Προτιμά βόδια και σόγια, αντί οξυγόνου
Τεράστια οικολογική καταστροφή εξελίσσεται εδώ και τέσσερις εβδομάδες που καίγεται το δάσος του Αμαζονίου. Από τον Ιανουάριο έχουν ξεσπάσει 78.383 φωτιές, αριθμός ρεκόρ σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας (ΙΝΡΕ) της Βραζιλίας, ενώ τα τελευταία εικοσιτετράωρα εκδηλώθηκαν πάνω από 1660 νέες εστίες φωτιάς. Πλέον η λαίλαπα έχει αποτεφρώσει μεγάλα τμήματα του «πνεύμονα της γης», όπου ζουν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο αυτόχθονες από περίπου 500 φυλές και τρία εκατομμύρια είδη του φυτικού και ζωικού βασιλείου. Τα πώς και τα γιατί εντοπίζονται πολύ εύκολα αν δούμε τα οικονομικά, αλλά και τα πολιτικά συμφέροντα, που κρύβονται πίσω από την καταστροφή του δάσους του Αμαζονίου, το οποίο εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος του στη Βραζιλία, αλλά και στην Κολομβία, το Περού, τη Βολιβία, τη Βενεζουέλα, τη Γουιάνα, το Σουρινάμ και το Εκουαδόρ. Ένα στοιχείο μόνο αρκεί, τον Ιούλιο η αποψίλωση του τροπικού δάσους της Βραζιλίας έσπασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά δεδομένα δορυφορικών παρατηρήσεων, καταστρέφεται έκταση αντίστοιχη με πέντε γήπεδα ποδοσφαίρου το λεπτό. Μέσα σε ένα μόλις μήνα, 2.254 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους χάθηκαν οριστικά, αύξηση της τάξεως του 278%, σε σχέση με τον Ιούλιο του 2018.
Με στόχο το κέρδοςΤο βοδινό κρέας και η σόγια είναι τα πιο δημοφιλή προϊόντα ανά τον κόσμο και η Βραζιλία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας βοδινού κρέατος παγκοσμίως. Σύμφωνα με την Ένωση Εξαγωγικών Βιομηχανιών Κρέατος Βραζιλίας, οι εξαγωγές βοδινού κρέατος έφτασε το 2018 το ρεκόρ του 1,64 εκατ. τόνων. Σύμφωνα δε με το υπουργείο Οικονομικών της Βραζιλίας, το 2018 η χώρα εξήγαγε 83,3 εκατ. τόνους σόγιας, αύξηση 22,2% σε σχέση με το 2017. Οι βιομηχανίες επιθυμούν να αυξήσουν την παραγωγή τους και επομένως τη γη που κατέχουν, αφού οι γεωργικές δραστηριότητες καταλαμβάνουν μόλις το 6,5% των αποψιλωμένων εκτάσεων του Αμαζονίου. Γι’ αυτό και επιθυμούν να απαλλαγούν από τις εμπορικές συμφωνίες που δεσμεύουν τις βιομηχανίες να προστατεύσουν το δάσος του Αμαζονίου και να μην μπορούν να πουλήσουν προϊόντα που έχουν παραχθεί σε αμφισβητήσιμη γη. Και ύστερα είναι και οι αυτόχθονες, που στέκονται εμπόδιο σε σχέδια αποψίλωσης του δάσους. Όπως δήλωσε ο Ραόνι Μετουκτίρε, ινδιάνος αρχηγός και μαχητικός υπερασπιστής του δάσους του Αμαζονίου «Ο Μπολσονάρο θέλει να αποτελειώσει το δάσος, θέλει να αποτελειώσει εμάς. Είναι πραγματικά τρομακτικό αυτό που κάνει». Και πράγματι είναι, αφού ενώ φλέγεται το δάσος, επιτροπή του Κογκρέσου ενέκρινε την αναθεώρηση άρθρου του Συντάγματος, ώστε να επιτρέπονται οι αγροτικές καλλιέργειες για εμπορικούς σκοπούς σε προστατευόμενες περιοχές αυτοχθόνων, οι οποίες μέχρι τώρα είναι συνταγματικά κατοχυρωμένες. Και συνεχίζεται η προσπάθεια να περάσει η πρόταση σε επίπεδο επιτροπών, ώστε να επικυρωθεί από το Κογκρέσο.
Φταίνε οι ΜΚΟ, οι αυτόχθονες και η Συμφωνία του ΠαρισίουΟ Ζαΐχ Μπολσονάρο απέδειξε την πλήρη αδιαφορία του για τον Αμαζόνιο, αλλά και το περιβάλλον, όταν με την ανάληψη καθηκόντων του, εκμηδένισε τα κονδύλια του υπουργείου Περιβάλλοντος και κατάργησε περιβαλλοντικές υπηρεσίες και αρμοδιότητες, ενώ σχεδόν κατάργησε την επιχορήγηση των ΜΚΟ. Τις προηγούμενες μέρες, δε, δεν δίστασε να κατηγορήσει τις ΜΚΟ για τις φωτιές λέγοντας, παρότι αναγνώρισε πως δεν έχει αποδεικτικά στοιχεία: «Όλα δείχνουν ότι ΜΚΟ βάζουν φωτιές στον Αμαζόνιο. Δεν διαθέτω κάποιο γραπτό σχέδιο να το αποδείξω, αλλά έτσι γίνεται. Υπάρχει έγκλημα. Λείπουν χρήματα από αυτούς τους ανθρώπους». «Αρρωστημένη και λυπηρή δήλωση», χαρακτήρισε τα λόγια του Μπολσονάρο ο Μάρσιο Αστρίνι, εκπρόσωπος της Greenpeace Βραζιλίας. Ο γερουσιαστής Νίλτο Τάτο, επικεφαλής της περιβαλλοντικής επιτροπής της κάτω βουλής, δήλωσε πως η επίθεση εις βάρος των ΜΚΟ έχει στόχο «να ρίξει στάχτη στα μάτια, προκειμένου να αποκρύψει το γεγονός ότι η κυβέρνησή του καταργεί τριάντα χρόνια περιβαλλοντικής νομοθεσίας».
Αφού δεν κατάφερε να κατηγορήσει αποτελεσματικά της ΜΚΟ, ο Μπολσονάρο έστρεψε τα βέλη του στους αυτόχθονες αγρότες, που βάζουν φωτιά στα χωράφια τους να τα καθαρίσουν: «Με αποκαλούσαν λοχαγό αλυσοπρίονο», δήλωσε, «Τώρα είμαι ο Νέρωνας, που βάζει φωτιά στον Αμαζόνιο». Ο περιβαλλοντολόγος Κάρλος Νόμπρε εξήγησε, σχετικά, πως οι αγρότες που επιθυμούν να καθαρίσουν περιοχές προκειμένου να τις μετατρέψουν σε βοσκοτόπια βάζουν φωτιές, αλλά περιμένουν την περίοδο ξηρασίας και αυτές δεν ξεφεύγουν σχεδόν ποτέ στο δάσος. Ύστερα, ο Μπολσονάρο έστρεψε τα βέλη του στη Συμφωνία του Παρισίου για την Κλιματική Αλλαγή, λέγοντας πως είναι εξαιρετικά περιοριστική για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Και κάπως έτσι οι μέρες περνούν, και οι φωτιές συνεχίζουν να απανθρακώνουν το δάσος, αφού η Βραζιλία, που κατέχει το 60% του Αμαζονίου, δεν προτίθεται να διαθέσει τα απαραίτητα μέσα για την πυρόσβεση, μέσα που λέει πως δεν διαθέτει, καθώς πρόλαβε τους προηγούμενους μήνες και τα κατάργησε. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που μέσα σε μία εβδομάδα η δημοτικότητα της κυβέρνησής του έπεσε στο 29,4%, ενώ η στάση του έχει προκαλέσει διεθνή κατακραυγή.
Ναι στη διεθνή βοήθεια, υπό όρουςΣτη σύνοδο της G7 [Γαλλία, Γερμανία, Ιαπωνία, Ιταλία, ΗΠΑ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο] που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα αποφασίστηκε να δοθεί για ενίσχυση της πυρόσβεσης το ποσό των 22 εκατ. δολαρίων (ευτελές ποσό για να δώσουν οι πιο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη, όταν μάλιστα για τη διοργάνωση της συνόδου ξοδεύτηκαν 20 εκατ. ευρώ). Αρχικά ο Μπολσονάρο αρνήθηκε την οικονομική βοήθεια, ενώ την επόμενη μέρα αναθεώρησε και δήλωσε πως «η κυβέρνηση είναι ανοιχτή στην προσφορά οικονομικής βοήθειας από ξένους οργανισμούς και χώρες, υπό τον όρο ότι αυτή θα ελέγχει τα κεφάλαια». «Το σημαντικό είναι πως, αφού τα χρήματα αυτά εισέλθουν στην Βραζιλία, την ευθύνη για τη διαχείρισή τους θα την έχουμε εμείς», δήλωσε εκπρόσωπος της προεδρίας της Βραζιλίας, κάνοντας τους πάντες να αναρωτιούνται για το πού θα διατεθούν τα κονδύλια.
Είχε προηγηθεί αήθης σεξιστική επίθεση στη σύζυγο του Μακρόν, όπως και απειλές εναντίον του γάλλου προέδρου, από τον οποίο απαιτούσε να «αποσύρει τις προσβολές» και να του ζητήσει συγγνώμη. Ο Εμανουέλ Μακρόν είχε κατηγορήσει τον Μπολσονάρο ότι είπε ψέματα για τις δεσμεύσεις του για το περιβάλλον και διερωτήθηκε αν θα μπορούσε να αποδοθεί διεθνές καθεστώς στο τροπικό δάσος, ως «οικουμενικό αγαθό», όπως τόνισε, σε περίπτωση που ηγέτες των κρατών, όπου εκτείνεται, παίρνουν αποφάσεις που βλάπτουν τον πλανήτη.
Μετά την ανακοίνωση του Μπολσονάρο πως θα δεχθεί την ενίσχυση των G7, υπό όρους, ο Τραμπ αμφισβήτησε την απόφαση αυτή: «Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να βοηθήσουν την Βραζιλία στις προσπάθειές της για την καταπολέμηση των πυρκαγιών και δεν συμφώνησαν σε μια κοινή πρωτοβουλία της G7 που απέτυχε να συμπεριλάβει διαβουλεύσεις με τον πρόεδρο Μπολσονάρο», δήλωσε εκπρόσωπος του αμερικανικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Με τη δήλωση αυτή επιβεβαιώνεται η πλήρης στήριξη των ΗΠΑ στην αμφιλεγόμενη κυβέρνηση Μπολσονάρο και τον τρόπο που διαχειρίζεται την περιβαλλοντική καταστροφή. Είχε προηγηθεί δήλωση του Τραμπ στο τουίτερ, με την οποία εξήρε τις κινήσεις του Μπολσονάρο: «Γνωρίζω πολύ καλά τον πρόεδρο Μπολσονάρο. Εργάζεται πολύ σκληρά για τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, και, με όλο το σεβασμό, κάνει εξαιρετική δουλειά για το λαό της Βραζιλίας. Δεν είναι εύκολο. Ο ίδιος και η χώρα του έχουν την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ».
Η Βολιβία στη μάχη της πυρόσβεσηςΣε αντίθεση με την Βραζιλία, η Βολιβία ρίχνεται στη μάχη της πυρόσβεσης και της προστασίας του δάσους του Αμαζονίου δεσμεύοντας ένα αεροπλάνο υπερτάνκερ τύπου Μπόινγκ 747, το οποίο μπορεί να μεταφέρει μεγαλύτερη ποσότητα νερού από οποιοδήποτε άλλο αεροπλάνο στον κόσμο. Ακόμα, βάσει του πυροσβεστικού σχεδίου στέλνει στην περιοχή δεκαπέντε εναέρια μέσα, ενώ στέλνει 500 στρατιώτες, ώστε να συμβάλλουν μαζί με τους 2.500 πυροσβέστες στην όλη επιχείρηση. Ο πρόεδρος της Βολιβίας, Έβο Μοράλες, ο οποίος χαιρέτησε την προσφορά βοήθειας από τους G7, χαρακτηρίζοντας το ποσό «ελάχιστο μπροστά στις ανάγκες», από την πρώτη μέρα που η πυρκαγιά εξαπλώθηκε σε βολιβιανό έδαφος, βρέθηκε στο σημείο και διέταξε την εκκένωση των κοινοτήτων που κινδύνευαν. Στην κριτική της δεξιάς αντιπολίτευσης πως η Βολιβία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πυρκαγιά και χρειάζεται ξένη βοήθεια δήλωσε, πως «Η βολιβιανή οικονομία έχει αναπτυχθεί αρκετά, ώστε να μπορεί να υποστηρίξει δικά της επιχειρησιακά σχέδια σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών. Δεν είμαστε πλέον αναγκασμένοι να χρησιμοποιούμε τη διεθνή βοήθεια, μπορούμε να ανταποκριθούμε άμεσα μόνοι μας, ειδικά όταν η “διεθνής βοήθεια” αποτελεί πρόφαση για εμπλοκή των ΗΠΑ στις υποθέσεις της εκάστοτε χώρας».
