Όταν η τόλμη έρχεται να συνδράμει το ρεαλισμό
Είναι πιθανό οι αδιανόητες προτάσεις που γνωστοποίησε ο κ. Γιούνκερ στον έλληνα πρωθυπουργό, να αποτελούν κατάθεση της πιο ακραίας θέσης από την πλευρά των θεσμών, τη στιγμή που οι διαπραγματεύσεις περνούν στην καταληκτική φάση. Αυτή η τακτική συνηθίζεται σε παρόμοιες περιστάσεις, ώστε η τελική συμφωνία να συναφθεί ενδεχομένως ακόμα πιο κοντά στις θέσεις του πιο ακραίου, του πιο σκληρού.
Αυτό, όμως, δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία τη συγκεκριμένη στιγμή. Γιατί αυτή η στιγμή δεν είναι στιγμή λεπτεπίλεπτων τακτικών ελιγμών, παρότι κανείς δεν μπορεί να υποτιμά την πλευρά αυτή κάθε διαπραγματευτικής διαδικασίας. Η συγκεκριμένη στιγμή είναι η στιγμή της αποφασιστικής αντιπαράθεση. Και σε τέτοιες στιγμές ο «αντισυμβαλλόμενος» δεν πρέπει να έχει καμία αμφιβολία για τις διαθέσεις σου, τις θέσεις σου, τις αμυντικές γραμμές σου και την αποφασιστικότητά σου.
Διάθεση συμβιβασμούΗ ελληνική κυβέρνηση έπραξε σε γενικές γραμμές ορθά ακολουθώντας αυτή την επίπονη και μακρόσυρτη διαπραγματευτική διαδικασία απορρίπτοντας τις «συμβουλές» για υπογραφή της όποιας συμφωνία «τώρα» ή, ακόμα χειρότερα, «χθες». Και έπραξε ακόμα ορθότερα, όταν έφτασε στην καταληκτική φάση, καταθέτοντας μια πρόταση, ένα σχέδιο συμφωνίας, το οποίο δεν είναι η μονότονη επανάληψη των αμετάθετων αρχικών θέσεων, αλλά το αποτέλεσμα της μέχρι τώρα διαπραγμάτευσης. Δηλαδή ο συμβιβασμός όπως εκείνη τον αντιλαμβάνεται, αλλά και όπως προκύπτει από τις μέχρι τώρα συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, αλλά και από την αφετηρία τους: την κοινά αποδεκτή, στα λόγια τουλάχιστον, απαίτηση να γίνει σεβαστή η λαϊκή θέληση και η εντολή που έλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ στις 25 Ιανουαρίου, χωρίς να υπάρξει αδιαφορία για τους ευρωπαϊκούς κανόνες δημοκρατικής λειτουργίας της ΕΕ.
Με τον τρόπο αυτό η ελληνική κυβέρνηση δείχνει, με όλη τη σοβαρότητα που οι περιστάσεις απαιτούν, ότι δεν χαρτοπαίζει, όπως φαντάζονται ορισμένοι επιφανειακοί «αναλυτές». Καταγράφει στην πρότασή της τις υποχωρήσεις και τους συμβιβασμούς που είναι διατεθειμένη να κάνει, προκειμένου να υπάρξει μια βιώσιμη συμφωνία με αναπτυξιακή διέξοδο και υπό τις προϋποθέσεις που αναφέραμε λίγο πιο πάνω.
Αμετακίνητος ρεαλισμόςΓια να διατηρήσει την αξία της και να παράξει θετικό για όλους αποτέλεσμα αυτή η πρόταση, χρειάζεται να εκληφθεί, και να είναι πράγματι, ως τελική πρόταση. Όχι της μίας πλευράς, αλλά του αποδεκτού συμβιβασμού των δύο πλευρών. Όποιος, λοιπόν, θέλει πράγματι μια βιώσιμη συμφωνία, δεν μπορεί να αποστεί από την πρόταση αυτή, που αποτελεί απόσταγμα των διαπραγματευτικών διαδικασιών. Γιατί είναι το σημείο συνάντησης και όχι η αφετηρία μιας ατέρμονης σύγκρουσης.
Αν η ελληνική κυβέρνηση, και δεν έχουμε λόγο να αμφιβάλουμε γι’ αυτό, πιστεύει ότι μπορεί και είναι ανάγκη να υπάρξει συμφωνία, οφείλει να μην αφήσει αμφιβολίες για το σημείο μέχρι το οποίο μπορεί να φτάσει, προκειμένου να υπογραφεί. Κι αυτό το σημείο δεν μπορεί να είναι άλλο από την ελληνική πρόταση, η οποία έχει γίνει πια στις λεπτομέρειές της γνωστή δημόσια και γι’ αυτό ακριβώς μπορεί να υπερασπιστεί ο καθένας τον συμβιβαστικό και ρεαλιστικό χαρακτήρα της.
