**Ο πρωθυπουργός χάνει τον έλεγχο του κόμματος, της κυβέρνησης και του Μπρέξιτ και το πολιτικό σκηνικό παραμένει έκρυθμο και ρευστό
Της Μαρίνας Πρεντουλή*Η έναρξη του κοινοβουλίου μετά την καλοκαιρινή παύση επιφύλασσε μια σειρά από «χαστούκια» για το νέο αρχηγό των Συντηρητικών και πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον. Η αρχή έγινε την Τρίτη 3 Σεπτέμβρη, όταν ο βουλευτής των Συντηρητικών Φίλιπ Λη προσχώρησε στους Φιλελεύθερους - Δημοκράτες, στερώντας έτσι από την κυβέρνηση την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Την αμέσως επόμενη μέρα, δηλαδή την Τετάρτη 4 Σεπτέμβρη, ο πρωθυπουργός έχασε δυο πολύ σημαντικές ψηφοφορίες για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Η πρώτη έδωσε στους ιδίους τους βουλευτές, και όχι στην κυβέρνηση, τον έλεγχο της κοινοβουλευτικής ατζέντας. Με αυτό τον τρόπο οι βουλευτές κατάφεραν να περάσουν μια πρόταση, η οποία προβλέπει την αναβολή της ημερομηνίας του Μπρέξιτ, αν δεν υπάρξει μέχρι της 19 Οκτώβρη μια συμφωνία που θα δεχτεί το κοινοβούλιο. Με άλλα λόγια, ουσιαστικά μπλοκάρει την πιθανότητα μια άναρχης αποχώρησης, αναγκάζοντας τον πρωθυπουργό να ζητήσει μια καινούργια παράταση από την ΕΕ.
Μια νέα τάξη πραγμάτωνΤόσο η χρήση του άρθρου που εκχώρησε τη δυνατότητα στους βουλευτές να κινήσουν τη διαδικασία για νομοθέτηση που δεν είχε υποβάλλει η κυβέρνηση, όσο και η εμφανής αδυναμία του πρωθυπουργού (και μάλιστα τόσο νωρίς στη θητεία του) να επιβληθεί στο κοινοβούλιο, αποτελούν μια νέα τάξη πραγμάτων για την πολιτική σκηνή του Ηνωμένου Βασιλείου. Όπως σχολίασε χαρακτηριστικά ο ευρωπαϊκός Τύπος, η τελευταία φορά που βρετανός πρωθυπουργός έχασε την πρώτη του ψηφοφορία στη βουλή ήταν το 1894!
Τα «χαστούκια» δεν σταμάτησαν εδώ. Προκειμένου να εκβιάσει τους βουλευτές (τόσο του κόμματος του, όσο και τους Εργατικούς) πριν από την ψηφοφορία, ο Τζόνσον απείλησε με άμεσες εκλογές (οι φήμες ήθελαν τις 14 ή 15 Οκτώβρη), πριν δηλαδή την ημερομηνία αποχώρησης (31 Οκτώβρη). Η προκήρυξη εκλογών προϋποθέτει, βέβαια, τη συγκατάθεση των 2/3 του κοινοβουλίου και, όπως αναμενόταν, ο πρωθυπουργός έχασε για άλλη μια φορά. Η αξιωματική αντιπολίτευση απείχε από τη διαδικασία, παρόλο που ο Τζέρεμι Κόρμπιν επέμενε τα δυο τελευταία χρόνια ότι είναι έτοιμος για εκλογές ανά πάσα στιγμή. Το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών πριν εξασφαλιστεί ότι ο Τζόνσον θα ζητήσει όντως παράταση από την ΕΕ και θα αποκλειστεί (προς το παρόν) μια άτακτη αποχώρηση στις 31 Οκτώβρη, δίχασε την ηγεσία του Εργατικού κόμματος.
Υπό τη μόνιμη σκιά του ΜπρέξιτΗ αλήθεια, όμως, είναι ότι η πολιτική συγκυρία δεν ευνοεί τους Εργατικούς αν και η ρευστότητα που επικρατεί δεν αποκλείει τη μεταβολή των δεδομένων. Κατ’ αρχάς οι Συντηρητικοί έχουν ανεβεί στις δημοσκοπήσεις μετά την εκλογή του Μπόρις Τζόνσον στην ηγεσία του κόμματος. Κάποια γκάλοπ τους δίνουν ένα προβάδισμα στις έντεκα μονάδων. Ο Τζέρεμι Κόρμπιν, όπως έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη τα δύο τελευταία χρόνια, θεωρεί το Μπρέξιτ δευτερεύον ζήτημα και πιστεύει ότι το τέλος της λιτότητας και η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους έχουν προτεραιότητα. Φυσικά έχει δίκιο, μόνο που η σκακιέρα δεν στήνεται πάντα με τον τρόπο που ελπίζουμε και όχι απαραίτητα με ορθολογιστικό τρόπο -γι’ αυτό και η πολιτική είναι περισσότερο τέχνη και λιγότερο πρακτική, ορθολογιστική εφαρμογή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, καλώς ή κακώς, από το 2016 υπάρχει μόνο ένα ζήτημα: το Μπρέξιτ. Αυτό θα είναι και το κεντρικό θέμα των εκλογών, αυτός είναι και ο πόλος που διχάζει, σε πρωτοφανή επίπεδα, και θα συνεχίσει να διχάζει την κοινωνία.
