ΑΥΤΟΨΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
** Οι άνθρωποι που συνάντησα ζουν σε απαράδεκτες και αβάστακτες συνθήκες** Απαιτείται ένα μείγμα έκτακτων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο** Ενώνω τη φωνή μου με τις ΜΚΟ που αντιτίθενται στο νομοσχέδιο για το άσυλοΤην περασμένη εβδομάδα βρέθηκε στην Ελλάδα η Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ντούνια Μιγιάτοβιτς, επισκεπτόμενη τα κέντρα υποδοχής της Λέσβου, της Σάμου και της Κορίνθου, ενώ συναντήθηκε με τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών και τον αναπληρωτή υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής, τους δημάρχους Αθήνας, Σάμου και Λέσβου, όπως και εκπροσώπους ΜΚΟ.
Οι καταγγελίες επιβεβαιώθηκανΗ επίτροπος βρέθηκε για δεύτερη φορά στην Ελλάδα μέσα σε 16 μήνες, κίνηση που δεν συνηθίζεται, όπως η ίδια τόνισε, αλλά ένιωσε την υποχρέωση να το κάνει, ύστερα από πληθώρα καταγγελιών για απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στα νησιά, καταγγελίες, που όπως η ίδια είπε, επιβεβαιώθηκαν.
Στην προηγούμενη επίσκεψη, τον Νοέμβριο του 2018, να σημειώσουμε πως η κ. Μιγιάτοβιτς είχε τονίσει την ανάγκη λήψης μέτρων και υιοθέτησης μακροπρόθεσμων πολιτικών, αφενός για τη βελτίωση της υποδοχής και της ένταξης μεταναστών και προσφύγων, και αφετέρου για την αντιστροφή των δυσμενών επιπτώσεων των μέτρων λιτότητας στην πρόσβασή τους στην υγειονομική περίθαλψη και στην εκπαίδευση. Είχε εκφράσει τη βαθιά της ανησυχία για τις συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα, παρότι είχε εξάρει τις «αξιέπαινες προσπάθειες του ελληνικού λαού και των αρχών στην υποδοχή μεταναστών».
Εικόνες που σοκάρουνΚατά την τετραήμερη επίσκεψή της στα κέντρα υποδοχής, η εικόνα που αποκόμισε ήταν «σοκαριστική», όπως την χαρακτήρισε, προσθέτοντας: «Οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και των αιτούντων ασύλου καταφανώς χειροτέρεψαν τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Διαπίστωσα παντελή έλλειψη υγιεινής και πρόσβασης σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, που προκαλούν αίσθημα ανασφάλειας και ψυχολογικού στρες στους διαμένοντες, καμία πρόνοια για τον ευάλωτο πληθυσμό, τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τα ΑΜεΑ. Είδα με τα μάτια μου ανθρώπους να κάθονται στις ουρές για περισσότερες από τρεις ώρες για να πάρουν φαγητό, παιδιά με ασθένειες να μην περιθάλπονται, να μην υπάρχει κανένα είδος φαρμάκου ούτε πρόσβαση σε ιατρικό προσωπικό και άλλα που προκαλούν σοκ για την Ευρώπη του 21ου αιώνα. Οι άνθρωποι που συνάντησα ζουν σε απαράδεκτες και αβάστακτες συνθήκες. Δεν τολμώ να διανοηθώ πώς θα επιβιώσουν οι άνθρωποι στα νησιά όταν χειροτερέψουν οι καιρικές συνθήκες.» «Στόχος μου», επεσήμανε, «δεν είναι να προδικάσω ούτε να προκαλέσω υστερία για την κατάσταση που επικρατεί. Ωστόσο, όποιος πάει και δει τι γίνεται εκεί, ξέρει πως η κατάσταση αυτή πρέπει να σταματήσει».