Η σταθερότητα σε μια τέτοια θέση αποτελεί απαραίτητο όρο για μια προωθητική για την ευρωπαϊκή υπόθεση λύση. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανεδαφικές αντιπροτάσεις Γιούνκερ έτυχαν της υποδοχής που τους άξιζε όχι μόνο από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και από την πλευρά όχι και τόσο φιλικά προς αυτή διακείμενων δυνάμεων. Αξίζει να σημειώσουμε την τοποθέτηση του επικεφαλής του Ποταμιού, που, από το εξωτερικό όπου βρισκόταν για να συναντήσει τον κ. Σαπέν στο Παρίσι, δήλωσε ότι οι προτάσεις αυτές δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από κανέναν.
Σύμπλεγμα ΣαμαράΜόνο ο κ. Σαμαράς βρήκε την ευκαιρία πάλι να επιδείξει τη συμπλεγματική στάση του. Απέφυγε να τοποθετηθεί έναντι των απαράδεκτων προτάσεων και ανέλαβε τον άχαρο ρόλο να σύρει την ελληνική κυβέρνηση όσο γίνεται πιο κοντά στην παράδοση στις απαιτήσεις του σκληρού πυρήνα των δανειστών. Και το έπραξε, μάλιστα, επιρρίπτοντας υποκριτικά την ευθύνη για τη χειροτέρευση της στάσης τους στην τακτική της ελληνικής κυβέρνησης.
Από την ακριβώς αντίθετη, την αντιδιαμετρικά αντίθετη θέση οφείλει να βρεθεί η ελληνική κυβέρνηση. Αντί να «προσέλθει», όπως την καλεί ο κ. Σαμαράς, σε μια προδιαγεγραμμένη απαίτηση των δανειστών, είναι ορθό από κάθε άποψη να επιμείνει στον προωθητικό ρεαλισμό τής συμβιβαστικής πρότασής της. Έκανε πολύ περισσότερα κι απ’ όσα μπορούσε, για να μπορεί να διατυπωθεί ένα τέτοιο δυνάμει κοινό σχέδιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χωρούν δευτερεύουσες αλλαγές ή τροποποιήσεις. Σημαίνει, όμως, σαφέστατα ότι δεν μπορεί να αλλάξει χαρακτήρα, δεν μπορεί να υποστεί αλλοιώσεις που θα το κάνουν αγνώριστο. Το «ως εδώ» πρέπει να είναι ο τίτλος του και το υστερόγραφό του.
«Τρόμαξε την καταστροφή»Δεν ξέρω πόσοι από τους σημερινούς αναγνώστες αυτών των στηλών έχουν διαβάσει προσεκτικά το κείμενο των Καλφά και Κιουκέ στην «Εποχή» της 24ης Μαΐου. Όποιος, όμως, κάνει τον κόπο να ανατρέξει σ’ αυτό, μπορεί να δει ότι υπάρχει τρόπος η ρεαλιστική προσέγγιση της πραγματικότητας να εκφραστεί με μια σθεναρή και σταθερή στάση και η έγνοια για την υπεράσπιση της ενωμένης Ευρώπης να συνδυαστεί με μια αποφασιστική στάση απέναντι σ’ αυτούς που την εκθέτουν επίμονα σε διακινδύνευση τυφλωμένοι από τα μεροληπτικά ταξικά τους βραχυπρόθεσμα συμφέροντα.
Πριν από ενάμιση αιώνα, ο Βικτόρ Ουγκό έλεγε: «Η κραυγή “τόλμα!” είναι σαν το “γεννηθήτω φως” (…) Αντιστάσου, μείνε πιστός στον εαυτό σου, πάλεψε με τη μοίρα σώμα με σώμα, με την αφοβία σου τρόμαξε την καταστροφή, καταφρόνησε την άδικη δύναμη. Αυτό είναι το φως που ηλεκτρίζει»*. Και η φωνή του ακούγεται μέχρι σήμερα.
Μπορεί οι συνθήκες να μην είναι το ίδιο επαναστατικές όπως στα μέσα του 19ου αιώνα, είναι όμως εξίσου ιστορικές για το μέλλον και την τύχη της ηπείρου μας, της ηπείρου των μεγάλων ανατροπών και των εφικτών ουτοπιών. Μας περιμένουν κι άλλοι στο δρόμο που ανοίγουμε. Περισσότεροι απ’ ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε ετούτη τη στιγμή.
Χ. ΓεωργούλαςΣΗΜΕΙΩΣΗ: «Οι άθλιοι», τόμος Γ΄.