Ο Μπόρις Τζόνσον έχει καταφέρει να συσπειρώσει ως ένα μεγάλο βαθμό όσους ψηφοφόρους επιθυμούν την αποχώρηση από την ΕΕ. Υπάρχει, βέβαια, ακόμα το κόμμα του Φάρατζ, «Το Κόμμα του Μπρέξιτ», όμως έχει χάσει λόγω Τζόνσον τη δυναμική που το ανέδειξε πρώτο κόμμα στις τελευταίες ευρωεκλογές. Επίσης υπάρχει πάντα η πιθανότητα μιας συμφωνίας μεταξύ Τζόνσον και Φάρατζ: να μην κατεβάσει ο τελευταίος βουλευτές στις εκλογικές περιφέρειες που παίζεται η επικράτηση των Συντηρητικών, ώστε να μη διασπαστεί η ψήφος υπέρ της αποχώρησης.
Τα σενάρια της επόμενης μέραςΤίποτα δεν έχει ακόμα κριθεί και δεν αποκλείονται εκπλήξεις μέσα στην εβδομάδα. Αν και ακούγεται παράλογο, ο Μπόρις Τζόνσον προκειμένου να πάει σε εκλογές, θα μπορούσε να ζητήσει ο ίδιος ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνησή του, προκειμένου να την χάσει και να πάει σε εκλογές. Έτσι θα ανάγκαζε και τους Εργατικούς να ψηφίσουν κατά (με τη λογική ότι κανένας αρχηγός των Εργατικών δεν θα έδινε ψήφο εμπιστοσύνης προς μια από τις πιο ακροδεξιές κυβερνήσεις των Συντηρητικών). Ένα άλλο σενάριο, αν η προαναφερθείσα νομοθεσία για παράταση φτάσει στο στάδιο της επικύρωσης, που στο Ηνωμένο Βασίλειο αυτό συνεπάγεται την έγκριση της βασίλισσας, είναι ο Τζόνσον (επικίνδυνος, απρόβλεπτος και ανεύθυνος όπως είναι) να αγνοήσει το νομό και να συνεχίσει να επιμένει (όπως δήλωσε πρόσφατα) ότι ούτε νεκρός δεν πρόκειται να ζητήσει παράταση από την ΕΕ. Το τι θα γινόταν μετά είναι άγνωστο.
Όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν παράλογα, όμως μην ξεχνάμε πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο: ο πρωθυπουργός ζήτησε αναστολή του κοινοβουλίου, που, όπως πολλοί πιστεύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ουσιαστικά πραξικοπηματικό. Μπορεί να μην είναι παράνομο με τη νομική έννοια, όμως δεν είναι συνταγματικό. Μια όμως που δεν υπάρχει γραπτό σύνταγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Τζίνα Μίλλερ -γνωστή από την νίκη της το 2016 όταν το ανώτατο δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η κυβέρνηση δεν μπορούσε να ενεργοποιήσει το άρθρο 50 (την έναρξη της διαδικασίας αποχώρησης από την ΕΕ) χωρίς τη συγκατάθεση του κοινοβουλίου- έχει ξεκινήσει μια νέα δικαστική μάχη για το αν ο πρωθυπουργός μπορεί να αναστείλει την κοινοβουλευτική διαδικασία, όπως σχεδιάζει.
Τα «χαστούκια» στον Τζόνσον πήραν και πιο προσωπικό χαρακτήρα την Πέμπτη (05/09), όταν ο αδελφός του Τζο Τζόνσον παραιτήθηκε από υπουργός και βουλευτής. Όπως και η ομάδα των «ανταρτών» βουλευτών του Συντηρητικού κόμματος, που σε συνεργασία με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, προσπαθούν να εμποδίσουν μια άτακτη αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ (φτάνοντας να ρισκάρουν την πολιτική τους καριέρα), έτσι και ο Τζο Τζόνσον δεν φαίνεται να μπορεί να αγνοήσει πια ότι αυτό που πραγματικά διακυβεύεται αυτές τις μέρες είναι η ίδια η δημοκρατία της χώρας .
* Επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών και Πολιτικών Επικοινωνιών, Πανεπιστήμιό Ανατολικής Αγγλίας.