** Ελπίδα γιατί η κοινωνία ξυπνάει και πιέζει για μια στροφή προς τα αριστερά
** Επαγρύπνηση απέναντι στην ακροδεξιά
Συζητάμε με τον Μιχάλη Σπουρδαλάκη για το αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών και τον αντίκτυπο που έχουν στην Ευρώπη, αλλά και την Ελλάδα. Η Ισπανία θα βρίσκεται σε αναζήτηση κυβερνητικού σχήματος μέχρι και τις ευρωεκλογές, γεγονός που αναμένεται, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να απασχολήσει και τις ευρωεκλογές. Την ίδια στιγμή, τα κόμματα δίνουν διαφορετικές ερμηνείες το καθένα, αναδεικνύοντας και τις πολιτικές τους αντιθέσεις και στοχεύσεις.
Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα ΔρόσουΟι εκλογές στην Ισπανία κέντρισαν το ενδιαφέρον όλης της Ευρώπης και, όπως ήταν αναμενόμενο, κάθε πολιτική δύναμη ερμήνευσε διαφορετικά τα αποτελέσματά τους. Ποια είναι τα πιο σημαντικά συμπεράσματα που προκύπτουν;Οι εκλογές έρχονται μία διετία μετά από το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, του οποίου ακολούθησε μία κυβερνητική αστάθεια. Παράλληλα, αποκαλύφθηκε και η εμπλοκή του Λαϊκού Κόμματος σε σκάνδαλα, που οδήγησε στην ψήφο δυσπιστίας και την κυβέρνηση Σάντσεθ. Ωστόσο, οι εκλογές δεν καθάρισαν το τοπίο, αντίθετα υπάρχει μία ασάφεια που φαίνεται ότι θα συνεχιστεί και γι’ αυτό βλέπουμε να δίνονται και διαφορετικές ερμηνείες από τα κόμματα της Ευρώπης. Ένα είναι το αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα, το κομματικό σύστημα της Ισπανίας βρίσκεται σε πλήρη αναδιάρθρωση. Η ανάγνωση των ποσοστών δεν αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνειών και γι’ αυτό θέλω να επιμείνω λίγο σε αυτά. Το κυβερνών Εργατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE) αύξησε τη δύναμή του κατά 6%, κερδίζοντας το 29% των ψήφων και 123 έδρες. Το Λαϊκό Κόμμα του Πάμπλο Κασάδο, του νέου σκληρού ηγέτη, μετά τον Ραχόι, υπέστη μια τεράστια ήττα. Έχασε πάνω από το 50% της δύναμής του σε ποσοστό, φτάνοντας το 16,5% και τις 66 έδρες. Οι Πολίτες, το νεοφιλελεύθερο-φιλελεύθερο κόμμα και εσχάτως με εθνικιστές τάσεις, κατέγραψαν μια μικρή αύξηση παίρνοντας 16% και 57 έδρες. Οι Ποδέμος, με τον οικείο σε εμάς Πάμπλο Ιγγλέσιας, υπέστησαν μια υποχώρηση, που είναι αποτέλεσμα του φανκτιοναλισμού, των διαφωνιών και των εσωτερικών εντάσεων του κόμματος, που δεν του επέτρεψαν να τοποθετηθούν με σαφήνεια πάνω σε σημαντικά θέματα. Ωστόσο, οι Ποδέμος παραμένουν σημαντικοί παίκτες στο πολιτικό παιχνίδι με το 14,5% και τις 42 έδρες. Η εντυπωσιακή, όσο και ανατριχιαστική είσοδος του Vox (Φωνή), με σύνθημα που θυμίζει απόλυτα τον Ντόναλντ Τραμπ «Να γίνει η Ισπανία μεγάλη και πάλι», έφτασε στο 10,3% των ψήφων και εισέρχεται για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο της μεταφρανκικής Ισπανίας. Είναι ένα κόμμα εθνικιστικό, που διατείνεται πως θέλει να αποτελέσει τη συνέχεια του φρανκισμού, ο οποίος είχε βρει καταφύγιο στο Λαϊκό Κόμμα. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα άλλα εθνικιστικά κόμματα της ριζοσπαστικής δεξιάς, το Vox δεν έχει δεσμούς με την εργατική τάξη. Είναι ένα κόμμα που κατάφερε να κινητοποιήσει στη βάση του εθνικισμού τους ανθρώπους που δεν ψήφιζαν και τους πολύ συντηρητικούς ανθρώπους με εθνικιστικές καταβολές. Επίσης, μεγάλη αύξηση, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη τις διώξεις και την αντιμετώπισή τους από τα δικαστήρια, είχαν τα καταλανικά κόμματα, ένα εκ των οποίων, με αριστερό μάλιστα προσανατολισμό, έφτασε κοντά στο 3% και κέρδισε 15 έδρες, αναδεικνύοντάς το σε σημαντικό παίκτη στο κοινοβούλιο.
