Τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών αντικατοπτρίζουν τα αδιέξοδα της ΕΕ και, κυρίως, την κρίση που έπληξε την ευρωζώνη κατά την τελευταία δεκαετία. Τα βασικά μηνύματα των ευρωεκλογών ήταν: το μαζικό ενδιαφέρον των πολιτών για την κλιματική αλλαγή (ειδικά στη Β και Δ. Ευρώπη) που ανέβασε τους Πράσινους, η αποτυχία του νεοφιλελευθέρου μοντέλου να βγάλει την Ευρώπη από τα αδιέξοδα που το ίδιο δημιούργησε, το τέλος της συμφωνίας της δεξιάς του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος με την Σοσιαλδημοκρατία (έχασαν το 1/5 της δύναμής τους και στις 4 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες το 50% των ψήφων), η μετατόπιση προς την ακροδεξιά μέρους του ΕΛΚ (ειδικά των χωρών Βίζεγκραντ), η αναβάθμιση του ρόλου των Φιλελεύθερων με την καθοδήγηση Μακρόν, ενώ η Alternative Right παραμένει σοβαρή απειλή για τη δημοκρατία. Για την αριστερά το πρόβλημα είναι η έλλειψη κώδικα επικοινωνίας με την κοινωνία, ειδικά εκείνης κάτω των 40 ετών. Είναι η αδυναμία πειστικής αφήγησης στους λαούς, της πρότασης για τη νέα αρχιτεκτονική της Ευρώπης με στόχο το δημοκρατικό μετασχηματισμό της ΕΕ. Αναμένονται όμως συνθέσεις στο νέο ευρωπαϊκό τοπίο με τη δημιουργία προοδευτικού μετώπου (red-red-green) και κοινή στρατηγική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία των θεσμών που κυριαρχούν στην ΕΕ χαρακτηρίζεται από μία πρόταση: «Λιγότερο κράτος περισσότερη αγορά». Όμως δέκα χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης (2008), η ευρωζώνη παραμένει η περιοχή με τον χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης και το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας μεταξύ των προηγμένων χωρών, με αύξηση των ανισοτήτων, μείωση δημοκρατίας και περιθωριοποίηση περιφερειών. Η εμμονή στη λιτότητα και στον αποπληθωρισμό, στην μείωση του Δημόσιου Χρέους, στην παράλυση των δημοσίων επενδύσεων, κατέστρεψε το κοινωνικό κράτος και τον κόσμο της εργασίας σε μια σειρά κράτη (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ελλάδα, Ιταλία) και παγίωσε στην Ευρώπη την κοινωνία του 1/3. Από το νεοφιλελεύθερο αδιέξοδο δεν γλύτωσε ούτε η Γερμανία πού ήταν μεν η μεγάλη κερδισμένη της κρίσης (όμως με υψηλό επίπεδο ανισοτήτων στην γερμανική κοινωνία), αλλά πλέον κινείται υφεσιακά (ανάπτυξη μόλις 0,5% για το ’19). Η υπονόμευση της συλλογικής ζωής είχε αντίκτυπο σε όλη την ευρωπαϊκή κοινωνία.
