Αν μείνουνε τα πράγματα όπως είναι
Είμαστε χαμένοι.
Φίλος σας είναι η αλλαγή.
Η αντίφαση είναι σύμμαχος σας.
Μπ. ΜπρεχτΤης Ελένης Καρασαββίδου*Με μια απόφαση «ακατανόητη» για πολλούς, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη απαγόρευσε την δωρεάν διανομή της εφημερίδας Documento στις φυλακές Κορυδαλλού. Το κύριο επιχείρημα από πλευράς υπουργείου ήταν πως αίρεται η ισονομία μεταξύ των εφημερίδων αφού οι υπόλοιπες δεν προσφέρουν κάτι αντίστοιχο. Όμως, με δεδομένο πως θα μπορούσαν, το σκεπτικό του υπουργείου αναδεικνύεται εξαιρετικά προβληματικό. Όχι μόνο γιατί ανήκει σε μια κυβέρνηση που (κατά τα άλλα) κόπτεται περί της ιδιωτικής πρωτοβουλίας (και άρα εναντίον της κρατικής παρέμβασης στο «μάρκετινγκ» του καθενός), αλλά και γιατί η κίνηση ιδεών θα έπρεπε να είναι ένας διαρκής και αδιαπραγμάτευτος πυλώνας από όσους καταγγέλλουν κατά τα άλλα τον ολοκληρωτισμό, την εποχή μάλιστα που ο τύπος βάλλεται ποικιλοτρόπως. Υπάρχει όμως και μια τρίτη παράμετρος που δεν αφορά μονάχα το υπουργείο, αλλά που επικούρησε ώστε το σύνολο της κοινωνίας να αποδεχθεί αδιάφορα την είδηση. Είναι η αντίληψη πως οι έννοιες του φυλακισμένου και του πολίτη δεν πάνε μαζί.
ΑπομόνωσηΑν ανατρέξουμε στην ιστορία η έννοια της απομόνωσης (σε σχέση με τις φυλακές) από το σύνολο της κοινωνικής ζωής προέρχεται τους χριστιανικούς αιώνες από επίδραση του κανονικού δικαίου της καθολικής εκκλησίας. Το οποίο θεωρούσε το έγκλημα ως αμάρτημα που θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί με μόνωση ώστε να διευκολυνθεί η περισυλλογή και η επικοινωνία με τον Θεό ώστε ο αμαρτωλός να «εξιλεωθεί». Έτσι, η σύνοδος της Beziers αποφάσισε το 1266 ότι οι καταδικασμένοι από τις εκκλησιαστικές δικαιοδοσίες έπρεπε να υποβάλλονται σε απομόνωση την νύχτα και την ημέρα να τηρούν το κανόνα της απόλυτης σιωπής. Αλλά μονάχα τους νεότερους αιώνες, όταν μέσα από αλλεπάλληλες μεταβολές στην οικονομία και στους τρόπους δόμησης του κοινωνικού υποκειμένου «το σώμα γίνεται χρήσιμο μόνο εάν είναι ταυτόχρονα ένα παραγωγικό και ένα υποταγμένο σώμα» (όπως το όρισε ο Φουκώ) κεντροποιείται και συστηματοποιείται η έννοια της φυλακής όπως την γνωρίζουμε (στις διάφορες αντιφατικές φάσεις στις οποίες πέρασε σε διάλογο με την κοινωνία και την αντίληψη των ατομικών δικαιωμάτων) σήμερα.
Αλλά κι αυτό το σήμερα δεν είναι ούτε μονοσήμαντο ούτε στατικό. Συστέλλει και διαστέλλει τα δικαιώματα (και τις υποχρεώσεις, ιδίως τις υλικές αδιαφορώντας επιλεκτικά για τις ουσιαστικά ηθικές και τις γνωστικές) ανάλογα με προθέσεις και προγράμματα των οποίων το αντικείμενο είναι να καταστήσουν την πραγματικότητα «αναγνωρίσιμη», «νομιμοποιημένη» και «επιδεκτική προγραμματισμού».
Συμβολή στην απελευθέρωσηΑν και μέρος γενικότερα αυτού του προγραμματισμού παραμένει η άρση των πιο ουσιαστικών, των πιο μεστών πλευρών της ιδιότητας του πολίτη, αυτό γίνεται πολύ εντονότερο όσον αφορά τους/τις φυλακισμένους/ες, στερώντας τους ανάμεσα στα άλλα και την δυνατότητα ενημέρωσης. Μονάχα μέσα από αγώνες η πραγματικότητα αυτή αρχίζει, σε εποχές κοινωνικού φιλελευθερισμού, να αλλάζει. Για να αρχίσει και πάλι να αίρεται, από τους ταγούς του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού, στην εποχή μας, ανοίγοντας ένα κακό προηγούμενο που αφορά πολλά περισσότερο και πολύ σημαντικότερα από μια εφημερίδα και την συμβολικά σημαντική δυνατότητα της να διακινείται μέσα στις φυλακές. «Όποιος ξεχωρίζει τον πολιτισμό από τα πολιτικά πράγματα την βαρβαρότητα φέρει» έγραψε ο Λαέρτιος. Αντί να απαγορεύουν λοιπόν, ας προτρέψουν και τις υπόλοιπες εφημερίδες να διακινούνται ελεύθερα στις φυλακές, συμβάλλοντας κατ’ ελάχιστον στην απελευθέρωση της σύνολης κοινωνίας.
* H E. Καρασαββίδου διδάσκει Πολιτισμικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων