Το πρώτο περιοδικό δρόμου είχε κυκλοφορήσει το 1989 στη Ν. Υόρκη και στη συνέχεια, το 1992, το The Big Issue στο Λονδίνο το οποίο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη Σχεδία που ξεκίνησε την τόσο σημαντική εκδοτική της περιπέτεια τον Μάρτιο του 2013. Ο διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Χρήστος Αλεφάντης μεγάλωσε στην Αυστραλία και ήταν αναγνώστης των περιοδικών δρόμου εκεί. Όταν ήλθε στην Ελλάδα, το 2005, δούλεψε αρχικά στη Γαλέρα, όπου είχαν δημιουργήσει μια ποδοσφαιρική ομάδα αστέγων, η οποία συμμετείχε στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων, κι έτσι ήρθε σε επαφή, το 2007, με τους εκπροσώπους των περιοδικών δρόμου που έχουν έδρα στη Γλασκώβη. Η σύσταση της Εθνικής Ομάδας Αστέγων και η δημιουργία της Σχεδίας, το 2013, αποτέλεσαν τις βασικές δράσεις της ΜΚΟ «Διογένης».
Στο ιστορικό κτίριο (1890), Νικίου 2, στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας, μεταφέρθηκε τους τελευταίους μήνες η
Σχεδία, για να στεγάσει τις πολλές, πλέον, δραστηριότητές της. Το κτίριο που κάποτε ήταν μονώροφο οργανοποιείο, ανήκει στην οικογένεια της Ελένης Σταθοπούλου, ζωγράφου και μίας από τις γυναίκες του Ματαρόα. Ο τωρινός ιδιοκτήτης, Δημήτρης Σταθόπουλος, επέλεξε να το νοικιάσει στη
Σχεδία, με σαφώς χαμηλότερο ενοίκιο. Στο ισόγειο κατάστημα σύντομα θα δημιουργηθεί πολυχώρος, που θα φιλοξενεί εκθέσεις –έχει προγραμματιστεί ήδη μία με έργα της Ε. Σταθοπούλου–, αλλά και μπαρ με φαγητό.
Η απομόνωση, εχθρός των αστέγων «Στόχος μας είναι οι άνθρωποι που περιήλθαν σε κατάσταση φτώχειας, συχνά βίαια, να αισθανθούν καλύτερα με το εαυτό τους και το περιβάλλον γύρω τους», μας λέει ο Χρήστος Αλεφάντης. «Η απομόνωση είναι ο εχθρός των ανέργων και των αστέγων, χάνουν ακόμα και τη γλώσσα, αφού επικοινωνούν λιγοστά. Οι πωλητές της
Σχεδίας είναι 150 άτομα, από 18 έως 75 περίπου χρονών, που βγαίνουν καθημερινά, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Υπάρχουν 25, 30 γυναίκες, οι υπόλοιποι είναι άντρες. Είχαμε και έναν ογδοντάχρονο, πέθανε πέρυσι, μας έλεγε όμως ότι με τη
Σχεδία είχε ξανανιώσει, αισθανόταν και πάλι χρήσιμος. Δημοσιεύσαμε την ιστορία του στο περιοδικό. Αυτό είναι το πιο σημαντικό. Η επαφή με τον πωλητή και η αγορά της
Σχεδίας είναι μια κοινωνική διαδικασία, δεν αγοράζεις απλώς ένα έντυπο».
