Το 10ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, που ολοκληρώνεται σήμερα, θα μπορούσε να περιγραφεί ως συνέδριο διαχείρισης της κατάρρευσης του εν λόγω πολιτικού φορέα. Για πολλούς είναι το σημείο που οριοθετεί την έκλειψη του ιστορικού ΠΑΣΟΚ και την ανανοηματοδότηση του κερματισμένου κεντροαριστερού χώρου. Δεδομένου ότι στον ΣΥΡΙΖΑ επιβάλλεται, εν τέλει, η λογική ενός οιονεί μνημονίου, είναι σαφές ότι ο πολιτικός και κοινωνικός χώρος που φιλοδοξεί να διεκδικήσει το ΠΑΣΟΚ συρρικνώνεται επικίνδυνα.
Η ρητορεία της εθνικής ευθύνης που έχει επιλέξει ο Ευάγγελος Βενιζέλος μπορεί να έχει βρει υψηλή αποδοχή σε σχολιαστές και διαμορφωτές κοινής γνώμης, ωστόσο οι ρητορικές αποστροφές ενός εύστροφου, αναμφίβολα, δημόσιου άνδρα, δεν συνιστούν ιδεολογικό πλαίσιο, πολιτικό πρόγραμμα ή κοινωνικές εγκλήσεις. Το ΠΑΣΟΚ του 4,8% μοιάζει να διεκδικεί ένα μεγαλύτερο ρόλο από την εκλογική του επιρροή. Δίχως, όμως, να έχει εξηγήσει επαρκώς, στον εαυτό του πρώτα απ’ όλα, τους λόγους για τους οποίους έχει βρεθεί σε αυτή τη θέση. Προς το παρόν το μόνο επιχείρημα που αρθρώνεται αφορά στη συλλογική ενοχοποίηση της παλαιάς κοινωνικής βάσης του ΠΑΣΟΚ. Ό,τι, δηλαδή, εγκατέλειψε το κόμμα για τους λάθος λόγους, ενώ ενίοτε ακούγονται αφορισμοί του τύπου «πληγώσαμε τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ» οι οποίοι απολήγουν σε «ψυχολογισμούς» ελλιπούς ερμηνευτικής σημασίας.
Φάντασμα του παρελθόντοςΟι προσυνεδριακές διαδικασίες αποκάλυψαν μία αδήριτη πραγματικότητα. Οργανωτικά το κόμμα θυμίζει ένα φάντασμα μόνο του παλαιού, ηγεμονικού κόμματος των εκατοντάδων χιλιάδων μελών και φίλων. Στις εκλογές για την ανάδειξη συνέδρων συμμετείχαν 30.000-35.000 άτομα, όταν το αντίστοιχο νούμερο για το συνέδριο του 2013 ήταν 110.000 άτομα. Είναι ενδεικτικό ότι το μέτρο για την ανάδειξη συνέδρων ανά οργάνωση προέκυψε με βάση τους ψηφίσαντες ανά δήμο στις εκλογές του 2015. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μητρώο εγγεγραμμένων μελών για να βγει το μέτρο, αλλά και ότι το ίδιο το οργανωμένο κόμμα δεν έχει τη δυνατότητα να επικαιροποιήσει το μητρώο του. Βέβαια, ο συγκεκριμένος αριθμός εξακολουθεί να είναι μεγάλος, αν θυμηθεί κανείς τη συμμετοχή στις αντίστοιχες διαδικασίες του Συνασπισμού πριν το 2012. Παρά ταύτα φαίνεται ότι πλέον έχει αποδυναμωθεί η δυνατότητα κινητοποίησης της κομματικής μηχανής του ΠΑΣΟΚ, κάτι που αναμφίβολα συνδέεται με τη μη συμμετοχή του στη διαχείριση της εξουσίας, σε σχέση παραδείγματος χάριν με το 2013.
