Ο καθοδηγητής μας με το ανθρώπινο πρόσωπο
Αποχαιρετήσαμε τον Τάκη όλοι μαζί, οι απομείναντες, την Παρασκευή το μεσημέρι στο Α΄ Νεκροταφείο. Και το περίεργο είναι ότι έως το τέλος μέσα στον νου μας και στην καρδιά μας υπήρχε μια ευχάριστη ασάφεια, αν αποχαιρετάμε έναν καθοδηγητή, ένα φίλο, ή απλώς σύντροφο. Γιατί ενώ από πολλούς από εμάς η ηλικιακή απόσταση ήταν μεγάλη, ενώ είχαμε πάντοτε βαθιά αγάπη γι’ αυτόν και ό,τι αντιπροσώπευε, και σεβασμό ταυτόχρονα, εντούτοις, μαζί του νιώθαμε άνετα, ισότιμα, εξαφανιζόταν ο καθοδηγητής στην πρώτη επαφή μαζί του και έμενε, εν ισοτιμία, ο πιο έμπειρος και πολιτικά – ιδεολογικά ώριμος για να ωφεληθούμε, να είμαστε πιο επαρκείς στην κοινή μας προσπάθεια.
Ένας θρύλος της γενιάς τουΑυτό το χαρακτηριστικό του, λίγο έως πολύ, έβγαινε εξάλλου και από όλους όσοι τον αποχαιρέτησαν. Και ήταν πολλοί, αλλά όχι από καθήκον, αυτό πια το γνωρίζουμε αμέσως. Ο Μπενάς προφανώς, ήταν άνθρωπος – ήταν ένας θρύλος – της γενιάς του, όπως σημείωσε στον αποχαιρετισμό του ο Νίκος Βούτσης, που έδειξε να ξεπερνά, συχνά, τα ανθρώπινα μέτρα, που έζησε «τη δόξα αλλά και την ήττα, τις ηρωικές και τις δραματικές στιγμές». Αλλά «ταυτόχρονα ήταν και μοναδικός» καθώς «συνδύαζε μια σειρά χαρίσματα που τον έκαναν να ξεχωρίζει. Ήταν σπουδαίος αγωνιστής και πολιτικό στέλεχος πρώτης γραμμής, αλλά οι παραπάνω χαρακτηρισμοί είναι λίγοι για να περιγράψουν τον άνθρωπο αυτό, τον πλούτο πνεύματος και καρδιάς που τον διέκριναν». Και πιο κάτω πάλι θα σημειώσει ότι πέρα από την ευθυκρισία του και τη θέληση για γνώση τον διέκρινε «ευαισθησία και σεμνότητα, μία ακόμα αξία που μαζί με άλλες συγκροτούν το στέρεο «ηθικό πλεονέκτημα» που τόσο ενοχλεί και τόσο αμφισβητείται από αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις».
Μεγάλος δάσκαλος για τους νεότερουςΟ Κώστας Γαβρόγλου στον αποχαιρετισμό του θα προσεγγίσει επίσης αυτή την πτυχή μιλώντας για τους αγωνιστές – δεν ήταν όλοι έτσι, σημείωσε – που «ήταν φτιαγμένοι από το υλικό της ανθρωπιάς και της μαχητικότητας, εκείνοι οι αριστεροί που κράτησαν την Αριστερά όρθια… Συντρόφισσες και σύντροφοι που μας αφήνουν παρακαταθήκη τις δύσκολες αξίες της Αριστεράς, όχι ως θεωρητικές προοπτικές αλλά ως τρόπο ζωής».
