** Τα ρέματα που απειλούνται, χάριν «αντιπλημμυρικών έργων». Οι εναλλακτικές προτάσεις του κινήματος
** Η σημασία της νίκης του Ποδονίφτη, εν αναμονή αποφάσεων του ΣτΕ και για τα υπόλοιπα ρέματα
Mέχρι τέλος του χρόνου θα έχει κριθεί, σε δικαστικό επίπεδο, η τύχη των ρεμάτων της Αττικής, για τα οποία η Περιφέρεια Αττικής και το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών σχεδιάζει έργα –με το πρόσχημα της αντιπλημμυρικής προστασίας- που θα καταστρέψουν τους τελευταίους ανοιχτούς φυσικούς δρόμους του νερού απ’ τα βουνά που περιβάλλουν το Λεκανοπέδιο προς τη θάλασσα. Πρόκειται για τα ρέματα Πικροδάφνης, Ερασίνου, Ποδονίφτη και Ραφήνας. Ήδη το Συμβούλιο της Επικρατείας δικαίωσε τους προσφεύγοντες πολίτες, συλλόγους και κινήματα για το ρέμα του Ποδονίφτη, τις επόμενες μέρες αναμένονται αποφάσεις για τις προσφυγές υπέρ του Ερασίνου και του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, ενώ στις 4 Δεκεμβρίου εκδικάζεται για πολλοστή φορά αίτηση ακύρωσης που αφορά την Πικροδάφνη.
Φορείς και κινήσεις για την προστασία των ρεμάτων (ΡεμΑττική) διοργάνωσαν την περασμένη Τετάρτη συνέντευξη Τύπου, προκειμένου να ενημερώσουν τους πολίτες για τα επόμενα επίδικα, για τους κινδύνους από τις εφαρμοζόμενες πολιτικές διαχείρισης των ρεμάτων, αλλά και για τις φυσικές μεθόδους διαχείρισης. Όπως τόνισε και ο Κωνσταντίνος Βουβαλίδης, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, είναι ανοιχτός ο δρόμος για καλύτερες περιβαλλοντικά επιλογές αντιπλημμυρικής προστασίας στην Ελλάδα, με την υπάρχουσα μάλιστα νομοθεσία, που είναι εναρμονισμένη με ευρωπαϊκή οδηγία του 2000 και του 2007, καθώς το σχέδιο διαχείρισης πλημμυρών πρέπει να συμβαδίζει με τις περιβαλλοντικές παραμέτρους και τους περιβαλλοντικούς στόχους που έχουν οριστεί από την Ευρώπη (οδηγός πλαίσιο για τα ύδατα 2000/60/ΕΚ και 2007/60/ΕΚ). Αυτοί είναι, μεταξύ άλλων, η βελτίωση της ποιότητας ζωής του πληθυσμού, η μείωση έκθεσης σε περιβαλλοντικό κίνδυνο, η προστασία της βιοποικιλότητας, η ελαχιστοποίηση της ρύπανσης των υδάτων, η προστασία και αύξηση των αποθεμάτων νερού, ο μετριασμός των περιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στον φυσικό, πολιτιστικό και αισθητικό χαρακτήρα του τοπίου: «Όπως καταλαβαίνετε η σημερινή μας συνάντηση είναι εντελώς άχρηστη, διότι στα σχέδια διαχείρισης πλημμυρών λαμβάνονται υπόψη όλες οι παράμετροι που πρέπει να έχουμε για να διατηρήσουμε το φυσικό μας περιβάλλον», είπε σκωπτικά ο ομιλητής για να προσθέσει πως «υπάρχει, επομένως, κάτι στη διασύνδεση και εφαρμογή των δύο οδηγιών που δεν μας οδηγεί σε σωστές περιβαλλοντικές λύσεις για τη διαχείριση των ποτάμιων συστημάτων. Αυτό είναι το γεγονός ότι καμία ποιοτική πληροφορία για τη φυσική λειτουργία του ποταμού δεν περνά στους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για την κατασκευή των έργων. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα πρέπει να βρούμε την υδρομορφολογική αξιολόγηση, να την εφαρμόσουμε, να βρούμε τα μη λειτουργικά τμήματα των ποταμών, δηλαδή αυτά που δεν διοχετεύουν το νερό και πλημμυρίζουν και να επέμβουμε σε αυτά, κατά προτεραιότητα». Όπως κατέληξε ο καθηγητής, τα αντιπλημμυρικά έργα δεν είναι θέμα πολιτικής απόφασης, όταν έχουμε περιστατικά όπως η Μάνδρα, αλλά επιστημονικής μελέτης και εφαρμογής της με όρους προστασίας του περιβάλλοντος.
