Του Μάριου ΣπύρουΗ κρίση μένει με το χρόνο πίσω μας. Ασφαλώς δεν ξεπεράστηκε. Τα σημάδια της είναι απτά. Στις πολλές και επώδυνες περικοπές μισθών και συντάξεων ιδιαίτερα την τριετία 2011-2014, στην ανεργία, στους φόρους, στους τοίχους, ακόμη και στους προσβλητικούς λόγους Ευρωπαίων, Γερμανών και μη, όλο το διάστημα αυτό.
Μείωση της απόστασης και της διαφοράςΩστόσο, η κρίση μένει πίσω μας ιδιαίτερα στα δύο σημεία που χαρακτηρίζουν κάθε μείζονα κρίση, τη μείωση της προσωπική απόστασης και της κοινωνικής διαφοράς. Κάθε κρίση μειώνει την απόσταση μεταξύ ανθρώπων, τους φέρνει πιο κοντά. Ταυτόχρονα, μειώνει τις μεταξύ τους διαφορές, δυναμώνει τα κοινά στοιχεία και τους κάνει να αισθάνονται μέλη μιας συλλογικότητας. Όλα αυτά συντελούνται με το συγχρονισμό των ανησυχιών αλλά και των προσδοκιών για μία λύση που θα είναι σωτήρια για όλους, τη χώρα αλλά και τον καθένα χωριστά. Ο συγχρονισμός ανησυχιών και μεριμνών απολήγει σε εντονότερη παρουσία στο δημόσιο χώρο.
Η όλη διαδικασία απέληξε ως γνωστόν, αφενός στον καταποντισμό των κυρίαρχων, πριν την κρίση, πολιτικών δυνάμεων και, δυνάμει και της χαρισματικής παρουσίας του Α. Τσίπρα, στο εκλογικό «θαύμα» του ΣΥΡΙΖΑ, την εκλογική του εκτόξευση και την παραμονή του στην κυβέρνηση για 4,5 χρόνια.
Η αργή επιστροφή στην κανονικότηταΌσο η κρίση κανονικοποιείτο τόσο η ταύτιση με τον ΣΥΡΙΖΑ και οι κοινωνικές συμπλεύσεις υποχωρούσαν. Ένα από τα βασικότερα διακυβεύματα της πολιτικής αντιπαράθεσης ήταν η διάρρηξη της ταύτισης αυτής με βασικά επιχειρήματα, από όλες τις αντιπολιτευόμενες πολιτικές δυνάμεις, την «εξαπάτηση» του λαού και τη διαρκή επίκληση του «ψεύτες» σε διάφορες παραλλαγές. Σ’ αυτό θα προστεθεί, στην αρχή με το προσφυγικό και κατόπιν με το μακεδονικό, μία τρίτη κατηγορία, του «εθνομηδενιστή» στην ηπιότερη μορφή, του προδότη στην οξύτερη.
Η προϊούσα χαλάρωση των δεσμών με το κυβερνών κόμμα θα τροφοδοτηθεί από την αναμενόμενη κοινωνική διαφοροποίηση. Οι αρχικοί στόχοι όπως η «σωτηρία της χώρας» ή η «κάθαρση» από εκείνους που την χρεοκόπησαν παραχωρεί τη θέση της σε επιμέρους μέριμνες και ανησυχίες για τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ομάδες του πληθυσμού. Οι άνεργοι αρχικά, οι νέοι, στη συνέχεια, που αναζητούν δουλειά, οι αγρότες που τα φέρνουν δύσκολα βόλτα, οι μικροί επιχειρηματίες που υποφέρουν από τους φόρους και τελευταία οι «μεσαίες τάξεις» που χτυπήθηκαν από τους φόρους. Οι περιοδικές εντάσεις, ενίοτε συγκρούσεις με τους «δανειστές» και η δραματοποίηση της εγχώριας κομματικής αντιπαράθεσης επιβράδυναν την εν λόγω εξέλιξη, αλλά δεν μπορούσαν να την αντιστρέψουν.