Ακόμη πιο σαφής θα είναι ο Τάσος Τρίκκας ως προς αυτό. Τον ονόμασε «καθοδηγητή με το ανθρώπινο πρόσωπο, με το γέλιο αλλά και με το δάκρυ και με το κλάμα, ακόμη, που δεν ντρεπόταν να δείχνει». Διότι όπως πρόσθεσε ήταν στ’ αλήθεια «ο καθοδηγητής μας, αυτός ο ρόλος σου έλαχε» όπως είπε χαρακτηριστικά. Αλλά ο Τάκης αρνιόταν τους θετικούς χαρακτηρισμούς για τον εαυτό του, όπως μας θύμισε ο Θανάσης Καλαφάτης, που τον αποχαιρέτησε εκ μέρους της ΕΜΙΑΝ ο οποίος αφιερώνοντάς του ένα βιβλίο του απέδιδε «τον ρόλο του μεγάλου δάσκαλου για μας τους νεότερους». Απάντησε: «δεν έκανα κάτι παραπάνω από το καθήκον μου».
Νέος μέσα στους νέουςΔεν ήταν ώρα, ασφαλώς, να αποτιμηθεί και παρουσιασθεί η συμβολή του σε δύσκολα ζητήματα που τέθηκαν στη διαδρομή του καθώς συμμετείχε στα ηγετικά όργανα (στις σελίδες 30 – 31 ο αναγνώστης θα βρει ένα πλήρες βιογραφικό του). Όμως, οι ομιλητές δεν θα μπορούσαν και να το αποφύγουν. «‘Νεολαίος’ ο Τάκης, νέος μέσα στους νέους, ακόμα και στα ώριμα χρόνια του – κι αυτό τον χαρακτηρισμό δεν τον οφείλει μόνο στην ένδοξη θητεία του ως γραμματέας της Νεολαίας της ΕΔΑ και της Νεολαίας Λαμπράκη, αλλά και στη στενή σχέση που διατήρησε με τους νέους έως το τέλος της ζωής του, καθώς και στο ζωτικό του πνεύμα. Τους προέτρεπε, μας προέτρεπε, να έχουν το θάρρος της γνώμης τους, να μη διστάζουν να υποστηρίξουν την άποψή τους, να ασκούν διαρκή κριτική, ακόμα και στον εαυτό τους. Γι’ αυτό άλλωστε έμπρακτα υποστήριζε τις νέες γενιές και τα νέα στελέχη σε όλες τις κρίσιμες επιλογές για κορυφαίους ηγετικούς ρόλους» μας θύμισε ο Ν. Βούτσης. Στη συμβολή του στο κίνημα της νεολαίας θα αναφερθεί και ο Θ. Καλαφάτης, τη συνεισφορά του από τη θέση του γραμματέα της Ν. ΕΔΑ και της ΔΝΛ στο μεγάλο μαζικό κίνημα της δεκαετίας του ’60.
Πίστευε βαθιά στο «Κ»Όμως, η καθοριστική προσφορά του, στις πολύ δύσκολες συνθήκες της παρανομίας κατά τη διάρκεια της Χούντας, ήταν στον αγώνα για την ανανέωση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Υπήρξε μέλος της επίλεκτης καθοδηγητικής ομάδας, στο ιστορικό ΚΚΕ, που το 1968 αποφάσισε «ότι το μέλλον αυτού του τόπου, το μέλλον της δημοκρατίας απαιτεί μια άλλη αριστερά». Όπως ανέφερε στην ομιλία του ο Κ. Γαβρόγλου, προβάλλοντας, σωστά, τον στόχο αυτό έως και σήμερα «Ήταν εκείνοι που αποφάσισαν ότι το μέλλον της αριστεράς ήταν συνδεδεμένο με την καταλυτική κριτική της πορείας και πεπραγμένων της ίδιας της αριστεράς. Ο Τάκης ήταν από τους πρώτους που αποφάσισε να ενταχθεί ενεργά σε αυτό το τόσο σύνθετο εγχείρημα, ένα εγχείρημα το οποίο μισό αιώνα αργότερα προσπαθούμε να το εμβαθύνουμε, προσπαθούμε να το διαφυλάξουμε, προσπαθούμε να το προσαρμόσουμε στις σύνθετες ευρωπαϊκές πραγματικότητες. Και στον αγώνα μας αυτόν έχουμε μία μοναδικότητα στην Ευρώπη, αφού η αντίδραση για την εδραίωση της ανανεωτικής αριστεράς στον τόπο μας αντίπαλος δεν είναι μόνον η Δεξιά αλλά και το ΚΚΕ».
