζουσα την επιβλητική εικόνα του καθεδρικού ναού. Με συγκλόνισε κυρίως γιατί συνέπεσε με τη μέρα που ο Μακρόν θα απηύθυνε διάγγελμα στο γαλλικό λαό. Στόχος του να ρίξει για μια ακόμα φορά στάχτη στα μάτια του κόσμου, να κατευνάσει την κοινωνική αναταραχή για την οποία σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται η πολιτική του. Διάγγελμα ενός Προέδρου της Δημοκρατίας που μας αντιμετωπίζει με ένα πρωτοφανές, για πολιτειακό παράγοντα στην Γαλλία, υπεροπτικό ύφος. Η συγκίνησή μου ήταν τεράστια γιατί ένιωθα ότι ο καπνός που υψωνόταν στον παρισινό ουρανό έμοιαζε με τραγική προειδοποίηση για την πιθανότητα επερχόμενου τέλους του ανθρωπιστικού λόγου λόγω της επικράτησης της τεχνοκρατικής λογικής.
Σκέφτηκα, λοιπόν, να μοιραστώ τις σκέψεις μου με τους αναγνώστες της αγαπημένης εφημερίδας, της «Εποχής». Διάβασα όμως το σχόλιο φίλου εικαστικού που σημειώνει ορθά ότι σεβασμός στον πολιτισμό δεν είναι να θρηνούμε μόνο για τα ερείπια της Notre Dame, αλλά να αποφασίσουμε κάποτε να στηρίξουμε την παράγωγη πολιτισμού εδώ στη χώρα μας. Μιλά για την Ελλάδα, αλλά εγώ σκέφτομαι την Γαλλία όπου ο αγώνας για να αποδοθεί το 1% του προϋπολογισμού στον τομέα του πολιτισμού δεν ευοδώθηκε ποτέ.
Αποφάσισα λοιπόν να επιμείνω στη βασική αντίληψή μου ότι η σχέση πολιτικής και πολιτισμού πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Όσοι την θεωρούν περιττή κάνουν τεράστιο σφάλμα. Είναι συγκινητική η ανταπόκριση του κόσμου στις εκκλήσεις για συγκέντρωση χρημάτων για την αποκατάσταση του ναού-συμβόλου. Είναι όμως κι ανησυχητική η ευκολία με την οποία οι μεγιστάνες διαθέτουν τεράστια ποσά για τον ίδιο σκοπό, ενώ για του αθλίους, τους σημερινούς, τους πολυάριθμους σημερινούς κι όχι τους ήρωες του ομότιτλου μυθιστορήματος, δεν δίνουν ούτε ένα ευρώ.
Τα μνημεία του μέλλοντοςΠέρα όμως από την πολιτιστική κληρονομιά, τα μνημεία, υπάρχει κι η σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή, τα μνημεία του μέλλοντος.
Γράφονται τόσο βιβλία, εκδίδονται τόσα βιβλία! Βρίσκουν όμως το αναγνωστικό κοινό που αξίζουν; Μπορεί η συγγραφή να είναι μοναχική πάλη με τις λέξεις και τα νοήματα, αλλά ο αναγνώστης είναι πάντα παρών. Τι κάνουμε, λοιπόν, όλοι εμείς για τη συνεργία του δίπολου συγγραφέα-αναγνώστη; Πόσα βιβλιοπωλεία μοιάζουν πια με υπεραγορές όπου παρατίθενται ατάκτως ερριμμένα αριστουργήματα και προϊόντα μιας ανθίζουσας παραλογοτεχνίας; Όπου δίπλα σε τόμους κομψοτεχνήματα, η Ελλάδα φημίζεται για την ομορφιά της τυπογραφικής κι εκδοτικής δουλειάς, στοιβάζονται τα περίφημα τούβλα των ψευτο-χρυσοποίκιλτων εκδόσεων. Και πόσο θλίβομαι που δεν υπάρχει και στην Ελλάδα η παράδοση των βιβλίων τσέπης που θα έκανε προσιτή στο ευρύ κοινό την κλασσική λογοτεχνία!