Καθ’ όλη την προσυνεδριακή περίοδο ήλθαν σε αντιπαράθεση δύο εσωκομματικοί μηχανισμοί, που αποτελούν μετεξελίξεις των μηχανισμών της νεολαίας ΠΑΣΟΚ. Ο πρώτος, είναι ο μηχανισμός του γραμματέα του κόμματος Νίκου Ανδρουλάκη, ο οποίος από ό,τι φαίνεται έχει ελέγξει το μεγαλύτερο αριθμό των συνέδρων. Ο δεύτερος μηχανισμός των Τόνια Αντωνίου, Παντελή Καμά και Παύλου Χρηστίδη, όλοι πρώην γραμματείς της νεολαίας ΠΑΣΟΚ, οργανώνεται αντιπαραθετικά προς αυτόν του Ανδρουλάκη και κινείται προς την υποστήριξη της υποψηφιότητας της Φώφης Γεννηματά. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν οι προσωπικοί μηχανισμοί του Ανδρέα Λοβέρδου και του Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλου, οι οποίοι θα διαπραγματευθούν την υποστήριξη του Ανδρουλάκη στο συνέδριο εν όψει της εκλογής αρχηγού, εάν και εφόσον ο τελευταίος δεν κατέλθει ως υποψήφιος αρχηγός. Το γεγονός ότι οι δύο βασικοί μηχανισμοί προέρχονται από τη νεολαία ΠΑΣΟΚ δείχνει ως ένα βαθμό και την αποξένωση του οργανωμένου κόμματος από τις παραδοσιακές δυνάμεις.
Προσπάθεια ανανοηματοδότησης του ΠΑΣΟΚΤο πολιτικό επίδικο του συνεδρίου είναι προφανώς το πλαίσιο διεξαγωγής της εκλογής αρχηγού. Η διευθέτηση στην οποία κατέληξαν οι αντιμαχόμενες μερίδες στην οργανωτική επιτροπή συνεδρίου ήταν να συγκροτηθούν δύο διαφορετικά εκλεκτορικά σώματα. Ένα πιο στενό για την ανάδειξη συνέδρων και ένα άλλο για την άμεση εκλογή προέδρου, πιο ευρύ. Οι όροι συγκρότησης του δεύτερου θα καθοριστούν στο συνέδριο με πιθανή καταστατική αλλαγή και βάσει συσχετισμών πάντοτε. Εξυπακούεται, επομένως, ότι όποιος ελέγχει το συνέδριο, ελέγχει και τη διαδικασία εκλογής αρχηγού. Όσον αφορά στο καθαρά ιδεολογικό μέρος, η συζήτηση πιθανόν να κινηθεί πέριξ του άξονα υπέρβαση ή ανανοηματοδότηση του ιστορικο -πολιτικού υποκειμένου «ΠΑΣΟΚ». Εκ των πραγμάτων, στο βαθμό που το συνέδριο δεν αναδείξει αρχηγό, η διαμόρφωση του τελικού πολιτικού πλαισίου θα είναι υπόθεση του νέου αρχηγού.
Όλα αυτά, βέβαια, φαντάζουν ως πολυτελείς ζυμώσεις, τη στιγμή που το πολιτικό υποκείμενο «ΠΑΣΟΚ», το οποίο είναι και το σημείο αναφοράς των αντιπαραθέσεων, πνέει τα λοίσθια. Το ΠΑΣΟΚ αποτελεί πλέον υποσύνολο ενός ετερογενούς κεντρώου - μεταρρυθμιστικού χώρου ο οποίος εκτείνεται από τις παρυφές του ΣΥΡΙΖΑ ως τις παρυφές της ΝΔ, αντιστοιχεί σε ένα 10-12% του εκλογικού σώματος και διεκδικείται από δύο, τουλάχιστον, κόμματα.