Ας δούμε, τώρα, τι διακυβεύεται για κάθε ρέμα ξεχωριστά και ποιες είναι οι προτεραιότητες των τοπικών κινημάτων.
Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας
Δύο κύκνοι ξεχειμώνιασαν το 2017 στην εκβολή του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας
Πηγάζει από την Πεντέλη και τον Υμηττό. Η υδρολογική του λεκάνη είναι έκτασης περίπου 150km2 και πρόκειται για ένα φυσικό ποτάμι που διέρχεται από μη κατοικημένες περιοχές, εκτός της εκβολής του που διέρχεται από τον πολεοδομικό ιστό της Ραφήνας. Στόχος του υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών είναι η κάλυψή του με συρματοκιβώτια και τσιμέντο σε μήκος 15 χλμ (κύριος κλάδος) και σε μήκος 2 χλμ (κλάδος Βαλανάρη). Θα κοπούν περίπου 2.500 δέντρα και το ποτάμι θα αποκοπεί από τις φυσικές πλημμυρικές ζώνες του στα Σπάτα. Μεγάλο τμήμα του έργου θα πραγματοποιηθεί σε περιοχές υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Συνέπειες του έργου θα είναι η αύξηση του κινδύνου πλημμύρας στην πόλη της Ραφήνας, η νομιμοποίηση όλων των αυθαιρέτων και νόμιμων καταπατήσεων γύρω από το ποτάμι και η καταστροφή ενός σπάνιου οικοσυστήματος, που είναι μάλιστα χαρακτηρισμένο ως ρέμα ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Όπως τόνισε ο Ηλίας Ταρναράς, εκπροσωπώντας την Κίνηση για την προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, «το έργο θα πλήξει όχι μόνο το φυσικό περιβάλλον, αλλά και τη χωροταξία της περιοχής και θα έχει σοβαρές συνέπειες και στην τοπική κοινωνία». Σημείωσε ακόμα πως «με το προβλεπόμενο έργο αυξάνεται ο πλημμυρικός κίνδυνος, όπως και η ταχύτητα του νερού αφού το ρέμα θα έχει εγκιβωτιστεί με σκληρά υλικά, με αποτέλεσμα οι συνέπειες μιας πλημμύρας να είναι χειρότερες από ότι είναι με την υφιστάμενη κατάσταση. Το χειρότερο είναι ότι έχουμε παρεμβάσεις χρήσης γης, αφού με το έργο θα παραδοθούν πολλά οικόπεδα, που με τη νομοθεσία των 8 στρεμμάτων θα είναι οικοδομήσιμα». Οι ίδιοι έχουν εναλλακτικές προτάσεις αντιμετώπισης του πλημμυρικού κινδύνου με παρεμβάσεις για μείωση της παροχής και για αύξηση παροχετευτικότητας. Συγκεκριμένα προτείνουν παρεμβάσεις σε εξωαστικό περιβάλλον με αναβαθμούς συγκράτησης φερτών και ανάσχεσης πλημμυρών και ζώνες τεχνητού πλημμυρισμού και παρεμβάσεις σε αστικό περιβάλλον με δεξαμενές ανάσχεσης, πράσινες στέγες, τάφρους διήθησης, διαπερατά πεζοδρόμια και οδοστρώματα και στέρνες.