Στη Ελλάδα υπάρχουν τόσα θέατρα, τόσες παραστάσεις! Ποιο κοινό τις παρακολουθεί, όμως; Καταφέρνουμε να οργανώσουμε ένα κίνημα προσέλευσης κοινού μέσα από συλλογικές δράσεις; Καταφέρνουμε να μην αποτελούν μόνο κοσμικό γεγονός τα σημαντικά φεστιβάλ που υπάρχουν;
Μεγάλη φασαρία έγινε για την εκμετάλλευση της πρόσφατης συνάντησης των μουσικών δημιουργών με τον γνωστό πολιτικό που συνεργάζεται στενά με πλασιέ βιβλίων αμφίβολης ιδεολογίας. Μεγάλος ο αγώνας κι εδώ στο Παρίσι, στην ελληνική παροικία, για την αμοιβή των νέων καλλιτεχνών που έρχονται από την Ελλάδα κυνηγημένοι από την κρίση. Ως πότε θα θεωρούν πολλοί ότι οι καλλιτέχνες κάνουν απλά το κέφι τους;
Ως πότε οι εικαστικές τέχνες θα είναι υποχείριες των αιθουσών τέχνης, με σημαντικές και αξιέπαινες εξαιρέσεις βέβαια; Ποιες είναι οι δράσεις που θα επιτρέψουν στα έργα να συναντήσουν τα ζωογόνα βλέμματα του κοινού; Κι οι περίφημες τέχνες του δρόμου εντάσσονται στον αστικό ιστό, είναι σχεδιασμένες για να κάνουν λιγότερο αφιλόξενο τον περιβάλλοντα χώρο ή είναι απλά ένα μουτζούρωμα, έκφραση του περίφημου «δεν σας αντέχω πια»;
Δημιουργοί και κοινό έχουμε τον ίδιο εχθρόΗ πόλη είναι το καβούκι μας. Ας μην αφήσουμε να μας το καταστρέψουν. Οι παρεμβάσεις των ανθρώπων του πολιτισμού δεν μπορούν να είναι διακοσμητικές. Ποιος ο ρόλος, σίγουρα αρνητικός, του υπερτουρισμού; Η Αθήνα θα είναι το επόμενο θύμα; Θυμάμαι τον τρόμο που μου προξένησε το rethink Athens. Tο Παρίσι είναι ένας από τους μεγαλύτερους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο. Δεκατέσσερα εκατομμύρια επισκέπτες συρρέουν κάθε χρόνο στη Notre Dame. Μπορεί να παραμείνει ένα σύμβολο πνευματικότητας ή κατέληξε απλά ένα ακόμα αξιοθέατο; Τι κάνουμε για αντίστοιχα φαινόμενα στην Ελλάδα;
Οι περίφημες πολιτιστικές δράσεις πληθαίνουν τους καλοκαιρινούς μήνες από άκρη σε άκρη στην Ελλάδα. Αλλά αν δεν συνοδεύονται από μία άλλη αντίληψη για την ίδια την κοινωνία παραμένουν απλές «εμβαλωματικές λύσεις».
Σε πρόσφατη ομιλία μου αναφέρθηκα στη μεθοδολογία που χρησιμοποιώ στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Αναφέρθηκα στο αναγκαίο πλαίσιο για να θεωρήσουμε τους μαθητές πολίτες-ποιητές, δημιουργούς και συνομιλητές, ανθρώπους – γέφυρες ανάμεσα στους δύο πολιτισμούς .
Το ίδιο ισχύει και για τον πολιτιστικό τομέα. Επαγγελματίες και ερασιτέχνες πρέπει να αγωνιζόμαστε για τον ίδιο στόχο. Δημιουργοί και κοινό έχουμε τον ίδιο εχθρό· την επικράτηση του τεχνοκρατικού λόγου, της λογιστικής λογικής, της χρηματοπιστωτικής αντίληψης.
Ας θεωρήσουμε τις ευρωπαϊκές εκλογές ευκαιρία για να φέρουμε και πάλι τον πολιτισμό στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η πολιτική είναι φορέας ιδεολογίας και έναυσμα σκέψης και μελέτης. Δεν θα έπρεπε να είναι ανταλλαγή συνθημάτων που ακόμα κι όταν είναι όμορφα ηχούν συχνά κούφια.
* Ο Ν. Γραικός είναι καθηγητής της ελληνικής ως ξένης γλώσσας, υποψήφιος ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ.