Του Θωμά ΤσαλαπάτηΟι ευρωεκλογές που πέρασαν ίσως να είναι οι πιο πολιτικές ευρωεκλογές από συστάσεως Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα εκλογικά της αποτελέσματα περιγράφουν με τον καλύτερο τρόπο τα αδιέξοδα, την απογοήτευση και τους κινδύνους ολόκληρης της ηπείρου. Είναι λίγο παράδοξο, αλλά μοιάζει η Ευρώπη να ενώνεται σε μια πολιτική συμφωνία, ακριβώς μέσα από την απόρριψη της υπόστασής της.
Απόρριψη του οικοδομήματοςΤα παραδοσιακά κόμματα σε μια σειρά από χώρες καταρρέουν. Το λαϊκό και το σοσιαλιστικό κόμμα για πρώτη φορά δεν αθροίζουν πλειοψηφία στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Οι παραλλαγές στον ένα και μόνο δρόμο (αυτό του νεοφιλελευθερισμού όπως εφαρμόστηκε τις δεκαετίες του ’90 και ’00) μοιάζουν να μην πείθουν πια. Το οικοδόμημα όμως δημιουργήθηκε ακριβώς πάνω σε αυτές τις παραλλαγές, ακριβώς από τα δύο παραδοσιακά κόμματα που συρρικνώνονται. Η απόρριψή των κομμάτων εμπεριέχει και την απόρριψη του ίδιου του οικοδομήματος. Οι νέοι όροι της πολιτικής, η συνεχής λιτότητα, η άνοδος των εθνικισμών περιγράφουν μια νέα πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, η επικράτηση της άκρας δεξιάς σε μια σειρά από μεγάλα κράτη περιγράφει ένα όριο. Ποιο είναι το σημείο βρασμού ενός μορφώματος που αμφισβητείται στο σύνολό και σε τέτοια ένταση; Και ακόμα περισσότερο ποια είναι τα ενδεχόμενα που μπορούν να το αντικαταστήσουν;
«Κάτι είναι σάπιο στην εποχή της ελπίδας», γράφει ο Χάινερ Μύλλερ στη Μηχανή Άμλετ κάπου το 1977, μιλώντας για τον επιθανάτιο ρόγχο μιας γερασμένης ηπείρου και ενός νεκρού πολιτισμού («Για μια φαφούτα γριά σκύλα, για ένα μπαλωμένο πολιτισμό», σημειώνει, καταφάσκοντας, ο Έζρα Πάουντ αρκετές δεκαετίες πριν). Είναι αυτό το γερασμένο παράδειγμα, η φθαρμένη αυτή ήπειρος, που επιμένει να συντηρεί τον εαυτό της, ανασταίνοντας παραλλαγές του παρελθόντος της, σπρώχνοντάς τες βίαια προς το μέλλον. Ορίζοντας ως αυταξία την ύπαρξή της ενάντια με τις γνώμες των κατοίκων της.
Η Ευρώπη επιλέγει μια διαφορετική κληρονομιάΗ Ευρώπη μονίμως παρουσιάζεται ως ένα συμπίλημα επιτευγμάτων, κατακτήσεων και προσώπων. Ως ένα επιλεκτικό βλέμμα προς το παρελθόν. Ένα παρελθόν το οποίο παρουσιάζεται μες στη βιασύνη ενιαίο και συμπαγές λίγο-πολύ σαν τον ευρωπαίο πολίτη (όχι τον πραγματικό, αλλά αυτόν που κατοικεί σε κάποιο αποστειρωμένο από πραγματικότητα φαντασιακό). Ήρωες και καλλιτέχνες, ιστορικά γεγονότα και πολιτικοί λόγοι, αιώνες χωρίς αρίθμηση και περιοχές χωρίς γεωγραφία κατοικούν σε ένα ταυτόχρονο παρόν χωρίς χρόνο. Αλλά η Ευρώπη των αμφίβολων αξιών και των συγκεχυμένων επιτευγμάτων δεν είναι η μόνη εκδοχή που μπορεί κάποιος να αλιεύσει από την ιστορία.
Η Ευρώπη δεν αποποιείται την κληρονομιά της. Απλά επιλέγει μια διαφορετική κληρονομιά: αυτή των στρατοπέδων συγκέντρωσης, της αποικιοκρατίας, των αντιδραστικών πολιτικών, των εκλεγμένων ακροδεξιών, της μαζικής εξαθλίωσης. Η ιστορία βέβαια δεν ερμηνεύει με επαναλήψεις. Το παρελθόν, όμως, είναι αυτό που μπορεί να μας βεβαιώσει πως ένα ενδεχόμενο μπορεί να υπάρξει. Ένα ενδεχόμενο από εξαγριωμένα έθνη- κράτη σε ανταγωνισμό, σε ένα γενικότερο ρευστό περιβάλλον πολιτικής ανισορροπίας.
Η νέα εκδοχή τηςΗ Ευρώπη βρίσκεται για άλλη μια φορά μπροστά σε ένα σταυροδρόμι έτοιμη να γεννήσει τη νέα εκδοχή της. Η Ιστορία μοιάζει έτοιμη να κάνει απόβαση στη γερασμένη ήπειρο, δημιουργώντας άγνωστες καταστάσεις προς άγνωστες σε εμάς κατευθύνσεις.
Το τι θα έφερνε μια διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μάλιστα μέσα από ακροδεξιά σκοπιά σε μια συγκυρία σαν τη σημερινή είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί. Αν κάτι χρειάζεται αυτή τη στιγμή η Ευρώπη (και πολύ περισσότερο εμείς που δεν είμαστε έννοιες, αλλά πράξεις με σάρκα) είναι μνήμη. Μνήμη αξιών και κεκτημένων, λαθών και εγκλημάτων. Όχι για να ενοχοποιήσει τον εαυτό της για τα γεγονότα και να αποδώσει ευθύνες αλλά για να τα διαχειριστεί.
Η ιστορία δεν έχει μεταμέλεια, ούτε συγνώμες, μόνο αυριανά γεγονότα.
http://tsalapatis.blogspot.com/