Επομένως, το ποια κυβερνητική συμμαχία θα προκύψει, δείχνει και με ποια πολιτική θα αντιμετωπιστούν τα κοινωνικά προβλήματα του ισπανικού λαού.Η Ισπανία καλείται να δει με αυτή τη διάταξη των δυνάμεων πώς μπορεί να αλλάξει τους ρυθμούς ανάπτυξης, να αντιμετωπίσει ποσοστά ανεργίας που αν και είχε μειωθεί κατά 10% σε οχτώ χρόνια παραμένει υψηλή, με ακόμα υψηλότερη μερική απασχόληση και πολύ αυξημένη την επισφάλεια στις εργασιακές σχέσεις. Εδώ βλέπουμε ότι μια χώρα, χωρίς τους περιορισμούς και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η χώρα μας, στο μείζον κοινωνικό ζήτημα της εποχής, που είναι η ανεργία, έκανε βήματα σχετικά δειλά. Όταν φαίνεται να προβληματίζουν ακόμα και τώρα τους επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος αν θα πρέπει να ολοκληρώσουν μια πολιτική ενάντια στη λιτότητα και να ανοίξουν την οικονομία σε διαφορετικές λογικές, θεωρώ ότι το παιχνίδι στην Ισπανία, αλλά και στην Ευρώπη, είναι ακόμα ανοιχτό. Επομένως, οι επιλογές που θα γίνουν στο σχηματισμό της νέας κυβέρνησης θα ξεκαθαρίσουν εν πολλοίς το τοπίο. Εάν, λόγου χάριν, ο Σάντσεθ επιλέξει συμμαχία με τους κεντρώους εθνικιστές των Πολιτών, φοβάμαι ότι μπορούμε να δούμε ακόμα και μεγάλη διάσταση, αν όχι διάσπαση, στο Εργατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE). Αν πάλι επιλεγεί το σενάριο της κυβέρνησης μειοψηφίας, η οποία θα συμμαχεί κατά περίπτωση και θέμα, τότε οι μεταδημοκρατικές τάσεις θα ενδυναμωθούν και η αποξένωση των πολιτών θα δημιουργεί όλο και μεγαλύτερο χώρο για την ανάπτυξη της ακροδεξιάς.
Θα επηρεαστούν οι ευρωεκλογές
Η περίοδος αναζήτησης κυβερνητικού σχήματος θα ολοκληρωθεί, μάλλον, μετά τις ευρωεκλογές. Θεωρείς ότι αυτή η εκκρεμότητα, όπως και το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών, θα επηρεάσουν την υπόλοιπη Ευρώπη;Πιστεύω ότι θα επηρεαστούν οι ευρωεκλογές. Πρώτα απ’ όλα, η ήττα του Λαϊκού Κόμματος, που είναι περίπου συνώνυμο με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και η σύνταξή του πίσω από την υποψηφιότητα Βέμπερ για την προεδρία της Κομισιόν, θεωρώ ότι είναι μια μεγάλη υποχώρηση των δυνάμεων αυτών και θα έχει επιρροή και στην Ισπανία και στη χώρα μας και νομίζω και στην Ευρώπη. Η Ισπανία είναι μία από τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, η οποία έχει δομικά κοινωνικά προβλήματα επί δεκαετίες, που φαίνεται ότι επηρεάζουν και το κομματικό σύστημα. Είπα και πριν ότι οι εκλογές ανέδειξαν το πρόβλημα, δεν το έλυσαν. Για παράδειγμα, οι Πολίτες είχαν μια ρητορική πάρα πολύ εθνικιστική, κάτι που δεν περίμενε κανείς από ένα φιλελεύθερο κόμμα. Από την άλλη, δεν «σκεπάστηκε» το πρόβλημα της Καταλονίας, ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί η αριστερή στροφή του PSOE. Και αυτό φάνηκε από τις αντιδράσεις των μελών και των στελεχών του PSOE που φώναζαν στη συγκέντρωση μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων «όχι με τους εθνικιστές», «όχι με τους Πολίτες», «ποτέ με τον Ριβέρα» κ.λπ. Η αντίδραση αυτή αποκαλύπτει ότι μέσα στο κόμμα υπάρχουν εντάσεις πολύ σημαντικές, που μπορεί να προκαλέσουν εξελίξεις, ενώ ταυτόχρονα τις επόμενες εβδομάδες, το Λαϊκό Κόμμα πρέπει να αναθεωρήσει την πολιτική του στρατηγική, αφού υπέστη την ιστορικότερη ήττα του. Γενικά, είναι θετικό το εκλογικό αποτέλεσμα σε ό,τι αφορά τον συσχετισμό και την Ευρώπη.