Η αμηχανία μπρος στη νέα κατάστασηΚαι οι δύο εξελίξεις δυσχέραιναν τα κόμματα, πρώτα απ’ όλα το κυβερνών αλλά και όλα εκείνα, ιδιαίτερα στα Αριστερά, που όμνυαν στον αντιμνημονιακό λόγο. Η χαλάρωση των δεσμών με το κυβερνών κόμμα ανέδειξε τις δυσκολίες του να ριζώσει κοινωνικά και να πρωταγωνιστήσει σε επίπεδο τοπικών συλλογικοτήτων, από τα σωματεία ως τους δήμους. Ταυτόχρονα, ανέδειξε τις αδυναμίες του πολιτικού του προσωπικού το οποίο δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στη νέα κατάσταση,
Το ίδιο δύσκολα ήταν τα πράγματα και σε κεντρικό επίπεδο. Η χαλάρωση των δεσμών και η ταυτόχρονη κοινωνική διαφοροποίηση φανέρωσαν τον προσκόλληση του ΣΥΡΙΖΑ σ’ ένα λόγο αρκετά μονοδιάστατο και την αδυναμία του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός περισσότερο απαιτητικού και πιο διαφοροποιημένου ακροατηρίου. Η δυσχέρεια προσαρμογής στη νέα κατάσταση ήταν ηχηρή στις ευρωεκλογές και ακόμη περισσότερο στις αυτοδιοικητικές.
Αναντίρρητα, δυσκολίες στη νέα κατάσταση συναντούν όλα τα κόμματα. Στη συνθήκη αυτή ο άλλος πόλος, η ΝΔ επιχειρεί να απαντήσει σήμερα με τρόπο που ανακαλεί, ως προς τη λογική της, τον λόγο του ανερχόμενου ΣΥΡΙΖΑ. Μέσω του τρίπτυχου λιγότεροι φόροι, υψηλή ανάπτυξη και μοίρασμα της πίττας δίνει ενιαία απάντηση σε όλα τα προβλήματα ως εάν το εκλογικό ακροατήριο να ήταν ομοιογενές. Έτσι, ο λόγος της δεν είναι καθόλου δεσμευτικός και μελλοντικά μπορεί να ενεργήσει κατά το δοκούν. Ταυτόχρονα, επιχειρεί να διαγράψει το παρελθόν στο όνομα του μέλλοντος. Η όλη επιχειρηματολογία είναι εξαιρετικά αδύναμη και θα παρήγαγε ισχνά αποτελέσματα αν δεν τροφοδοτούνταν από τη δυναμική της εκλογικής νίκης της στις ευρωεκλογές και την αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να απαντήσει πειστικά, κυρίως με ειλικρίνεια, σύνεση και συναίσθημα .
Μνήμη και μέλλονΈνα από τα μεγαλύτερα διακυβεύματα του πολιτισμού μας και κατά συνέπεια της πολιτικής είναι η πρόσληψη των πραγμάτων και η αποτύπωσή τους στην ατομική και συλλογική μνήμη. Τι έγινε και φτάσαμε ως εδώ; Πώς απαντήσαμε σε μία κατάσταση; Ήταν η καλύτερη απάντηση ή θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο; Αυτοί που λένε ότι το παρελθόν είναι νεκρό είναι αφελείς ή επιθυμούν να ξεχάσουμε κάτι που δεν θέλουν. Κατά συνέπεια, ένα από τα σημαντικά διακυβεύματα της δημόσιας ζωής είναι να μην ξεχάσουμε το χθες, να το δούμε κριτικά ώστε να μάθουμε από αυτό.
Από την άλλη πλευρά, ο δημόσιος λόγος και πολύ περισσότερο ο πολιτικός, δεν μπορεί να εξαντλείται στο χθες. Μία κοινωνία δεν έχει μέλλον αν δεν στοχάζεται το μέλλον της, αν δεν έχει σχέδια και οράματα. Και αυτό όχι με όρους γενικόλογων αρχών και συνθημάτων αλλά με λόγο και σχέδιο που ανταποκρίνεται στην κοινωνική πολυπλοκότητα των καιρών μας. Εδώ ακριβώς θα δοκιμαστούν μακροπρόθεσμα σχέδια και προτάσεις. Σχέδια και προτάσεις που θα παίρνουν υπόψη το χθες, θα καλλιεργούν τη μνήμη και την κρίση ώστε να αντέξουν στο χρόνο και να μη μετατραπούν σε προτάσεις μίας –προεκλογικής- χρήσης.
•