Ποταμός Ερασίνος
Ερασίνος, κοίτη με υδρόφυτα
Πηγάζει από τις ανατολικές υπώρειες του Υμηττού και διασχίζοντας τον δήμο Μαρκόπουλου (16 χλμ) εκβάλλει στον κόλπο της Βραυρώνας. Στις εκβολές του σχηματίζει έναν μοναδικής ομορφιάς και οικολογικής αξίας υγρότοπο, τον σημαντικότερο της Αττικής. Ο υγρότοπος έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000, ενώ υπάρχει και ο αρχαιολογικός χώρος του ναού της Βραυρωνίας Αρτέμιδας. Ο Ερασίνος έχει χαρακτηριστεί ακόμα ως ποταμός ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και ζώνη προστασίας, καθώς έχουν καταγραφεί 17 τύποι οικοτόπων με 20 είδη σπονδυλοζώων και 176 είδη πτηνών, πολλά από τα οποία θεωρούνται απειλούμενα. Έχει δημοπρατηθεί έργο αρχικού ύψους 55 εκατ. ευρώ, που αναμένεται να ξεπεράσει τα 100 εκατ. και περιλαμβάνει φράγμα ανάσχεσης πλημμυρών και φερτών υλικών, έργα διευθέτησης του ποταμού και παραποτάμων με συρματοκιβώτια και ανάντη του φράγματος. Η Χαρίκλεια Χάρη από τους Φίλους του Ερασίνου υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, πως «το έργο κατασκευάζεται ως αντιπλημμυρικό, ενώ δεν εντοπίστηκαν εντός της περιοχής μελέτης θέσεις όπου έχουν συμβεί σημαντικές ιστορικές πλημμύρες. Είναι δε επικίνδυνο διότι προκαλεί ελλειπή τροφοδοσία του υγρότοπου σε φερτό υλικό, αύξηση της ταχύτητας του πλημμυρικού νερού». «Η μόνη εναλλακτική πρόταση για τον Ερασίνο», κατέληξε, «είναι όχι έργα. Δεν υπάρχει καμία αναγκαιότητα, δεν επιτελούν κανένα απολύτως ρόλο. Το πλημμυρικό πεδίο, ο υγρότοπος και η περιοχή Natura έχουν ανάγκη τον ποταμό με τον τρόπο που λειτουργεί τώρα, που λειτουργούσε από την αρχαιότητα ως σήμερα. Οι αγρότες και η γη τους, επίσης».
Ρέμα Ποδονίφτη
Βόλτα ευαισθητοποίησης στον Ποδονίφτη
Η παραρεμάτια ζώνη πρασίνου του Ποδονίφτη εντάσσεται σε μια συνεχή περιοχή πράσινου μήκους 3 χλμ. και έκτασης 520 στρεμμάτων, που περιλαμβάνει το άλσος Νέας Φιλαδέλφειας και το ρέμα Γιαμπουρλά, με σημαντική επιρροή στο μικροκλία και την ποιότητα του περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή. Σύμφωνα με το σχεδιασμό της Περιφέρειας Αττικής, ο οποίος ανετράπη με την απόφαση του ΣτΕ, επιχειρήθηκε η τσιμεντοποίηση των τελευταίων 770 μ. φυσικής κοίτης του Ποδονίφτη, μεταξύ των δήμων Αθηναίων και Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας. Θα μετατρεπόταν έτσι η βαθιά, βραχώδης κοίτη του ποταμού σε τσιμεντένιο οχετό ομβρίων υδάτων, βάθους πέντε μέτρων περίπου, ενώ η προτεινόμενη οριοθέτηση δεν έθιγε σε καμία περίπτωση τις αυθαίρετες κατασκευές που στενεύουν την κοίτη και προκαλούν πλημμυρικό