Μέχρι στιγμής, ο Μπολσονάρο παραμένει άπραγος μπροστά στην καταστροφή, καθώς όπως έχει δηλώσει η χώρα του δεν δύναται να παρέχει τους απαραίτητους πόρους για την πυρόσβεση. Άσε που έχει ήδη εξαγγείλει σειρά επενδύσεων στον Αμαζόνιο [εξόρυξη μεταλλευμάτων, γεωργική ανάπτυξη, υλοτομία]…
Ιωάννα Δρόσου Μία ερμηνεία για τις φωτιές
Των Τζος Μπάρλοου και Αλεξάντερ ΛιςΦανταστείτε ένα τροπικό δάσος την αυγή: ένας ψηλός θόλος που σκεπάζεται με φυλλωσιές από φτέρες και ορχιδέες, κορμοί δέντρων καλυμμένοι με βρύα και λειχήνες, ένα ομιχλώδες τοπίο που υποχωρεί όσο ο ήλιος ανατέλλει. Φαντάζει αδιανόητο πώς αυτό το υγρό οικοσύστημα θα μπορούσε να πιάσει φωτιά. Και πράγματι, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, δεν πιάνει.
Ιστορικά, είναι πολύ σπάνιες οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, ακόμα και πριν κατοικηθούν οι περιοχές, ενώ κανένα από τα 8.000 ή περισσότερα είδη δέντρων του Αμαζονίου δεν είναι πυρόφυλλο, όπως ισχύει με άλλα δέντρα που φύονται στις σαβάνες ή και αλλού.
Τη στιγμή που μαίνονται χιλιάδες φωτιές κατά μήκος του Αμαζονίου, αξίζει να δούμε πώς ξεκίνησαν αυτές. Ως «πυρκαγιά» εννοούμε μια φωτιά που έχει ξεφύγει πια από τον έλεγχο, ακόμα και όταν έχει μπει από ανθρώπινο χέρι. Τι σημαίνει μια τέτοια εξέλιξη για το δάσος; Τι πρέπει να γίνει για να αποφευχθούν τα χειρότερα;
Όταν ένα δάσος καίγεται για πρώτη φοράΠαρά τις φωτογραφίες που βλέπουμε να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και απεικονίζουν υψηλά τείχη λαίλαπας, στα τροπικά δάση δεν αναπτύσσονται πυρκαγιές, καθώς το ίδιο το οικοσύστημα τις περιορίζει. Η φωτιά εκτείνεται μέχρι τα 200-300 μέτρα τη μέρα και σπάνια υπερβαίνει τα 30 εκατοστά σε ύψος, καίγοντας μόνο πεσμένα φύλλα και ξύλα.
Τα περισσότερα ζώα είναι σε θέση να ξεφύγουν από τη φωτιά και οι πυροσβέστες –αν είναι παρόντες- μπορούν να τη σταματήσουν με απλές ρίψεις νερού και αναχώματα. Είναι αλήθεια πως μονάχα τα μονοπάτια που ανοίγουν τα μυρμήγκια αρκούσαν για να σταματήσουν τις φωτιές, όπως αποδείχτηκε σε ένα αντίστοιχο πείραμα στο νότιο Αμαζόνιο.
Ωστόσο, η ένταση της φωτιάς δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την επικινδυνότητά της. Η έλλειψη φυσικής προσαρμογής των τροπικών δασών από τις πυρκαγιές, τα κάνει ιδιαίτερα ευάλωτα σε τέτοια φαινόμενα. Ακόμα και μια ήπια πυρκαγιά μπορεί να σκοτώσει τα μισά δέντρα. Ενώ τα μικρά δέντρα είναι αυτά που πλήττονται περισσότερο την ώρα της πυρκαγιάς, τα μεγαλύτερα συχνά πεθαίνουν τα επόμενα χρόνια, με αποτέλεσμα να περιορίζεται στο ήμισυ η απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα. Καθώς αυτά τα ψηλά δέντρα είναι που απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος του διοξειδίου του άνθρακα και βοηθούν στην αναπαραγωγή του δάσους, η καταστροφή τους σημαίνει αυτόματα την κατά 25% μείωση απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα.
Με μία τόσο καταστροφική επίδραση στα δέντρα, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι επηρεάζονται εξίσου τα ζώα και οι άνθρωποι που εξαρτώνται από τα δάση. Μειώνεται ο πληθυσμός των θηλαστικών ζώων, ενώ εξαφανίζονται τα εντομοφάγα πουλιά. Και οι ντόπιοι που χρησιμοποιούν τα δάση για οικοδομικά υλικά και φάρμακα, χάνουν ένα από τα σημαντικότερα δίχτυα ασφαλείας.
