Οι πιο τεκμηριωμένες από τις αναλύσεις των αποτελεσμάτων της κάλπης της 26ης Μαΐου – αλλά και των δημοσκοπικών ευρημάτων έκτοτε και μέχρι σήμερα– συγκλίνουν και μια κοινή διαπίστωση: οι διαθέσεις της λεγόμενης μεσαίας τάξης άλλαξαν εμφανώς, με τάση να παραμείνουν έτσι για αρκετό διάστημα.
Πότε ακριβώς άρχισε αυτή η μεταστροφή, παραμένει αδιευκρίνιστο. Το μάλλον βέβαιο είναι ότι πρώτο την διέβλεψε το επιτελείο της αξιωματικής αντιπολίτευσης – νωρίτερα, οπωσδήποτε, από ό,τι τα επιτελικά όργανα του κυβερνώντος κόμματος. Και προσαρμόστηκαν καταλλήλως: Τουλάχιστον από τη Θεσσαλονίκη της Διεθνούς Έκθεσης του 2018, αν όχι αρκετά πιο πριν, ο λόγος του αρχηγού της ΝΔ είχε αρχίσει να προσλαμβάνει ευκρινέστερη ταξική απεύθυνση, με αποκορύφωμα τις πρόσφατες τοποθετήσεις του περί επταήμερης εργασίας, αναχρονιστικού οκτάωρου, γυναικείας εργασίας από το σπίτι, κ.λπ.
Δεν ήταν γκάφες, όπως –κακώς– εκτιμήθηκε.
Ο παραλήπτης του μηνύματος είναι άλλοςΤο μήνυμα, εξάλλου, του κ. Μητσοτάκη δεν απευθυνόταν πρωτίστως στις εργαζόμενες τάξεις – και δεν ήταν απειλή προς αυτές, αλλά μάλλον υπόμνηση της μεταχείρισης που τους αναλογεί ως εκ την θέσεώς τους στην κοινωνική ιεραρχία. Για να ξέρουν τι τις περιμένει. Ούτε ο ίδιος ούτε η παράταξή του ήταν ποτέ, και ούτε ποτέ θα είναι, υπερασπιστικός της εργασίας.
Ο παραλήπτης του μηνύματος του κ. Μητσοτάκη είναι άλλος: η τάξη –και η ψήφος– της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και των ελεύθερων επαγγελματιών, που είχαν «παρασπονδήσει» το 2015, εμπιστευόμενοι στην αριστερά να διαχειριστεί «εν λευκώ» τη δυσφορία τους.
Κυριολεκτικά «εν λευκώ», αφού στα τέσσερα και πλέον χρόνια διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δεν σημειώθηκε ούτε μια μαζική κινητοποίηση ικανή να κλονίσει σοβαρά την κυβέρνηση. Πράγμα που, ώς ένα βαθμό, εξηγεί και τον κυβερνητικό εφησυχασμό για τις διαθέσεις του εκλογικού σώματος — το οποίο εκλογικό σώμα, όμως, ως πολύ συγκεκριμένη πραγματικότητα, δεν πρέπει να συγχέεται με την αρκούντως αφηρημένη έννοια λαός …
Επί του πολύ συγκεκριμένου, λοιπόν: «Ο σκληρός πυρήνας τόσο της παραδοσιακής όσο και της νέας μικροαστικής τάξης —μικροεπιχειρηματίες και ελεύθεροι επαγγελματίες— στήριξε αποφασιστικά την Ν.Δ. σε ποσοστό 37%, όταν το αντίστοιχο ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ στην συγκεκριμένη κατηγορία έφτασε μόλις το 20%».[1]
Οι προγραμματικές εξαγγελίες της ΝΔ προς αυτό το «νέο» ακροατήριό της, που φαίνεται να επανακάμπτει στην κεντρο-δεξιά κοιτίδα διά των ευρωεκλογών, χαϊδεύουν αυτιά: μείωση φόρων, ευέλικτη αγορά εργασίας, περικοπές δημοσίων δαπανών, ενθάρρυνση του ιδιωτικού τομέα, προσέλκυση επενδύσεων που θα διεγείρουν τα αναπτυξιακά αντανακλαστικά της οικονομίας με αποτέλεσμα το «μεγάλωμα της πίτας», από το μοίρασμα της οποίας θα ωφεληθεί ολόκληρη η κοινωνική πυραμίδα, κ.ο.κ.