κίνδυνο. Όπως τόνισε ο Παντελής Παντέλογλου από τον Ποδονίφτη SOS «ο Ποδονίφτης μπήκε στο στόχαστρο της Περιφέρειας Αττικής το 2016, με στόχο να τσιμεντωθούν τα τελευταία 770 μέτρα της κοίτης του. Το έργο είχε δρομολογηθεί από τη διοίκηση της Δούρου πριν από την πλημμύρα της Μάνδρας και αξιοποιήθηκε επικοινωνιακά η καταστροφή της Μάνδρας για να στηριχτεί μια παράλογη απόφαση που ήταν ωφέλιμη μόνο για εργολάβους και άλλους εμπλεκόμενους στο έργο. Με την πίεση και του κινήματος οι εμπλεκόμενοι δήμοι έδωσαν αρνητικές γνωμοδοτήσεις για το έργο, όπως και οι διευθύνσεις Δασών και Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής. Παρ’ όλα αυτά, τον Νοέμβριο του 2018, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, εκδόθηκε Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων του έργου. Το Συμβούλιο της Επικρατείας μάς έδωσε μια μικρή νίκη, ωστόσο τίποτα δεν έχει τελειώσει. Υπάρχουν κάποιες εκκρεμότητες: Κατ’ αρχάς από το 2017 το υπουργείο Υποδομών έχει λάβει απόφαση για συνολική μελέτη/masterplan για τον Ποδονίφτη. Δεν γνωρίζουμε που βρίσκεται αυτή η υπόθεση. Οφείλουν να μας ενημερώσουν. Δεύτερον, οι δήμο Αθηναίων και Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας έχουν εκδώσει πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής για αυθαίρετα στην όχθη του Ποδονίφτη και απαλλοτριώσεις, που δεν έχουν εφαρμοστεί. Ζητάμε να προχωρήσουν στις σχετικές ενέργειες. Η κατεύθυνση μας είναι η εξής: Να ξηλώσουμε τα αυθαίρετα κτίσματα, να ελευθερώσουμε χώρο για το νερό. Σημαντικό όμως είναι να αποκατασταθεί η πρόσβαση προς το ποτάμι. Προτείνουμε την καθαίρεση της πλάκας καλύψεων του Ποδονίφτη και ανάντη του κατηργημένου έργου». Ο ίδιος επεσήμανε ακόμα πως «το κομμάτι του Γιαμπουρλά, μήκους περίπου 400 μέτρων, που είναι αυτή τη στιγμή ελεύθερο και σε φυσική μορφή, βρίσκεται δίπλα στο έργο υπογειοποίησης της οδού Πατριάρχου Κωνσταντίνου, το οποίο είναι συνοδό του γηπέδου Μελισσανίδη στη Νέα Φιλαδέλφεια και κινδυνεύει από το αυτό το έργο, το εργοτάξιο του οποίου έχει στην ουσία χωροθετηθεί μέσα στην κοίτη του».
Είναι φανερό πως η απόφαση του ΣτΕ για τον Ποδονίφτη δίνει μια ανάσα στο κίνημα. Εν αναμονή και των άλλων αποφάσεων, που ελπίζουν από τη ΡεμΑττική πως θα είναι στην ίδια κατεύθυνση ακύρωσης των καταστροφικών έργων, σημειώνεται από τους φορείς και τις κινήσεις για την προστασία των ρεμάτων πως «τα ρέματα και τα ποτάμια δεν είναι εμπόδιο στην «ανάπτυξη» των πόλεων, δηλαδή στην πύκνωση του κτισμένου περιβάλλοντος, αλλά προϋπόθεση ώστε οι πόλεις μας να είναι βιώσιμες».
