Συνολικά 118 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και περισσότεροι από 500 τραυματίστηκαν κατά την αιματηρή καταστολή της καθιστικής διαμαρτυρίας, στις 3 Ιουνίου μπροστά από το αρχηγείο του στρατού στη σουδανική πρωτεύουσα. Η καθιστική διαμαρτυρία ξεκίνησε στις 6 Απριλίου με τους διαδηλωτές να ζητούν εκδημοκρατισμό της χώρας, ενώ στις 11 Απριλίου έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα που ανάτρεψε τον πρόεδρο Ομάρ αλ Μπασίρ. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε τη βία στο Σουδάν και προέτρεψε τους πραξικοπηματίες να συνεργαστούν με το κίνημα διαμαρτυρίας για να επιλυθεί η κρίση. Εν τω μεταξύ, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδιος για την Αφρική, Τίμπορ Νάγκι θα μεταβεί την ερχόμενη εβδομάδα στο Σουδάν για να ξαναρχίσει διάλογος μεταξύ των δύο μερών, αν και το κίνημα αμφισβήτησης έχει κηρύξει «πολιτική ανυπακοής» και καταγγέλλει την απέλαση των ηγετών του στο Νότιο Σουδάν. Παράλληλα, η Αφρικανική Ένωση ανακοίνωσε την αναστολή της συμμετοχής του Σουδάν στην παναφρικανική οργάνωση μέχρι τη δημιουργία μιας μεταβατικής πολιτικής αρχής, ενώ ο γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, καταδίκασε τη βία εναντίον των διαδηλωτών και ζήτησε να διενεργηθεί ανεξάρτητη έρευνα.
Δημοσιεύουμε σήμερα δύο κείμενα, ένα του Ζιλμπέρ Ασκάρ που γράφτηκε την επομένη του πραξικοπήματος και ένα του Μουνσούλ Ασάλ που περιγράφει την κατάσταση σήμερα στο Σουδάν και επιχειρεί μια εκτίμηση για το μέλλον της χώρας, με στόχο ο αναγνώστης να αποκτήσει μια πληρέστερη εικόνα για όσα συμβαίνουν στο Σουδάν, που όπως φαίνεται είναι το επόμενο κύμα από το τσουνάμι που προκάλεσε η Αραβική Άνοιξη το 2011.
Επιμέλεια: Ιωάννα Διαλεισμά
Η πτώση του «Μορσίσι» του Σουδάν 
Του Ζιλμπέρ ΑσκάρΟ λαός του Σουδάν μόλις ανάτρεψε τον αυταρχικό ηγέτη του, Ομάρ αλ-Μπασίρ. Πρόκειται για μια επιβεβαίωση πως ο επαναστατικός αναβρασμός της Αραβικής Άνοιξης δεν έσβησε το 2011.
Ηταν 17 Δεκεμβρίου του 2010, όταν η αυτοπυρπόληση ενός νεαρού πωλητή δρόμου στην Κεντρική Τυνησία αποτέλεσε τη σπίθα για την επαναστατική πυρκαγιά που εξαπλώθηκε σε όλη την περιοχή. Οχτώ χρόνια μετά, στις 19 Δεκεμβρίου 2018, τα μέτρα λιτότητας που επέβαλε η σουδανική κυβέρνηση σε συμφωνία με το ΔΝΤ, προκάλεσαν ένα νέο κύμα μαζικών διαμαρτυριών. Και δύο μήνες μετά την έκρηξη της σουδανικής εξέγερσης, ο λαός της Αλγερίας πήρε τη σκυτάλη, και στράφηκε εναντίον του αλαζονικού στρατιωτικού καθεστώτος, που είχε αποφασίσει να ανανεώσει την προεδρική θητεία του ασθενούς και σχεδόν ανίκανου να ασκήσει τα καθήκοντά του, Αμπντελαζίζ Μπουτεφίλκα. Οι δύο αυτές εξεγέρσεις μας θυμίζουν αρκετά την Αραβική Άνοιξη. (…)
Ντεζά βουΗ χθεσινή ανακοίνωση της στρατιωτικής χούντας στο Σουδάν πως ανέτρεψε τον πρώην ηγέτη της Ομάρ αλ-Μπασίρ και πως αναλαμβάνει την εξουσία για τα επόμενα δύο χρόνια, πριν την παραδώσει σε μια εκλεγμένη κυβέρνηση, μας δημιουργεί την αίσθηση ενός ντεζά βου. Μοιάζει με την αντίστοιχη ανακοίνωση της αιγυπτιακής στρατιωτικής χούντας (11 Φεβρουαρίου 2011) ότι απάλλασσε τον Χόσνι Μουμπάρακ και αναλάμβανε για μια μεταβατική περίοδο την εκτελεστική εξουσία. Υπάρχουν, ωστόσο, δύο μεγάλες διαφορές μεταξύ Σουδάν και Αιγύπτου και θα συμβάλουν στη διαμόρφωση των εξελίξεων στον ξεσηκωμό του Σουδάν.