Μετά τους G20 στην ΟζάκαΠρόσφατα στην σύνοδο των G-20 στην Οζάκα είχαμε το νέο «φλέρτ» Τραμπ - Κιμ Γιονγκ Ουν, την προσπάθεια μετριασμού του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, τις σχέσεις Τραμπ-Πούτιν και Τράμπ- Μπολσονάρου κλπ. Η πλέον σημαντική είδηση ήταν το ανεπίσημο summit Ρωσίας-Κίνας-Ινδίας (RIC). Στόχος η ενσωμάτωση της Ινδίας στην νέα αρχιτεκτονική της ευρωασιατικής γεωπολιτικής Ρωσίας-Κίνας. Η επόμενη συνάντηση τους το Σεπτέμβρη στο Βλαδιβοστόκ, στο Eastern Economic Forum, αναμένεται ενδιαφέρουσα. Σε αυτό το κάδρο εντάσσονται η συμφωνία Κίνας-Ρωσίας σε συναλλαγές εκτός δολαρίου, η αγορά των ρώσικων S-400 από τους Ινδούς που θα αποπληρωθεί σε ευρώ και η περαιτέρω αναβάθμιση των σχέσεων των «RIC» με το Ιράν. Ο Τράμπ από την πλευρά του στοχεύει στην αναδιάταξη των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού χωρίς την Κίνα με το σχέδιο “Indo-Pacific”, ενώ το Πεκίνο προχωράει ταχύτατα τη γεωπολιτική ατζέντα «πρωτοβουλία Belt and Road». Στην Οζάκα όμως ολοκληρώθηκε και το σχέδιο συμφωνίας (Οsaka Pact) ΕΛΚ- Σοσιαλιστών-Φιλελεύθερων για τους ευρωπαϊκούς θώκους (του Πρόεδρου της Κομισιόν, του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Ύπατου Αρμοστή για θέματα Εξωτερικών και Ασφάλειας και του διάδοχου του Ντράγκι στην ΕΚΤ).
Το σχέδιο των Μέρκελ-Μακρόν-Σάντσεθ-Ρούτε που αρχικά «στρώθηκε» στο Βερολίνο τελικά συνάντησε σκληρές αντιδράσεις στο ΕΛΚ. Η πρόταση έθετε ως υποψήφιο, για την θέση του Γιούνκερ, τον Ολλανδό Φράνς Τίμερμανς, όμως στη συνέλευση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος εναντιώθηκε σύσσωμο το μπλοκ των χωρών Βίζεγκραντ (Ουγγαρία, Τσεχία, Πολωνία, Σλοβακία), η Λεττονία, η Ρουμανία, η Κροατία και η Κύπρος, ενώ για τον ιταλό Κόντε τελικά το «σχήμα Οζάκα» δεν ήταν λειτουργικό (ενώ αρχικά ήταν υπέρ όπως και το Κ5Α). Προτίμησε να ακολουθήσει τον Σαλβίνι για να κρατήσει συμπαγή την κυβέρνηση.
Πρωτοφανής αμφισβήτηση της ΜέρκελΟι παραπάνω χώρες ήταν ικανές να μπλοκάρουν συμφωνίες εφόσον για πλειοψηφία χρειάζονται 21 από τις 28 χώρες της ΕΕ. Σύμφωνα μάλιστα με τους κανόνες χρειάζονται τουλάχιστον 4 κράτη μέλη που να αντιπροσωπεύουν το 35% του πληθυσμού της ΕΕ. Ο ρόλος της Ιταλίας εδώ ήταν κρίσιμος. Στην τελική συμφωνία, «πακέτο Ούρσουλα», η Ιταλία συμφώνησε και κέρδισε στο παζάρι την αποφυγή της τιμωρίας της διαδικασίας του υπερβολικού ελλείμματος και πέρασε δικές της γραμμές στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Καθόλου τυχαία το ευρωκοινοβούλιο ψήφισε την Τετάρτη, για πρόεδρο του, τον ιταλό ευρωβουλευτή Σασόλι του Δημοκρατικού Κόμματος. Ο Νταβίντ Σασόλι είναι το «πρώτο δώρο» του γαλλογερμανικού άξονα στην Ιταλία, αλλά κόντρα στον Σαλβίνι, ο οποίος όμως μάλλον «κερδίζει» ως Επίτροπο Ανταγωνισμού τον Καζέλα της Λέγκα. Η πρώτη δήλωση του Σασόλι αφορούσε την αλλαγή του πλαισίου του Δουβλίνου για το μεταναστευτικό και αυτή θα είναι η πρώτη σύγκρουσή του με τον Σαλβίνι.