Ρέμα Πικροδάφνης
Σταχτοσουσουράδα στο ρέμα της Πικροδάφνης
Πηγάζει από τον Υμηττό και εκβάλλει στον φαληρικό όρμο (ΕΔΕΜ). Έχει μήκος 9,3 χλμ και διασχίζει τους δήμους Ηλιούπολης, Αγίου Δημητρίου, Παλαιού Φαλήρου και Αλίμου. Είναι έτσι μια πράσινη πινελιά της φύσης μέσα στην τσιμεντούπολη. Έχει χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, ως υδατόρεμα Α΄ Προτεραιότητας και ως υγρότοπος Β’ προτεραιότητας. Είναι το τελευταίο καταφύγιο της εκτοπισμένης από παντού άγριας ζωής και κυρίως της μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας. Με την ψευδεπιγραφή «Μελέτη ανάπλασης από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης ως εκβολές», η Περιφέρεια επιχειρεί από τα 6,023 χλμ ποταμού και 250 μ συμβαλλόμενων κλάδων να καλυφθούν 7.187 χλμ με συρματοκιβώτια, 1,25 χλμ με τοίχους από σκυρόδεμα και 1,25 χλμ με πασαλλότοιχους. Θα εκριζωθούν, έτσι, οι καλαμώνες, θα κοπούν 776 δέντρα και χιλιάδες θάμνοι και πόες. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο το ποτάμι θα πάψει πια να είναι ένα φυσικό οικοσύστημα – βιότοπος και θα έχει μορφή ανοιχτού εγκιβωτισμένου οχετού, ενώ ανοίγει ο δρόμος για νομιμοποίηση των καταπατήσεων και οικοπεδοποίηση των ποτάμιων χώρων που απελευθερώνει. Η Ροδούλα Κωνσταντινίδου από το Δίκτυο πολιτών για τη Διάσωση του Ρέματος Πικροδάφνης τόνισε πως «η Περιφέρεια της Αττικής, κατά τη συνήθη της τακτική, βάφτισε την Πικροδάφνη ως επικίνδυνη για πλημμύρες. Το ερώτημα είναι έχει ανάγκη αυτά τα έργα; Σύμφωνα με μελέτη φωτοερμηνείας του ρέματος που υλοποιήθηκε από το υπουργείο το 2015, δεν υπάρχουν πλημμυρικές ζώνες πέραν δύο (Άλιμο, λεωφόρο Αμφιθέας) που υπάρχουν λόγω λάθος σχεδιασμένων τεχνικών έργων και καταπατήσεων της όχθης, και επομένως το νερό θυμάται το δρόμο του και ακολουθεί αυτή τη διαδρομή. Με τα προτεινόμενα έργα, αυξάνεται η ταχύτητα ροής, το νερό θα υπερχειλίζει ορμητικά, χωρίς διέξοδο προς τις εκβολές. Το σημαντικότερο είναι πως η πρόταση οριοθέτησης από την Περιφέρεια έρχεται να νομιμοποιήσει τις καταπατήσεις, πετώντας τες έξω από τον ποτάμιο χώρο, αντί να κατεδαφίζονται, και επιπλέον απελευθερώνει παραρεμάτιους χώρους έτσι ώστε να χτιστούν καινούριες πολυκατοικίες.» Στις εναλλακτικές προτάσεις του Δικτύου περιλαμβάνονται μέτρα αντιστήριξης των πρανών με μεθόδους φυσικής μηχανικής και οικομηχανικής, που θα επιτρέψουν στη φύση να επανακάμψει. «Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα επιτελεί τον αντιπλημμυρικό της ρόλο, όπως όπως τόσα χρόνια κάνει. Ως φυσικός σχηματισμός και όχι ως εγκιβωτισμένος οχετός ομβρίων», κατέληξε.
Ελεύθερα βουνά, χωρίς αιολικά** Επιχειρούν να χτίσουν δύο βιομηχανικά πάρκα στα βουνά των Αγράφων. Τριήμερο ενημέρωσης από το Δίκτυο Πολιτών για την Προστασία των Αγράφων.