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα και ο στρατόςΗ πρώτη αφορά τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τον στρατό. Σε όλες τις χώρες κλειδιά της «Αραβικής Άνοιξης», το πιο ισχυρό και σημαντικό ρεύμα στην αντιπολίτευση ήταν η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Παρόλο που δεν είναι εκείνοι που ξεκίνησαν τις λαϊκές εξεγέρσεις, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι κατόρθωσαν να παραγκωνίσουν τους πραγματικούς ηγέτες, έναν ετερόκλητο συνασπισμό αριστερών και φιλελεύθερων ομάδων που εκτείνονταν από πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις έως νεολαιίστικα δίκτυα που έχουν διαμορφωθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην Αίγυπτο, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση ψευδαισθήσεων για τον στρατό κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011. Ανέμεναν πως οι στρατιωτικοί θα τους φέρουν στην εξουσία ως εταίρους.
Σήμερα, γνωρίζουμε πια πώς τελείωσε αυτή η ιστορία. Ο στρατός εκμεταλλεύτηκε τη μαζική απομυθοποίηση του Μοχάμεντ Μόρσι, του εκλεγμένου προέδρου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, προκειμένου να τον καθαιρέσει και να τον αντικαταστήσει με τον αρχηστράτηγο Άμπντελ Φατάχ αλ Σίσι. Όμως αυτό στο οποίο έλπιζαν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι το 2011 δεν ήταν αποκύημα της φαντασίας τους, αλλά μια αναπαραγωγή του μοντέλου που εφαρμόστηκε στα νότια των συνόρων, στο γειτονικό Σουδάν, όπου κυβέρνησε από το 1989 ο αρχιστράτηγος Ομάρ αλ Μπασίρ σε συνεργασία με τους ντόπιους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
Ο Αλ Μπασίρ ήταν ένας «Μορσίσι», συνδυάζοντας τα χαρακτηριστικά μιας στρατιωτικής δικτατορίας με ένα καθεστώς υπό την ηγεσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Τις τελευταίες εβδομάδες, αυτή η ιδιαιτερότητα μας οδήγησε στο εκπληκτικό θέαμα περιφερειακοί εχθροί του Αλ Μπασίρ να σπεύδουν να τον διασώσουν: η ενάντια στη Μουσουλμανική Αδελφότητα στρατιωτική χούντα του Σίσι στην Αίγυπτο, τα εναντίον των Αδελφών Μουσουλμάνων βασίλεια της Σαουδικής Αραβίας και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα· το εμιράτο του Κατάρ, σπόνσορας της Αδελφότητας.
Χωρίς ψευδαισθήσειςΑυτή η σημαντική διαφορά μεταξύ των περιπτώσεων της Αιγύπτου και του Σουδάν συνδέεται και με μία δεύτερη: οι σουδανοί Αδελφοί Μουσουλμάνοι δεν δύνανται να καλλιεργούν ψευδαισθήσεις σε σχέση με τη στρατιωτική χούντα της χώρας. Όπως και ο λαός του Σουδάν είναι λιγότερο πιθανό να εξαπατηθεί από ότι ο αιγυπτιακός λαός: γνωρίζει πως ο στρατός αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της κυριαρχίας του Αλ Μπασίρ. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές ενδείξεις πως αυτό που παρακίνησε το καθεστώς του Αλ Μπασίρ να κόψει το δικό του κεφάλι είναι ο φόβος των στρατηγών να μεταδοθεί (σαν μόλυνση) η επανάστατική διαδικασία που ξεκίνησε και εξαπλώνεται ανάμεσα στα στρατεύματα τις τελευταίες μέρες, με τους στρατιώτες να συντάσσονται με τους διαδηλωτές και να τους υπερασπίζονται ενάντια στους βαρβάρους του καθεστώτος και τα σώματα καταστολής.