Πόσοι έχουν φύγει έτσι από το δρόμο; «Πενήντα, τουλάχιστον, από τους πωλητές έχουν φύγει από το δρόμο κι έχουν νοικιάσει κάποιο διαμερισματάκι. Αλλά υπάρχουν κι αυτοί που είχαν σπίτι και, ενώ πριν ζούσαν με την αγωνία της έξωσης, τώρα διαθέτουν κάποια χρήματα για το ενοίκιό τους, επίσης ιδιοκτήτες με κομμένο ρεύμα που τώρα μπορούν να το πληρώσουν. Εμείς προσπαθούμε να υποστηρίξουμε αυτές τις προσπάθειες σε συνεργασία με άλλες δομές αλληλεγγύης. Κάποιος που νοικιάζει ένα σπίτι χρειάζεται, ας πούμε, έπιπλα. Όμως το πιο σπουδαίο είναι ότι πολύ λίγοι πλέον άνθρωποι της
Σχεδίας ζουν χωρίς στέγη. Παρόλα αυτά, δεν θέλουμε οι αναγνώστες μας να συμμετέχουν μόνο σε μια πράξη αλληλεγγύης, όσο σπουδαία κι αν είναι αυτή, αλλά το περιοδικό να είναι σημαντικό και ενδιαφέρον γι’ αυτούς».
Ο πολιτισμός ως επανένταξηΤο περιοδικό είναι πράγματι πολύ ενδιαφέρον και καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών θεμάτων, με άρθρα, συνεντεύξεις, μεταφράσεις, γελοιογραφίες.
Γράφουν εκεί και οι πωλητές της
Σχεδίας; «Στο περιοδικό γράφουν και οι άνθρωποι της
Σχεδίας. Τους ενθαρρύνουμε να γράφουν, όμως είναι εξίσου σημαντικό όλα τα κείμενα, απ’ όπου κι αν προέρχονται, να ανταποκρίνονται στα στάνταρ του περιοδικού. Μάλιστα, όταν μας στέλνουν προσκλήσεις για θεατρικές παραστάσεις, ζητάμε από δύο ανθρώπους της
Σχεδίας που αγαπούν το θέατρο να δουν τις παραστάσεις και να γράψουν. Υπάρχει και η ένταξη μέσω του πολιτισμού. Ζητήσαμε, ας πούμε, από το Μουσείο Μπενάκη να μας δώσει προσκλήσεις για την έκθεση του Μόραλη και μας έδωσε. Κάνουμε διαρκώς μαθήματα ζωγραφικής, φωτογραφίας, έχουμε συζητήσει με τον Βασίλη Αλεξάκη για μαθήματα γραφής, όλα αυτά τα ενθαρρύνουμε και τα αναπτύσσουμε. Υπάρχουν συνεργασίες με άλλα περιοδικά δρόμου. Το
Διεθνές Δίκτυο Εφημερίδων Δρόμου, του οποίου είμαστε μέλος, είναι πολύ ενεργό, ανταλλάσσουμε εμπειρίες, ιδέες, μας έχουν βοηθήσει πάρα πολύ».
Από τις πιο πολύτιμες, για μια διαφορετική εμπειρία και γνωριμία με διαφορετικές όψεις της πόλης, είναι οι
αόρατες διαδρομές, ένα
πρόγραμμα περιηγήσεων στις κεντρικές συνοικίες της Αθήνας με οδηγούς νυν και πρώην άστεγους συμπολίτες μας. «Πριν ξεκινήσουμε τις
διαδρομές είχα πάει στο Αμβούργο για να παρακολουθήσω μια διαδρομή εκεί, να δω πώς λειτουργεί. Εκεί, κάθε χρόνο 120 σχολεία ακολουθούν αυτές τις
διαδρομές. Πόσο σημαντικό μάθημα είναι να διασταυρωθεί το βλέμμα ενός παιδιού με τους άστεγους! Από τη στιγμή που ξεκινήσαμε τις
διαδρομές εδώ συμμετέχουν πολλοί μαθητές, που έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με πολλές κοινωνικές δομές και διαφορετικούς ανθρώπους. Έχουμε δημοσιεύσει τις εντυπώσεις τους στο περιοδικό. Τώρα ξεκινά μια σημαντική συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών: Έχει εντάξει τις
αόρατες διαδρομές στο πρόγραμμά του, ενώ στα πωλητήρια θα υπάρχουν τα αντικείμενα της
σχεδίας αρτ. Οι άνθρωποι που δουλεύουν στη
Σχεδία, ενεργοποιούνται ξανά, αποκτούν πίστη στον εαυτό τους, κάποιοι αναζητούν και βρίσκουν δουλειά και αλλού. Εμείς αυτή την αποκατάσταση της πίστης στον εαυτό προσπαθούμε να ενισχύσουμε».