Στα βουνά των Αγράφων και συγκεκριμένα στα οροπέδια της Νιάλας και του Βοϊδολίβαδου επιχειρούν δύο εταιρείες να εγκαταστήσουν βιομηχανικά πάρκα. Οι ανεμογεννήτριες πρόκειται να ισοπεδώσουν τον μοναδικής αισθητικής αλλά και οικολογικής αξίας ορεινό όγκο των Αγράφων. Το περασμένο καλοκαίρι έγινε προσπάθεια να ξεκινήσουν παράνομα οι εργασίες και βρήκαν αντιμέτωπους τους κατοίκους της περιοχής. Το Δίκτυο Φορέων και Πολιτών για την Προστασία των Αγράφων πραγματοποίησε την προηγούμενη εβδομάδα τριήμερο ενημέρωσης για τα αιολικά πάρκα αποκαλύπτοντας, μεταξύ άλλων, και σειρά αυθαιρεσιών. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Δικτύου, Χρήστο Φασούλα, το δασαρχείο Καρπενησίου εξέδωσε παράνομα άδεια για την εκκίνηση των έργων, παρότι δεν έχει εγκριθεί Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση, χωρίς την οποία απαγορεύεται –σύμφωνα με απόφαση του ΣτΕ- να ξεκινήσουν αντίστοιχα έργα. Εντύπωση δε προκαλεί το γεγονός ότι αρμόδιο δασαρχείο για την περιοχή δεν είναι του Καρπενησίου, αλλά της Καρδίτσας, το οποίο δεν έχει δώσει ανάλογη άδεια. Το γεγονός κατήγγειλε και ο δήμαρχος Λίμνης Πλαστήρα, Παναγιώτης Νάνος, ο οποίος πρόσθεσε ότι δεν θα παραδοθούν οι δήμοι σε μια άνευ όρων καταστροφή της περιοχής. Ο εκπρόσωπος του Επιμελητηρίου Καρδίτσας, Γιώργος Ντενίσης, ανάφερε ότι παρά την αναγκαιότητα της αύξησης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, πρέπει αυτή να γίνεται με κριτήριο τη συμβατότητά τους με τις περιοχές, χωρίς να ακυρώνεται η προϋπάρχουσα υποδομή, όπως αυτή της περιοχής Αγράφων που στηρίζεται στον τουρισμό. Τόνισε ακόμα πως η περιοχή συμμετέχει στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με τις τεχνητές λίμνες της περιοχής και τη σχεδιαζόμενη λειτουργία του υδροηλεκτρικού στον Αχελώο. Ο πρόεδρος του Ορειβατικού Συλλόγου Καρδίτσας, Παντελής Μανώλης, αναφέρθηκε στις απεριόριστες δυνατότητες ανάπτυξης του περιπατητικού τουρισμού, που δεν μπορεί να συνυπάρξει με τα αιολικά πάρκα. Την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου οργανώνεται πορεία στις 6 μ.μ., από το Μοναστηράκι από την Πρωτοβουλία Αθήνας για την Προστασία των Αγράφων.
ΗΜΕΡΙΔΑΕλεύθεροι χώροι, ανάσα για την πόληΤην Κυριακή 24 Νοεμβρίου, στις 10.30 π.μ., στην αίθουσα του κτιρίου επί της οδού Λάκωνος 9, πάρκο ΚΑΠΑΨ διοργανώνεται ημερίδα με θέμα «Μητροπολιτικά πάρκα, ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι, κλιματική αλλαγή». Οι αρχικές εισηγήσεις αφορούν δύο θέματα: «Τα μητροπολιτικά πάρκα, οι ελεύθεροι χώροι: η αναγκαιότητά τους για την πόλη και την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Οι διαχρονικοί αγώνες» (Γεράσιμος Σκλαβούνος) και «Διεκδικώντας το χώρο των κοινών: πάρκα, ελεύθεροι χώροι, κ.λπ.» (Σταύρος Σταυρίδης). Θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις συλλογικοτήτων και πολιτών. Την ημερίδα συνδιοργανώνουν: Β ΕΛΜΕ Αθήνας, Διαδημοτική επιτροπή για την προστασία του Υμηττού, Δίκτυο πολιτών για τη διάσωση του ρέματος της Πικροδάφνης, Ένωση γονέων 7ης δημοτικής κοινότητας δήμου Αθηναίων, Εξωραϊστικός πολιτιστικός σύλλογος «Ο Ιλισός», Επιμένουμε Πεδίον του Άρεως, Επιτροπή αγώνα για το μητ��οπολιτικό πάρκο Γουδή, Ευρεία επιτροπή υπεράσπισης του Ελληνικού, Λαϊκή συνέλευση κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος-Κολωνού-Σεπολίων, Περιβαλλοντικός σύλλογος «Ο Υμηττός», Πολιτιστικός σύλλογος Άνω Αμπελοκήπων, Πρωτοβουλία ενάντια στην περιβαλλοντική καταστροφή και την κλιματική αλλαγή, ΡεμΑττική, Σύλλογος Κρητών Αμπελοκήπων Ψυχικού «Οι ρίζες».
Κείμενα - επιμέλεια: Ιωάννα Δρόσου