Προς ώρας, η κατάσταση στο Σουδάν είναι τελείως ανοιχτή, και είναι αδύνατον να προβλέψουμε την κατάληξή της. αλλά δεν θα είναι μια επανάληψη του αιγυπτιακού σεναρίου που έφερε τον Σίσι στην εξουσία, ή τουλάχιστον δεν θα γίνει με τη συναίνεση του λαού. Στο Σουδάν, όπως και στην Αλγερία, αλλά και σε άλλες χώρες της περιοχής, η μοίρα της επαναστατικής διαδικασίας εξαρτάται από την ανάδειξη προοδευτικών ηγεσιών, που θα μπορέσουν να κατευθύνουν το μαζικό κίνημα ώστε να περάσει στην αντιπέρα όχθη, μακριά από τις περιφερειακές αντεπαναστατικές δυνάμεις (τα παλιά καθεστώτα και τους ισλαμιστές φονταμενταλιστές ανταγωνιστές τους ή υποστηρικτές τους), προς τον ριζοσπαστικό κοινωνικό και πολιτικό εκδημοκρατισμό. Δεν υπάρχει άλλη δρόμος εξόδου από την αποσταθεροποίηση που έχει κλονίσει την περιοχή από το 2011.
* Ο Ζ. Ασκάρ είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, συγγραφέας του βιβλίου «Ο λαός θέλει: μια ριζοσπαστική εξερεύνηση της Αραβικής Εξέγερσης» (2013) και
«Νοσηρά συμπτώματα: Επιστρέφοντας στην Αραβική Εξέγερση» (2016). Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Jacobin, στις 12 Απριλίου.
Οι αραβικές αυτοκρατορίες στέκονται εμπόδιο στον εκδημοκρατισμό του Σουδάν 
Του Μουνσούλ ΑσάλΗ κατάσταση στο Σουδάν προκαλεί μέρα με τη μέρα και μεγαλύτερη ανησυχία. Μονάχα την περασμένη εβδομάδα, σωροί διαδηλωτών ανασύρθηκαν από τον ποταμό Νείλο, ενώ οι δυνάμεις ασφαλείας κατέστειλαν την πολύμηνη καθιστική διαμαρτυρία, αφήνοντας πίσω νεκρούς και τραυματίες.
Κατόπιν τούτων, ο πρόεδρος του Σουδανικού Μεταβατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου (TMC) προέβη σε μια σύντομη δήλωση, σύμφωνα με την οποία αναστέλλει κάθε συνομιλία με τις Δυνάμεις για την Ελευθερία και την Αλλαγή (FFC), οι οποίες καθοδηγούνται από τους πολίτες, δεσμεύεται να σχηματίσει μεταβατική κυβέρνηση και να διεξαχθούν εκλογές στη χώρα σε εννέα μήνες.
Από τη στιγμή που κατεστάλη η καθιστική διαμαρτυρία, οι Δυνάμεις Ταχείας Επέμβασης (RSF) –μια τρομακτική παραστρατιωτική ομάδα που διοικείται από τον Χεμεντί- έχουν ξεχυθεί στους δρόμους της Χαρτούμ δολοφονώντας και εξευτελίζοντας ανθρώπους, την ίδια ώρα που διαδηλωτές φτιάχνουν οδοφράγματα σε όλη την πόλη. Οι FFC απέρριψαν τη δήλωση του Μεταβατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου και κάλεσαν σε πανεθνική πολιτική ανυπακοής.