Ο συνωστισμός με αριθμούςΟι αριθμοί που παρουσίασε είναι εξίσου σοκαριστικοί. Την τελευταία εβδομάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, βρίσκονταν στη χώρα 100.000 πρόσφυγες, εκ των οποίων οι 34.000 είναι εγκλωβισμένοι στα νησιά. Συγκεκριμένα στο κέντρο υποδοχής στη Μόρια, χωρητικότητας 3.100 θέσεων, βρίσκονται 13.900 πρόσφυγες, 4,5 φορές περισσότεροι από τις προβλεπόμενες θέσεις. Αντίστοιχα, στη Σάμο, ο υπερπληθυσμός είναι εννιαπλάσιος της χωρητικότητας, με 6.000 ανθρώπους να έχουν στοιβαχτεί σε ένα χώρο που έχει σχεδιαστεί για 650 άτομα. «Αυτό που βλέπουμε στην πράξη είναι ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν γίνονται σεβαστά. Και είναι εξαιρετικά σημαντικό να το μάθει ο κόσμος, ώστε να γίνει κατανοητό ότι η κατάσταση είναι απαράδεκτη», πρόσθεσε η ίδια.
Δεν υπάρχει ζήτημα ελλιπούς χρηματοδότησηςΕντύπωση προκάλεσε η επισήμανσή της -το επανέλαβε μάλιστα αρκετές φορές- πως δεν στερείται κονδυλίων η χώρα, αλλά πολιτικής βούλησης: «Για πρώτη φορά στην καριέρα μου επισκέπτομαι μια χώρα όπου δεν υπάρχει ζήτημα χρηματοδότησης για την επίλυση του προβλήματος. Αντίθετα, διαπίστωσα πως διατίθενται επαρκή κονδύλια, των οποίων η απορρόφηση εμποδίζεται από τη γραφειοκρατία και το νομοθετικό πλαίσιο. Απαιτείται μια θαρραλέα κίνηση από τις αρχές για να επιλυθεί το ζήτημα».
Έλλειμα πολιτικής βούλησηςΣυνυπεύθυνοι είναι όλοι οι ευρωπαίοι ηγέτες για την απάνθρωπη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης. «Ο ρόλος των ευρωπαϊκών κρατών είναι εξίσου κρίσιμος. Οφείλουν να λάβουν έκτακτα μέτρα για τη μετεγκατάσταση προσφύγων –ξεκινώντας πρώτα από τους ασυνόδευτους ανήλικους- και να επιταχύνουν τη διαδικασία επανένωσης οικογενειών. Οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να παρέχουν στην Ελλάδα πιο αποτελεσματική ενίσχυση, όχι μόνο οικονομική». Η ίδια πρότεινε ως αποδοτική λύση ένα προσωρινό μηχανισμό μετεγκατάστασης, που θα λειτουργήσει άμεσα και ταυτόχρονα με τη διαβούλευση μιας ολιστικής μεταρρύθμισης της ευρωπαϊκής πολιτικής ασύλου. «Χρειάζεται λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη πολιτική βούληση να μοιραστεί ισότιμα η ευθύνη», κατέληξε, «Ο κόσμος στα νησιά δεν έχει ανάγκη μιας ακόμα συνόδου ή μια ακόμα συμφωνίας. Αυτό που χρειάζεται επιτακτικά είναι οι πολιτικοί ηγέτες να πάψουν να στρέφουν το βλέμμα τους αλλού και να υιοθετήσουν τα μέτρα που όλοι γνωρίζουμε ότι πρέπει να υιοθετηθούν, αλλά κανείς δεν δείχνει έτοιμος να το κάνει.»
Έκτακτα μέτραΠρότεινε επίσης τη λήψη άμεσων, έκτακτων μέτρων από πλευράς της ελληνικής κυβέρνησης. Συγκεκριμένα πρότεινε: 1) τη μεταφορά προσφύγων στην ηπειρωτική χώρα, 2) τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και των παροχών υπηρεσιών υγείας στα κέντρα υποδοχής, στα νησιά και την ηπειρωτική χώρα, 3) δικαιότερες και ταχύτερες διαδικασίες ασύλου, 4) βελτίωση των δομών και των κοινωνικών υπηρεσιών, 5) αύξηση των μέτρων ένταξης, 6) διευκόλυνση της μακροχρόνιας διαμονής και πολιτογράφησης και 7) εξάλειψη των εμποδίων στην εργασία. Ακόμα, παρέθεσε σειρά μέτρων που πρέπει να υιοθετηθούν άμεσα στα κέντρα υποδοχής, όπως είναι η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, η συνεργασία με τοπικά νοσοκομεία για πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η δημιουργία ιατρείων εντός των κέντρων, η αύξηση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού στα νησιά. «Αυτό δεν θα εξασφαλίσει μόνο αξιοπρεπή διαβίωση στους πρόσφυγες, αλλά θα ωφελήσει και τους νησιώτες, που έρχονται αντιμέτωποι με εξαιρετικές δυσκολίες, εξαιτίας της χαοτικής διαχείρισης του προβλήματος».