Σχεδία αρτΗ
Σχεδία αρτ αποτελεί μια νέα, σημαντική δραστηριότητα, στην οποία συμμετέχουν μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι, αυτοί που πιο έντονα έχουν βιώσει τον εργασιακό αποκλεισμό. Τα παλιά τεύχη του περιοδικού επαναχρησιμοποιούνται, οι σελίδες μετατρέπονται σε θαυμάσια χρηστικά αντικείμενα, όπως φωτιστικά, σουπλά, πλαίσια για καθρέφτες κτλ ή κοσμήματα. Συναντώ την Αντζελίνα Αντζέλοβα και τον Μάνο Παπαγιαννάκη στο εργαστήρι που στεγάζεται κι αυτό στην οδό Νικίου.
Αντικείμενα από τους δημιουργούς του Σχεδία αρτ.
Ο Μάνος ήταν άνεργος 5 χρόνια, τώρα έχει κατοικία, ανακάλυψε τη
Σχεδία από το διαδίκτυο. «Η κοινωνικοποίηση είναι πολύ σημαντική», λέει. «Γνωρίζουμε ανθρώπους, μιλάμε μαζί τους, περνάμε ευχάριστα, κι όταν βλέπεις ανθρώπους να σου χαμογελούν, όταν παίρνουν το περιοδικό, αισθάνεσαι ωραία, ανεβαίνεις ψυχολογικά. Μεταξύ μας προσπαθούμε να περνάμε καλά. Κάναμε μαθήματα το φθινόπωρο για τις κατασκευές». «Πάντα η
Σχεδία προσπαθεί να βρει καινούριες ιδέες, δεν μπορεί να είσαι πάντα πωλητής» λέει η Αντζελίνα. «Κάποιοι έχουν βρει δουλειές και εκτός περιοδικού. Κάνουμε κάτι όμορφο με τα παλιά περιοδικά και μας ευχαριστεί πολύ. Μπαίνουμε έτσι και σε πιο εμπορικό κομμάτι. Εδώ είναι το εργαστήριο, αλλά πουλάμε κιόλας. Τον Ιανουάριο βγήκαμε στην αγορά. Είμαστε τέσσερις άνθρωποι. Στην ομάδα συμμετέχουν ακόμη η Βανέσα Ντάουλα και η Κριστιάν Φαμπριόν». Συναντώ την τελευταία στη Στοά Εμπόρων (Βουλής 8-10)
, εκεί που το κοινωνικό και περιβαλλοντικό πρόγραμμα
Σχεδία αρτ παρουσιάζεται στα πλαίσια του προγράμματος «Πόλη2» του Δήμου Αθηναίων. Είχε έρθει στην Αθήνα ως επισκέπτρια, όταν η αδελφή της δούλευε εδώ, και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην πόλη. Πώς βρέθηκε στη
Σχεδία; «Έκανα χρήση, ήμουν για ένα διάστημα φυλακή, όμως ακολούθησα το πρόγραμμα
18 άνω για δυόμιση χρόνια, έκανα τρεις φορές την εβδομάδα ψυχοθεραπεία, δεν ήταν εύκολο τότε να βρω δουλειά, συνάντησα τη
Σχεδία κι έγινα πωλήτρια του περιοδικού από τον Ιανουάριο του 2015. Δεν ήμουν στο δρόμο, με φιλοξενούσε μια φίλη μου και σήμερα μαζί μένουμε. Τώρα είμαι στην ομάδα
Σχεδία αρτ. Μου αρέσει, δεν ζορίζομαι, και μου προσφέρει ασφάλεια, οικονομική και ψυχική. Υπάρχει ένα γαλλικό ρητό που λέει: “Μην περιμένεις την μπόρα για να φύγεις, μάθε να χορεύεις κάτω από τη βροχή”. Kι εγώ τώρα έμαθα να χορεύω κάτω από τη βροχή».
Σοφία Ξυγκάκη