Συνταγή αποδόμησης του κοινωνικού ιστούΠόσοι θυμούνται ότι δεν πρόκειται παρά για τη δοκιμασμένη νεοφιλελεύθερη συνταγή αποδόμησης του κοινωνικού ιστού επ’ ωφελεία της κορυφής της πυραμίδας, αποδόμηση που σάρωσε και τα μεσαία στρώματα; Όχι όλοι. Και οπωσδήποτε όχι όλη η λεγόμενη μεσαία τάξη – ή έστω ό,τι απ’ αυτήν επέζησε της προσπάθειας της τρόικας «ΔΝΤ-Κομισιόν-ΕΚΤ» να συμπιεστούν και στην Ελλάδα η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα και τα ελεύθερα επαγγέλματα, και ο οικονομικός χώρος τους να παραδοθεί στο συγκεντροποιημένο μεγάλο κεφάλαιο.
Ένα σημαντικό κομμάτι από την «παραδοσιακή» μικροεπιχειρηματικότητα που επέζησε, και μαζί του όσα από τα «νέα μεσαία στρώματα» (γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί, άλλοι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι αμειβόμενοι με «μπλοκάκι» κ.λπ.) δεν εγκατέλειψαν μεσοστρατίς, προσχωρούν στην άποψη ότι η πηγή παντός κακού είναι οι φόροι «για να σιτίζεται η δημοσιοϋπαλληλία, να στηρίζονται οι μετανάστες και να επιδοτούνται οι φτωχοί».
Ερμήνευσαν κοντόφθαλμα τις αναδιανεμητικές προθέσεις της κυβέρνησης -με ευθύνη, οπωσδήποτε, και της ίδιας. Ο ιδιάζων ατομοκεντρισμός τους –που, άλλωστε, υπαγορεύει και τις επαγγελματικές επιλογές τους– τους ωθεί, ανάμεσα στην αναδιανεμητική λειτουργία της φορολόγησης για τη διάσωση και ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και τις υποσχέσεις για μείωση των φόρων, να επιλέγουν το τελευταίο.
Βεβαίως, αυτό δεν είναι λόγος να εισπράξουν την αδιαφορία του κοινωνικού κράτους την ώρα της κρίσης – η οποία δεν έχει τελειώσει για τη μεσαία τάξη. Ιδίως γι’ αυτήν. Διότι, αν τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα –για τα οποία η μεσαία τάξη δείχνει να αδιαφορεί αναιρώντας με την ψήφο της την υποστήριξή της σε αυτά— αποδυναμωθούν περαιτέρω, η μάζα, π.χ., των γιατρών θα προλεταριοποιηθεί στα μεγάλα ιατρικά κέντρα, το ίδιο και οι δικηγόροι, στις μεγάλες εταιρίες νομικών συμβούλων αυτοί, κ.ο.κ.
Έχει συμβεί επανειλημμένα στο παρελθόν, ριζικές κοινωνικές μεταβολές που ξεκίνησαν στη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, να μεταπηδούν στην ανατολική ακτή του Ατλαντικού – με υστέρηση χρόνων ίσως, όμως να μεταπηδούν.
H αμερικανική μεσαία τάξη, το κοινωνικό στρώμα που αποτέλεσε το θεμέλιο της μεταπολεμικής επιτυχίας της χώρας του, καθιστώντας τις ΗΠΑ αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη για πάνω από μισό αιώνα, έχει συρρικνωθεί αριθμητικά στο 50% του πληθυσμού για πρώτη φορά από το 1970, οπότε αποτελούσε το 61% των Αμερικανών. Οι νέες, μεταβιομηχανικές τεχνολογίες και η παγκοσμιοποίηση, έχουν διευρύνει στις ΗΠΑ το χάσμα ανάμεσα στους κερδισμένους και τους χαμένους, με τη μεσαία τάξη να ολισθαίνει στους χαμένους.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εμφανής η ίδια τάση. Στην Ελλάδα, αναπόσπαστο μέλος της Ε.Ε., αυτή τη μετάβαση δεν θα αποφευχθεί.
Η επερχόμενη πραγματικότηταΗ αριστερά οφείλει να βλέπει την επερχόμενη πραγματικότητα: η μεσαία τάξη, το πιο πολυάριθμο στρώμα του πληθυσμού της χώρας, θα έχει την τύχη των ομοίων της στον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο ίσως συντομότερα απ’ ό, τι φοβάται. Θα τεθεί, τότε, ζήτημα πολιτικής στέγασης και αυτού του κοινωνικού χώρου, που θα προστεθεί, με τη σειρά του, στις παράπλευρες απώλειες του μεταλλασσόμενου καπιταλισμού.
Η μεσαία τάξη, από την πλευρά της, οφείλει να αποφασίσει κάποτε αν θέλει το κράτος να παρεμβαίνει ή να μην παρεμβαίνει. Να παρεμβαίνει, προστατεύοντάς την από τη βουλιμία του μεγάλου κεφαλαίου, ή να μην παρεμβαίνει, αθετώντας την υποχρέωση που έχει να φορολογεί και αυτήν ακριβοδίκαια.
Κωστής Γιούργος