Όλα αυτά συμβαίνουν όταν ένα δάσος καίγεται για πρώτη φορά. Ωστόσο, η κατάσταση αλλάζει άρδην όταν ένα δάσος έρχεται αντιμέτωπο με συνεχόμενες πυρκαγιές. Τότε είναι που τα ξερά πια δέντρα αποτελούν τον επιταχυντή για μια πυρκαγιά και βλέπουμε τις φλόγες να φτάνουν σε τεράστια ύψη, μέχρι το θόλο του δάσους, προκαλώντας το θάνατο σχεδόν όλων των εναπομείναντων δέντρων.
Μια τέτοια εκδοχή έχει ονομαστεί «σαβανοποίηση» (savannization) και έτσι οι συνεχείς πυρκαγιές είναι πολύ πιθανό να επιταχύνουν τη μετάβαση του Αμαζονίου σε ένα οικοσύστημα χαμηλής ποικιλότητας, με απαξιωμένη κοινωνική και οικολογική αξία.
Το ζήτημα της φωτιάςΌπως αναφέραμε, η εξέλιξη πυρκαγιών στον Αμαζόνιο δεν είναι φυσική. Γιατί, λοιπόν, έχουν ξεσπάσει τόσες φωτιές; Δυστυχώς, δεν έχουν ακόμα χαρτογραφηθεί οι περιοχές που φλέγονται, καθώς οι δορυφόροι που εντοπίζουν τις ενεργές εστίες δεν μπορούν να είναι ακριβείς με την έκταση του καπνού, και επομένως θα έχουμε μια πληρέστερη εικόνα όταν πια οι φωτιές θα έχουν σβήσει, αφήνοντας πίσω τους καμένη γη. Ωστόσο, η αύξηση των πυρκαγιών εκτιμούμε ότι οφείλεται σε τρεις παράγοντες.
Ορισμένες από αυτές είναι αποτέλεσμα της αυξητικής τάσης αποδάσωσης, προκειμένου να δημιουργηθούν φάρμες και αγροτικές εκτάσεις. Άλλες προκλήθηκαν από αγρότες, που βάζουν φωτιά στη γη τους για να την καθαρίσουν. Άλλες πάλι, σύμφωνα με στοιχεία, μπαίνουν επίτηδες για να πλήξουν τις περιοχές των ιθαγενών, ώστε να αναπτυχθούν είτε παράνομες δραστηριότητες είτε να ικανοποιηθούν πολιτικά συμφέροντα. Είναι πολύ σημαντικό να διαχωρίσουμε αυτές τις πυρκαγιές από τις φωτιές μικρής έκτασης που βάζουν οι ιθαγενείς αγρότες του Αμαζονίου. Παρότι και αυτές οι φωτιές μπορεί να βρουν διέξοδο στο δάσος, είναι απαραίτητες για τη βιωσιμότητα των φτωχών κατοίκων του Αμαζονίου.
Όταν οι φωτιές φτάνουν πια τα όρια του δάσους, μπορούν να αντιμετωπιστούν με χαμηλής τεχνολογίας λύσεις, όπως είναι οι αντιπυρικές ζώνες. Ωστόσο, η αποτελεσματική πυρόσβεση γίνεται πολύ σπάνια, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις είτε καθυστερεί πολύ η βοήθεια είτε δεν φτάνει ποτέ
Υπό τον Ζαΐχ Μπολσονάρο, τον πρόεδρο της Βραζιλίας, τα κονδύλια για το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων της Βραζιλίας (ΙΒΑΜΑ) μειώθηκαν κατά 95%. Αυτό οδήγησε στην μείωση των κεφαλαίων για πυρόσβεση κατά 17,5 εκατ. δολάρια, ποσό που εκτιμάται πως είναι ακόμα μεγαλύτερο ύστερα από την απόσυρση των εισφορών της Νορβηγίας και της Γερμανίας από το διεθνές χρηματοδοτικό ταμείο για τον Αμαζόνιο.
Αντιμετωπίζοντας την ανάφλεξηΓια να μειωθούν οι πυρκαγιές δεν αρκεί να αντιμετωπίσουμε τις πηγές ανάφλεξης και να καταπολεμήσουμε τις φλόγες, απαιτείται να ενθαρρύνουμε δράσεις που θα περιορίσουν την αναφλεξιμότητα. Το κλειδί είναι η αποδάσωση, που όσο αυτή συνεχίζεται τόσο το μικροκλίμα θα γίνεται πιο θερμό και πιο ξηρό και θα συμβάλλει στη μείωση των βροχοπτώσεων.