Η τριανδρίαΕίναι σημαντικό να τονίσουμε πως το TMC δεν αποτελεί προέκταση του καθεστώτος του Μπασίρ, αλλά είναι δημιούργημα και έχει τη στήριξη της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας. (…)
Η Αίγυπτος είναι ιδιαίτερα ανήσυχη για τις επαναστατικές διαδικασίες στο Σουδάν, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία είναι πιο επιφυλακτικές στην πιθανότητα να αποσυρθούν οι Δυνάμεις RSF, πάνω στις οποίες στηρίζονται στο πεδίο μάχης στην Υεμένη. Όμως, και οι τρεις επιθυμούν διακαώς να απαλλαγεί το Σουδάν από τους Ισλαμιστές και θεωρούν πως αυτό θα το καταφέρει το TMC. (…)
Ωστόσο, το TMC έχει πρόβλημα: για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την έκκληση του FFC για ανυπακοή, χρειάζεται τη στήριξη των Ισλαμιστών, που έχουν ενσωματωθεί στη δημόσια διοίκηση εδώ και τριάντα χρόνια. Αυτό δεν θα είναι εύκολο, καθώς κάποιοι από τους Ισλαμιστές συντάχθηκαν με τις διαδηλώσεις και ήταν μέρος της επιτυχημένης διήμερης απεργίας στις 27 και 28 Μαΐου (…)
Το τέραςΟι τελευταίες κινήσεις για την καθιέρωση της εξουσίας του TMC ήταν η καταστολή της καθιστικής διαμαρτυρίας από τις στρατιωτικές δυνάμεις στις 3 Ιουνίου, σπάζοντας έτσι τη συμφωνία με το FCC και ανακαλώντας τις διαπραγματεύσεις. Επομένως, τώρα ο σουδανικός λαός έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο τέρας, ένα τέρας που δεν σχετίζεται τόσο με τους Ισλαμιστές, όσο με την Αίγυπτο, τα Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία.
Για να μπορέσει το TMC να διατηρηθεί στην εξουσία παρά την έκκληση του FFC για ανυπακοή, χρειάζεται τη στήριξη των Ισλαμιστών. Δεν έχουμε να κάνουμε με το Μεταβατικό Στρατιωτικο Συμβούλιο της 11ης Απριλίου ούτε αυτό της 2ας Ιουνίου. Το ισχυρό τρίο θα συνεργαστεί για να αποτρέψει τη δημοκρατία στο Σουδάν και θα στηρίξει το TMC για να το καταφέρει.
Οι εκλογές που έχουν ανακοινωθεί να διεξαχθούν σε εννιά μήνες, δεν θα γίνουν έως ότου το TMC έχει διασφαλίσει πως εκείνο θα ανέλθει στην εξουσία, όπως έγινε και στην Αίγυπτο με τον πρόεδρο Σίσι. Σε περίπτωση που εκλεγεί άλλη κυβέρνηση, αυτό θα σημαίνει ότι το TMC θα παραπεμφθεί για τις δολοφονίες της 11ης Απριλίου. Το FFC το γνωρίζει αυτό και δικαίως απέρριψε την πρόταση για εκλογές.
Νέα κατάστασηΔυστυχώς για το FFC, το πρόβλημα του Σουδάν έχει γίνει περιφερειακό, λόγω των παρεμβάσεων των Εμιράτων, της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας. Ωστόσο, όπως οι Σουδανοί κατάφεραν να ρίξουν τον Μπασίρ, που διατηρήθηκε στην εξουσία με αίμα και τρόμο για τριάντα χρόνια, έτσι θα καταφέρουν να ρίξουν το TMC.
Για να συμβεί αυτό, πρέπει να συνεχιστούν οι ειρηνικές διαμαρτυρίες. Το FFC πρέπει να συναντηθεί με όσες διαφορετικές ομάδες αντιτίθενται στο TMC, ώστε να επιτύχει η πολιτική ανυπακοής. Η βάρβαρη συμπεριφορά των RSF στην Χαρτούμ είναι ασυγχώρητη και πρέπει να σταματήσει. Αν συνεχιστούν οι δολοφονίες, οι ξυλοδαρμοί και οι εξευτελισμοί, υπάρχει πιθανότητα οι διαδηλωτές να στραφούν στη βία.
Το FFC και οι σύμμαχοί του είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουν πως από τις 3 Ιουνίου βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα κατάσταση, που έχει ελάχιστη έως καμία σχέση με το καθεστώς του Μπασίρ ή με τους Ισλαμιστές. Πρόκειται για ένα αδίστακτο στρατιωτικό καθεστώς που κάνει τα πάντα για να προσκολληθεί στην εξουσία· να κρύψει τα εγκλήματά του και να αποφύγει να δικαστεί.
* Ο Μ. Ασάλ είναι καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο της Χαρτούμ και διευθυντής του Ιδρύματος για την Έρευνα περί Ειρήνης. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο alaraby.co.uk στις 6 Ιουνίου.