Η άνοδος του Vox, όμως, δεν είναι ένα ηχηρό καμπανάκι για την άνοδο της ακροδεξιάς;Σίγουρα, αλλά δεν αποτέλεσε ιδιαίτερη έκπληξη. Ας μην ξεχνάμε ότι οι φρανκιστές, η ριζοσπαστική δεξιά, έβρισκαν πάντα καταφύγιο στο Λαϊκό Κόμμα. Το φρανκικό καθεστώς κατέρρευσε μεν, αλλά το πολιτικό και κομματικό σύστημα δεν ξεκαθάρισε τελείως την αυταρχική του κληρονομιά του φρανκισμού. Μια κληρονομιά σχεδόν τεσσάρων δεκαετιών.
Η εκτίμηση πολλών πολιτικών επιστημόνων είναι πως είναι πρωτοφανές φαινόμενο η είσοδος της ακροδεξιάς στο ισπανικό κοινοβούλιο, ύστερα από τέσσερις δεκαετίες…Αυτή είναι μια επιδερμική ανάλυση. Απόδειξη ότι δεν είχε ξεκαθαρίσει το τοπίο είναι ότι ο επικεφαλής του Vox, ο Σαντιάγκο Αμπασκάλ, ήταν στέλεχος και βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για κάποιους που ήταν σε ένα έστω και οργανωμένο περιθώριο, όπως η Χρυσή Αυγή, και ξαφνικά από το 0,2% έφτασαν στο 10%. Είναι κάποιοι οι οποίοι φαίνεται ότι βγήκαν από τα σπλάχνα του Λαϊκού Κόμματος υπό την πίεση του ζητήματος της Καταλονίας, των μόνιμων οικονομικών προβλημάτων και των εντάσεων που υπάρχουν στις εκάστοτε περιοχές. Επιπλέον, αυτό το κόμμα, όπως λένε οι διεθνείς παρατηρητές, δεν έχει σχέση με την εργατική τάξη και άλλα υποτελή στρώματα. Αυτά τα στρώματα βρήκαν καταφύγιο στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, σε έναν βαθμό στους Ποδέμος και σε άλλα μικρά τοπικά κόμματα των περιοχών.
Ο Σάντσεθ δήλωσε πως «αποφύγαμε την πασοκοποίηση», ενώ η Φώφη Γεννηματά είπε πως «η νίκη είναι έμπνευση για όλους μας». Άλλη μια απόδειξη των αντιφατικών αναγνώσεων.Ο Σάντσεθ απέφυγε την «πασοκοποίηση», όχι διότι συνέχισε να κάνει το ίδιο, αλλά γιατί έκανε ένα βήμα μακριά από τη συνεργασία με το Λαϊκό Κόμμα και το δεσπόζον ρεύμα πολιτικής πρακτικής, πιεζόμενος και από τη βάση του. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα, είναι το αρχαιότερο κόμμα της Ισπανίας και στηρίζεται στην εργατική τάξη, η οποία έχει μια αυτόνομη οργανωτική και πολιτική συγκρότηση, στο βαθμό κιόλας που οργάνωσε απεργίες και κινητοποιήσεις ενάντια στην κυβέρνηση. Έχουμε τέτοια αντίστοιχα φαινόμενα με το ΠΑΣΟΚ; Ουδεμία σχέση. Η κ. Γεννηματά, επειδή είχε κάποτε στενές σχέσεις με αυτό το κόμμα, θεωρεί ότι είναι αδελφά κόμματα. Για το PSOE προεικάζεται μια αριστερή στροφή, για να μπορέσει να επιβιώσει κυβερνητικά, αλλά και να ανανεωθεί. Με αυτή την έννοια, έχει δίκιο ο Σάντσεθ που λέει ότι αποφεύχθηκε η «πασοκοποίηση». Από την άλλη μεριά, έχουμε το ΚΙΝΑΛ, τα βήματα του οποίου και οι επιλογές του, δημιουργούν και δίνουν ουσία στον όρο «πασοκοποίηση».