Η επιλεκτική υλοτόμηση είναι ένας επιπλέον παράγοντας που κάνει πιο εύφλεκτα τα τροπικά δάση. Αν κάνεις μία βόλτα σε ένα επιλεκτικά καταγεγραμμένο δάσος, κατά την περίοδο ξηρασίας, θα νιώσεις τη ζέστη του ήλιου να καίει το πρόσωπό σου, ενώ θα περπατάς πάνω σε ξεραμένα φύλλα. Αντίθετα, τα πρωτογενή δάση είναι σκιερά μέρη, όπου το έδαφος παραμένει υγρό. Η πρόληψη από τις πυρκαγιές είναι η βασική προϋπόθεση για τη μακροπρόθεσμη διάσωση των δασών. Αυτό θα λειτουργήσει μόνο εάν ελέγχεται αποτελεσματικά η παράνομη υλοτομία, καθώς η φθηνότερη ξυλεία υπονομεύει τη βιωσιμότητα των βέλτιστων πρακτικών σε δασικές εκτάσεις.
* Ο Τζ. Μπάρλοου είναι καθηγητής Επιστήμης της Διατήρησης της Βιοποικιλότητας στο πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ και ο Α. Λις είναι λέκτορας Βιολογίας της Διατήρησης στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.
Πέντε πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε 
Του Ντανίλιο Ιγκνάσιο ντε ΟυρχέντοΟι περισσότερες από 2.500 φωτιές που καίνε το δάσος του Αμαζονίου στη Βραζιλία, αποτελούν ρεκόρ. Εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, με τα σύννεφα καπνού να είναι ορατά από χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
Οι φωτιές στην Βραζιλία αυξήθηκαν κατά 85% το 2019, με τις μισές από αυτές να καταγράφονται στην περιοχή του Αμαζονίου, σύμφωνα με τη διαστημική υπηρεσία της χώρας.
Αυτή η ξαφνική αύξηση είναι πιθανό να επηρεάσει όλη την περιοχή, καθώς η αποψίλωση και οι γεωργικές χρήσεις μειώνουν τη διαθεσιμότητα νερού, θερμαίνουν το έδαφος και εντείνουν την ξηρασία, με αποτέλεσμα η έξαρση πυρκαγιών να γίνει ακόμα πιο συχνή και πιο έντονη.
1. Γιατί φλέγεται ο ΑμαζόνιοςΟ αυξανόμενος αριθμός πυρκαγιών είναι αποτέλεσμα της παράνομης αποψίλωσης των δασών, ώστε να δημιουργηθεί γεωργική γη. Οι φωτιές μπαίνουν σκόπιμα και εξαπλώνονται πολύ εύκολα την περίοδο της ξηρασίας. Η επιθυμία για νέα γη για εκτροφή βοοειδών είναι ο κύριος παράγοντας αποδάσωσης του Αμαζονίου της Βραζιλίας από τη δεκαετία του ’70.
Κατά ειρωνικό τρόπο, οι αγρότες δεν έχουν ανάγκη για νέα γη, για να βάλουν τα ζώα τους για βοσκή. Σύμφωνα με έρευνες, έχει εντοπιστεί ένας ικανός αριθμός βοσκότοπων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Επίσης, οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν τη δυνατότητα για τη μετατροπή γεωργικών γαιών σε παραγωγικές φάρμες, προσφέροντας τα ίδια αποτελέσματα, με την κατανάλωση λιγότερων φυσικών πόρων.
2. Γιατί πρέπει να ενδιαφερθεί ο κόσμος
Η καταστροφή της βιοποικιλότητας δεν επηρεάζει μόνο την Βραζιλία. Η απώλεια της βλάστησης του Αμαζονίου μειώνει άμεσα τη βροχή κατά μήκος της Νότιας Αμερικής και σε άλλες περιοχές του κόσμου.
Ο πλανήτης χάνει ένα σημαντικό φίλτρο διοξειδίου του άνθρακα, και φωτιές διαχέουν τον άνθρακα απευθείας στην ατμόσφαιρα. Αν δεν σταματήσουμε την αποδάσωση του Αμαζονίου, και τις σχετιζόμενες πυρκαγιές, εγείρονται πραγματικά ερωτήματα για το κατά πόσο μπορούμε να φτάσουμε τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισίου για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η κυβέρνηση της Βραζιλίας έχει θέσει έναν φιλόδοξο στόχο να σταματήσει την παράνομη αποδάσωση και να αποκαταστήσει 4,8 εκατ. εκτάρια γης του Αμαζονίου έως το 2030. Αν αυτοί οι στόχοι δεν επιτευχθούν, δεν είναι πιθανό να μετριαστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
3. Ποιος είναι ο ρόλος των πολιτικώνΑπό το 2014, ο ρυθμός αποδάσωσης του Αμαζονίου έχει αυξηθεί κατά 60%. Είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της κατάργησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των υπηρεσιών από την εκλογή του Μπολσονάρο το 2018.