Φιλόδοξο σχέδιο, μη υλοποιήσιμο«Είναι σαφές πως απαιτείται ένα μείγμα έκτακτων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο», επεσήμανε, προσθέτοντας πως «η ελληνική κυβέρνηση φέρει το βάρος της ευθύνης για τη διασφάλιση ανθρωπίνων συνθηκών διαβίωσης, την επίσπευση των διαδικασιών απόδοσης ασύλου και τη χάραξη αποτελεσματικών πολιτικών ένταξης.» Στη συνέχεια χαρακτήρισε «θετικό το γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές αναγνωρίζουν το πρόβλημα και δεσμεύονται, όπως μου είπαν, να μεταφέρουν 20.000 πρόσφυγες από τα νησιά στην ηπειρωτική χώρα τους επόμενους δύο μήνες». Ωστόσο, το σχέδιο αυτό η ίδια το χαρακτήρισε «φιλόδοξο», εκτιμώντας πως «δεν είναι εφικτό να υλοποιηθεί», προσθέτοντας πως «για να μειωθεί ο συνωστισμός είναι απαραίτητο να αρθούν οι γεωγραφικοί περιορισμοί που έχουν εγκλωβίσει τον κόσμο στα νησιά».
Ενάντια στο νομοσχέδιο για το άσυλοΛάβρος ήταν ο λόγος της κατά του νομοσχεδίου για το άσυλο, το οποίο συζητείται αυτές τις μέρες στη βουλή: «Ενώνω τη φωνή μου με τις ΜΚΟ που αντιτίθενται στο νομοσχέδιο. Εκφράζω την ανησυχία μου για τις διατάξεις που αφορούν την επέκταση της κράτησης αιτούντων άσυλο και την αύξηση του ορίου κράτησης, εφιστώ την προσοχή στον περιορισμό των κινήσεων που προβλέπεται για όσους η αίτησή τους απορρίπτεται και στην κατάρτιση λίστας ασφαλών τρίτων χωρών, καθώς αυτό σημαίνει πως οι αιτήσεις ασύλου θα αντιμετωπίζονται πλημμελώς, άδικα και χωρίς ατομική αξιολόγηση των αιτήσεων» Ακόμα εξέφρασε την ανησυχία της για την αφαίρεση του μετατραυματικού στρες ως λόγου ευαλωτότητας.
Σε ερώτηση της «Εποχής» σχετικά με τις απωθήσεις (push back), για τις οποίες ύστερα και από σχετική δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου κ. Πέτσα εγείρονται υποψίες πως θα αποτελέσουν πρακτική [«Ζητάμε παντού και στην Ευρώπη και στο εσωτερικό την κατανόηση όλων, στο ότι όταν αυξάνουμε τις περιπολίες αυξάνει στατιστικά και η πιθανότητα να έχουμε, δυστυχώς, θέματα όπως αυτό το τραγικό περιστατικό τις προηγούμενες ημέρες»], η κ. Μιγιάτοβιτς απάντησε «Γνωρίζω τις καταγγελίες, όμως δυστυχώς δεν έχω στοιχεία. Το έθεσα στις ελληνικές αρχές και με διαβεβαίωσαν ότι δεν γίνονται, αλλά πρέπει να διερευνηθεί γιατί αν συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι παράνομο».
«Η επίσκεψή μου είναι μια ευκαιρία να δώσω φωνή στους χωρίς φωνή. Και αυτό σκοπεύω να κάνω», κατέληξε η κ. Μιγιάτοβιτς, η οποία δεσμεύτηκε πως τους επόμενους μήνες θα παρακολουθεί στενά κατά πόσο προχωρά το «φιλόδοξο» σχέδιο της κυβέρνησης και κατά πόσο βελτιώνονται οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης.
Ιωάννα Δρόσου