Αυθαίρετη η ανάγνωση του ΚΙΝΑΛ και της ΝΔ
Η Νέα Δημοκρατία και το ΚΙΝΑΛ, στην ανάλυσή τους για το εκλογικό αποτέλεσμα, βρίσκουν αφορμή να επιτεθούν στον ΣΥΡΙΖΑ για λαϊκισμό, επαναφέροντας και τη θεωρία των δύο άκρων. Συγκεκριμένα η κ. Ζαχαράκη δήλωσε πως «ο πολιτικός τυχοδιωκτισμός του κ. Τσίπρα δεν γνωρίζει σύνορα. Την ώρα που το πολιτικό αδελφάκι του ΣΥΡΙΖΑ, οι Podemos, καταποντίστηκαν στις ισπανικές εκλογές, εκείνος πανηγυρίζει για τη νίκη του… ισπανικού ΠΑΣΟΚ και την άνοδο της ισπανικής ακροδεξιάς.» Η κ. Γεννηματά είπε ότι «ο Σάντσεθ είναι ο κύριος αντίπαλος στην ακροδεξιά, αλλά και το λαϊκισμό, όπως των συμμάχων του κ. Τσίπρα που χτες υπέστησαν δεινή ήττα».Είναι μια αυθαίρετη ανάγνωση που δεν έχει να κάνει με την πραγματικότητα. Αυτή τη στιγμή η μεγάλη συζήτηση είναι με ποιους θα κάνει κυβέρνηση ο Σάντσεθ. Υπάρχουν τρία σενάρια που συζητιούνται ήδη, με πιθανότερο να κυβερνήσει με τους Ποδέμος και με κάποιες μικρές δυνάμεις από τα κόμματα των περιφερειών. Το σενάριο με τους Πολίτες είναι λιγότερο πιθανό και σίγουρα προσκρούει στην αντίδραση όλων όσοι είχαν υποστηρίξει την οργανωμένη εργατική τάξη. Είναι σαφές ότι οι Ποδέμος δεν είχαν την εμπειρία, την ικανότητα, την πολιτική φαντασία να μετατρέψουν με αποτελεσματικότερο τρόπο την ορμή των κινημάτων αντίστασης, ενάντια στη λιτότητα σε κυβερνητικό λόγο, μία δυνατότητα, την οποία απέδειξε ο ΣΥΡΙΖΑ, επιδεικνύοντας τεράστια αποτελεσματικότητα και ευρηματικότητα. Παραμένουν, ωστόσο, στο πολιτικό παιχνίδι. Αλλά είναι αναγκασμένοι να δουν ξανά τις στρατηγικές τους επιλογές και πολιτικές, απέναντι σε μια σειρά ζητήματα, με πρώτο εκείνο της Καταλονίας.
Ελπίδα και επαγρύπνησηΟ ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισε το αποτέλεσμα ως «μήνυμα ελπίδας και επαγρύπνησης». Τι θα πρόσθετες;Η ελπίδα ερμηνεύεται σε δύο επίπεδα. Το ένα είναι το κοινωνικό ζήτημα, η κινητοποίηση των κοινωνικών στρωμάτων, που επιδιώκουν να επαναφέρουν την κοινωνία στο επίκεντρο της πολιτικής, φαίνεται να ξυπνάει και να πιέζουν τα οικεία κόμματα για μια στροφή προς τα αριστερά. Το δεύτερο είναι οι θετικές πολιτικές αναμονές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που φαίνεται δυνάμει να περιορίσουν την επικράτηση των αντιδραστικότερων δυνάμεων τύπου Βέμπερ. Δυνάμεων που θα επηρεάσουν αρνητικά τόσο μια κοινωνικότερη και δημοκρατικότερη προοπτική στην Ένωση. Από την άλλη, η επαγρύπνηση ορθώς πρέπει να υπάρχει, πρώτα από όλα για να διατηρηθεί αυτή η θετική τάση της ενδυνάμωσης των προοδευτικών αριστερών δυνάμεων, αλλά και απέναντι στην ακροδεξιά, η οποία δεν θα πρέπει να συνδεθεί και να δώσει εκείνη διέξοδο στα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ισπανία, η χώρα μας, αλλά και όλη η Ευρώπη.