Το πολιτικό πρόγραμμα του Μπολσονάρο περιλαμβάνει αμφιλεγόμενα σημεία, που απειλούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον. Μία από τις πρώτες του πράξεις ως πρόεδρος ήταν να υποβαθμίσει σε μεγάλο βαθμό το ρόλο και τις αρμοδιότητες του υπουργείου Περιβάλλοντος.
Κανονισμοί και προγράμματα διατήρησης και προστασίας των δικαιωμάτων των παραδοσιακών κοινοτήτων απειλούνται από τα οικονομικά λόμπι. Τους τελευταίους μήνες η κυβέρνηση της Βραζιλίας ανακοίνωσε τη μείωση και την κατάργηση περιβαλλοντικών υπηρεσιών και κονδυλίων, περιλαμβανομένου και του φορέα για την καταπολέμηση της αποδάσωσης και των πυρκαγιών.
4. Πώς πρέπει να αντιδράσει ο κόσμοςΟι διεθνείς παράγοντες έχουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο να παίξουν. Οι διεθνείς συζητήσεις και η χρηματοδότηση, παράλληλα με τις τοπικές παρεμβάσεις και αποκρίσεις, έχουν αναμορφώσει τη χρήση γης στις τροπικές περιοχές. Αυτό σημαίνει πως οποιαδήποτε κυβερνητική προσπάθεια για περαιτέρω εξάλειψη των πολιτικών διατήρησης του Αμαζονίου μπορεί να έχει σημαντικές διπλωματικές και οικονομικές συνέπειες.
Για παράδειγμα, το εμπόριο μεταξύ Ε.Ε. και Νότιας Αμερικής, που περιλαμβάνει και την Βραζιλία επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο από την περιβαλλοντική ατζέντα. Οποιοσδήποτε εμπορικός φραγμός στα βασικά προϊόντα της Βραζιλίας θα προσελκύσει με βεβαιότητα την προσοχή: η αγροτική βιομηχανία εξασφαλίζει περισσότερο από το 20% του ΑΕΠ της χώρας.
Η συνεχιζόμενη αδυναμία της Βραζιλίας να σταματήσει την αποδάσωση έχει μειώσει τη διεθνή χρηματοδότηση για τη διατήρηση. Η Νορβηγία και η Γερμανία, οι μεγαλύτεροι δωρητές του Ταμείου του Αμαζονίου, ανέστειλαν την οικονομική τους στήριξη.
Αυτές οι διεθνείς επιτροπές και οργανώσεις είναι πιθανό να ασκήσουν σημαντική επιρροή στη Βραζιλία για τη διατήρηση των υφιστάμενων δεσμεύσεων και συμφωνιών, περιλαμβανομένων των στόχων αποκατάστασης.
5. Υπάρχει λύσηΗ Βραζιλία έχει ήδη αναπτύξει ένα πρωτοποριακό πολιτικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της παράνομης αποδάσωσης στον Αμαζόνιο. Η αποδάσωση έφτασε στο αποκορύφωμά της το 2004, αλλά μειώθηκε δραστικά ύστερα από την περιβαλλοντική διακυβέρνηση και τις παρεμβάσεις που στόχευαν στην αντιμετώπιση της παράνομης αποψίλωσης.
Ψηφίστηκαν περιβαλλοντικοί νόμοι που διαμόρφωναν ένα εθνικό πρόγραμμα προστασίας του Αμαζονίου, με τα ποσοστά αποψίλωσης να μειώνονται περισσότερο από τα δύο τρίτα μεταξύ 2004 και 2011.
Επιπλέον, ιδιωτικές παγκόσμιες συμφωνίες όπως οι Amazon Beef και η Soy Moratorium, όπου εταιρείες συμφώνησαν να μην αγοράζουν σόγια ή βοοειδή που συνδέονται με την παράνομη αποψίλωση των δασών, μείωσαν σημαντικά τα ποσοστά αποδάσωσης.
Έχουμε οικονομικά, διπλωματικά και πολιτικά εργαλεία, που μπορούν να σταματήσουν την εξαφάνιση του Αμαζονίου και να κατασβήσουν τις καταστροφικές πυρκαγιές. Ήρθε η ώρα να τα χρησιμοποιήσουμε.