Η αμφισβήτηση της γραμμής Μέρκελ από τις χώρες της Α. Ευρώπης και ειδικά των χωρών Βίζεγκραντ, με επικεφαλής τον Ορμπαν, είναι πρωτοφανής στην ιστορία του ΕΛΚ. Η πολιτική των κυβερνήσεων των χωρών Βίζεγκραντ σπρώχνει το ΕΛΚ στην ακροδεξιά τόσο που είναι φανερή η αμηχανία της Μέρκελ αλλά και του Μακρόν.
Ο γαλλογερμανικός άξονας τελικά προχώρησε σε συμβιβασμό με τους Σοσιαλιστές δίνοντας τους την Προεδρία του Ευρωκοινοβουλίου, αλλά μετακινήθηκε δεξιότερα στον πολιτικό άξονα προκειμένου να ικανοποιήσει τις χώρες Βίζεγκραντ, με την υποψηφιότητα για την προεδρία της Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, άνθρωπο της Μέρκελ και υπουργό Άμυνας της Γερμανίας. Το «πακέτο Ασφάλεια» του Μακρόν συναντιέται με την ακροδεξιά του ΕΛΚ, γι’ αυτό έγινε αποδεκτό από τις χώρες Βίζεγκραντ και τον Ιταλό Κόντε (με ανοχή Σαλβίνι).
Ο άξονας Μέρκελ -Μακρόν πρότεινε την αντιπροεδρία στον Τίμερμανς και τη θέση του Ύπατου Αρμοστή στον ισπανό Μπορέλ για να κατευνάσει τους Σοσιαλιστές (ειδικά του SPD) που δεν ήθελαν την Λάιεν. Στους Φιλελεύθερους, ο γαλλογερμανικός άξονας πρότεινε την άλλη αντιπροεδρία της Κομισιόν (Βεστάγκερ) και την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Μισέλ). Οι Σοσιαλιστές είναι εκείνοι που θα κρίνουν την εκλογή του «πακέτου Ούρσουλα» που αναμένεται να εκλεγεί δύσκολα, με πολλές ενστάσεις. Η Ελλάδα λογικά θα κρατήσει τον Επίτροπο Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Η μετά Ντράγκι εποχήΓια την ΕΚΤ, ο άξονας Μέρκελ-Μακρόν, για την μετά Ντράγκι εποχή, επιμένει γαλλικά, όπως ήθελε ο Μακρόν, με την γνωστή Λαγκάρντ. Είναι φανερό ότι δεν υπήρχε καμία συναίνεση στο πρόσωπο του γερμανού Βάιντμαν γι’ αυτό και η Μέρκελ δεν προχώρησε στην αντίστοιχη πρόταση. Προφανώς η εμπειρία της Λαγκάρντ από το ΔΝΤ θα χρειαστεί για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου και λογικά θα ακολουθήσει την πολιτική του Ντράγκι, της χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Γνωρίζει όμως ότι η ΕΚΤ, αν δεν αποκτήσει τις κανονικές αρμοδιότητες μιας Κεντρικής Τράπεζας, δεν θα πετύχει στους στόχους της, σε ένα πολύ δύσκολο ευρωπαϊκό τοπίο, με το διεθνές σύστημα σε αστάθεια και με αυξημένη την πιθανότητα μιας νέας παγκόσμιας κρίσης, ειδικά όσο πλησιάζουμε στις αμερικάνικες εκλογές. Η σημερινή ΕΚΤ αλλά και η ΕΕ δεν έχουν τα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν μια νέα κρίση.
Ο γαλλογερμανικός άξονας μπορεί να εκπληρώνει τους στόχους του ευρωπαϊκού στρατιωτικό-βιομηχανικού λόμπι, αλλά στο εγχείρημα Ενιαία Ευρώπη οι μικρές αλλαγές που προτείνει απέναντι στον κρατούντα αποτυχημένο νεοφιλελευθερισμό δεν φέρνουν αισιοδοξία. Οι συμβιβασμοί, όπως οι τρέχοντες του άξονα Μέρκελ–Μακρόν, ώστε να ικανοποιηθούν όλοι, συνήθως αποτυγχάνουν και καταλήγουν να μην ικανοποιούν κανέναν!
Λευτέρης Στουκογιώργος