Η ενοποίηση του εν λόγω χώρου σημαίνει αφενός την επίτευξη ενός κοινού ιδεολογικού και προγραμματικού τόπου από τις διάφορες εκφάνσεις του και αφετέρου την ανάδειξη κάποιας πολιτικής προσωπικότητας που θα είναι κοινά αποδεκτή από όλες τις πλευρές. Το ΠΑΣΟΚ, εκ των πραγμάτων, είναι αρνητικά φορτισμένο στην συλλογική συνείδηση της κοινωνίας και ως εκ τούτου δύσκολα θα αποτελέσει το σημείο αναφοράς. Υπ’ αυτήν την έννοια, δεν υπάρχουν πολύ μεγάλες αναμονές από αυτό το συνέδριο. Ενδεχομένως το συνέδριο του 2013 να ήταν πιο κρίσιμο στο επίπεδο της αυτοκριτικής αποτίμησης των πεπραγμένων του κόμματος. Τελικά, συμπεράσματα θα μπορούν να εξαχθούν μόνο και μετά την ανάδειξη νέου προέδρου.
Κώστας ΕλευθερίουΟι διεκδικητές της προεδρίας και τα πρόσωπα κλειδιάΟι εσωκομματικοί παίκτες είναι συγκεκριμένοι. Ο Νίκος Ανδρουλάκης προαλείφεται ως ένα νέο πρόσωπο που μπορεί να εκφράσει τη νέα γενιά στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Παρότι έχει εκσυγχρονιστική πολιτική καταγωγή, έχει επιλέξει προσεκτικά να ακολουθήσει μία κεντρώα πολιτική γραμμή, κρατώντας ίσες αποστάσεις από όλες τις πλευρές και ακόμα δεν έχει εκφράσει κάποια ηγετική φιλοδοξία – ως την Παρασκευή, τουλάχιστον, που γράφονται αυτές οι γραμμές.
Ο Ανδρέας Λοβέρδος ακολουθεί μία πιο επιθετική γραμμή, σε αντι-ΣΥΡΙΖΑ κατεύθυνση. Από ό,τι φαίνεται, όμως, δεν διαθέτει εκείνες τις οργανωμένες δυνάμεις για να διεκδικήσει με θετικές προοπτικές την ηγεσία, εκτός και αν δεν κατέλθει τελικά ως υποψήφιος πρόεδρος ο Ανδρουλάκης. Αμφότεροι, με έμμεσο τρόπο, έχουν εκφράσει την άποψη να υπερβεί το ΠΑΣΟΚ το συμβολικό βάρος του ονόματός του, ευρισκόμενοι έτσι πιο κοντά στη λογική του Ευάγγελου Βενιζέλου.
Η Φώφη Γεννηματά, από την άλλη πλευρά, και λόγω ονόματος, επενδύει σε μία συσπείρωση υποστηρικτών δίνοντας έμφαση στην παραδοσιακή ταυτότητα του ΠΑΣΟΚ και κυρίως στην επαγγελία της επιστροφής των παπανδρεϊκών στο Κίνημα. Προτιμά μία περισσότερο ανοιχτή διαδικασία εκλογής αρχηγού που θα επιτρέψει και την κινητοποίηση παπανδρεϊκών μηχανισμών για την υποστήριξή της, οι οποίοι δεν μπορούσαν να κινητοποιηθούν στις εκλογές για την ανάδειξη συνέδρων.
Ο Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος, παρότι διαθέτει προσωπικό μηχανισμό, μάλλον θα λειτουργήσει ως ρυθμιστής – παλαιοτέρα ανήκε στο μηχανισμό Ανδρουλάκη -, ενώ η υποψηφιότητα του Θανάση Χειμωνά δύσκολα θα συγκεντρώσει τις απαραίτητες υπογραφές στο συνέδριο, το 10%, δηλαδή, των συνέδρων. Ο παράγοντας Βενιζέλος φαίνεται να μην λαμβάνεται υπόψιν στις διαθέσιμες πολιτικές εξισώσεις, αφού η διακηρυγμένη αποχώρησή του από την ηγεσία συνοδεύεται και από μία απομάκρυνση από την εσωκομματική πολιτική του ΠΑΣΟΚ. Το σίγουρο είναι ότι θα αντιτεθεί σφοδρά απέναντι σε οποιαδήποτε προοπτική επιστροφής του Παπανδρέου και των παπανδρεϊκών στο κόμμα.
•