* Υποψήφιος διδάκτορας στο πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ. ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣΤο περιβάλλον πάνω από τα κέρδη τους
Παράσταση διαμαρτυρίας πραγματοποίησε η Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ έξω από την πρεσβεία της Βραζιλίας την Τρίτη 27 Αυγούστου. Αφορμή για την συγκεκριμένη κινητοποίηση αποτέλεσε η καταστροφή του Αμαζονίου και η εγκληματική αδιαφορία για την κλιματική κρίση. Ο μεγαλύτερος πνεύμονας πρασίνου της γης, βρίσκεται για άλλη μια φορά στο στόχαστρο, καθώς από τον Ιανουάριο του 2019 έχουν καεί εκατομμύρια στρέμματα. Την στιγμή που οι κινητοποιήσεις για την κλιματική κρίση πληθαίνουν σε όλη την Ευρώπη και η πανίδα και η χλωρίδα της Λατινικής Αμερικής βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο, οι αρχές της Βραζιλίας αδιαφορούν για την αντιμετώπιση του ζητήματος. «Ο Πρόεδρος της Βραζιλίας, του οποίου διακηρυγμένη πρόθεση είναι η παραχώρηση τμημάτων της Αμαζονίας σε ιδιώτες για εκμετάλλευση, αρνούνταν επί μήνες να ενεργοποιήσει τους κρατικούς μηχανισμούς, με αποτέλεσμα οι χιλιάδες εστίες να είναι εκτός ελέγχου, απειλώντας μεταξύ άλλων και τους ιθαγενείς που κατοικούν στην περιοχή» αναφέρει χαρακτηριστικά η Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ στην ανακοίνωσή της.
Η αδιαφορία του ακροδεξιού Μπολσονάρο ακολουθεί πιστά την πεποίθηση του Τραμπ ότι δεν υπάρχει κλιματική κρίση και πως είναι κατασκεύασμα των επιστημόνων και των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Συγκεκριμένα, ο Ντ. Τραμπ «χλεύαζε» για τις υπερβολικά χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα του 2019 στις Μεσοδυτικές πολιτείες «παρακαλώντας» την κλιματική αλλαγή να γυρίσει πίσω. Όμως, η περιβαλλοντική κρίση είναι πλέον ορατή στην ίδια την καθημερινότητα και αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο.
Δεν είναι η φωτιά, είναι ο καπιταλισμόςΗ Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ στην ανακοίνωσή της για τις καταστροφικές πυρκαγιές στον Αμαζόνιο αναφέρει: «Ο καπιταλιστικός τρόπος ανάπτυξης απαιτεί τη συνεχιζόμενη αύξηση της παραγωγής και άρα προϋποθέτει τεράστιες ποσότητες ενέργειας και εξοντωτική άντληση των φυσικών πόρων του πλανήτη. Τα κέρδη των επιχειρηματικών κολοσσών και των πολυεθνικών εταιρειών τίθενται πάντοτε πάνω από την προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση τρομακτικής βλάβης στα επιμέρους οικοσυστήματα και, βέβαια, την επιδείνωση των όρων ζωής στον πλανήτη». Η παγκόσμια θερμοκρασία συνεχώς αυξάνεται, τεράστιες εκτάσεις ερημοποιούνται, ακραία καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται όλο και πιο συχνά, ορισμένα είδη της χλωρίδας και της πανίδας εξαφανίζονται πλήρως. Οι παραπάνω είναι ορισμένες μόνο από τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής και κρίσης στις σύγχρονες κοινωνίες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που μαθητές και φοιτητές βρέθηκαν στους δρόμους όλης της Ευρώπης ήδη από τις αρχές του 2019 για να διαμαρτυρηθούν για την κλιματική αλλαγή.
Το φαινόμενο αυτό αγγίζει κάθε πτυχή της καθημερινότητας και είναι πλέον η ώρα να δράσουμε. Η Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ ιεραρχεί ψηλά στην ατζέντα της το ζήτημα της περιβαλλοντικής κρίσης και γι’ αυτό θα είναι και μία από τις θεματικές που θα αναδειχθούν μέσα από συζητήσεις, εκθέσεις, ομιλίες και workshops στο ΣΠΟΥΤΝΙΚ festival στις 27, 28 & 29 Σεπτέμβρη στο άλσος Στρατού (Γουδή). Το φετινό φεστιβάλ θα σηματοδοτήσει την έναρξη της διαδικασίας ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ και της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, που θα συνοδευτεί με καμπάνια εγγραφής νέων μελών, με σκοπό τη μαζικοποίηση και την εμβάθυνση των σχέσεων της Νεολαίας με τον κόσμο της νέας γενιάς.
Μαρία Γεωργακοπούλου