Ο Μπενάς πίστευε την υπόθεση της κομμουνιστικής ανανέωσης, την πίστευε βαθιά και πολύ. Οι πιο πολλοί γνωρίζουν την αταλάντευτη στάση του όταν τέθηκε το θέμα της αφαίρεσης του «Κ» από το ΚΚΕ εσωτερικού. Και πράγματι αυτό ήταν μια κρίσιμη στιγμή στην ιστορία της Ανανεωτικής Αριστεράς και ο Τάκης έπαιξε πρώτο ρόλο, διατηρώντας όλα, όμως, τα χαρακτηριστικά του (στις σελίδες 30 – 31 υπάρχει η εισήγησή του εκ μέρους της «αναβάθμισης με ορατές τις προτάσεις της μη ρήξης). Όμως, αυτή η βαθιά πεποίθηση είχε βαθιές ρίζες και από τη συζήτηση για την 6η ολομέλεια του 1956, στο κίνημα της ΔΝΛ και κυρίως στις συνθήκες που διαμόρφωσε η δικτατορία, τις απαιτήσεις. Αυτός ο αποφασισμένος και σκληροτράχηλος κομμουνιστής έκλαψε – ήταν μαζί με τον αξέχαστο Μπάμπη Δρακόπουλο όταν το άκουσαν από το ραδιόφωνο, παράνομοι – όταν μπήκαν τα τανκς στην Πράγα. Αυτό, νομίζω είναι αρκετό.
Ακρογωνιαίος λίθος η ΝίαΤι μένει, λοιπόν, τώρα να γράψουμε ακόμα αποχαιρετώντας τον Τάκη; Μα, βέβαια, ο ακρογωνιαίος λίθος στην όλη υπόθεση, η Νία. Έγραφε ο Τάκης – μας το θύμισε ο Γαβρόγλου – στο βιβλίο του για τη δικτατορία. «Αυτό το βιβλίο το έχω αφιερώσει στη γυναίκα μου Ευγενία «που σήκωσε το βάρος των δίσεκτων χρόνων». Η αφιέρωση, κατ` επέκταση, αφορά όλες αυτές τις μαρτυρικές γυναίκες, μανάδες, αδελφές, θυγατέρες, που ξεροσταλιάζανε έξω από τις πόρτες της χουντικής Ασφάλειας και των Φυλακών, για να σταθούν στο πλευρό των καταδιωγμένων ανθρώπων τους. Ειλικρινά, πιστεύω ότι τους ανήκει ο πρώτος έπαινος της Δημοκρατίας. Γιατί αυτές σηκώσανε το μεγαλύτερο σταυρό του μαρτυρίου, πολλές χωρίς πόρους, μανάδες και πατεράδες μαζί για τα απορφανισμένα παιδιά μας. Στο σπίτι, στη βιοπάλη, στην ουρά των επισκεπτηρίων για μια παρηγοριά κι ένα πιάτο φαΐ για το δεσμώτη. Στη μεταπολεμική Ελλάδα, που τα καλύτερα παιδιά της κυνηγήθηκαν για τριάντα χρόνια, το μαρτυρολόγιο των γυναικών παραμένει άγραφο». Σφίγγουμε ζεστά το χέρι της Νίας, της Ελένης, του Στέλιου, της Σίας και των αδελφών της, της οικογένειας, των αδελφών του. Να μην ξεχάσουμε, ακόμη, ότι τον αποχαιρέτησαν ο Ηλίας Νικολακόπουλος που αναφέρθηκε στην ουσιαστική συνεισφορά του στα ΑΣΚΙ, ο Μήτσος Παλαιολογόπουλος εκ μέρους των αντιστασιακών και ο Κώστας Μανταίος πρόεδρος του ΣΦΕΑ και συγκρατούμενος του Τάκη.
Π. Κλ.