Για μια αξιοβίωτη ζωή, χωρίς βία
25 Νοεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Συλλογικής Μνήμης και Αντίστασης Κατά της Έμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών
Η πολιτικοποίηση της βίας κατά των γυναικών και των γυναικοκτονιών είναι το αόρατο νήμα που συνδέει διαχρονικά τους αγώνες των φεμινιστικών κινημάτων σε όλον τον κόσμο. Οι φεμινίστριες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής καθιέρωσαν την 25η Νοεμβρίου ως ημέρα κατά της βίας κατά των γυναικών και ημέρα μνήμης για την δολοφονία των τριών αδερφών Mirabal Reyes1 από τον δικτάτορα Ραφαέλ Τρουχίλιο το 1981. Ο ΟΗΕ καθιέρωσε την 25/11 ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών το 1999.
Η 25η Νοέμβρη φέρνει στο προσκήνιο την τραγική καθημερινότητα της βίας και των γυναικοκτονιών. Είναι ημέρα μνήμης για τις ζωές που χάθηκαν και μέρα καταγγελίας για αυτό που βιώνει μία στις τρεις γυναίκες σχεδόν αναπόδραστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Κυρίως όμως είναι ημέρα μαχητικών φεμινιστικών διεκδικήσεων κατά της πατριαρχίας, του βαθιά εμπεδωμένου σεξισμού των κοινωνιών μας, της κρατικής, εργοδοτικής, οικογενειακής/ συντροφικής και «μιντιακής» βίας, κατά των έμφυλων ανισοτήτων στο δημόσιο και στον ιδιωτικό βίο και στην εργασία. Είναι ημέρα αγώνα για το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα των γυναικών στην αυτοδιάθεση της ζωής και του σώματός τους και στη σεξουαλική ελευθερία.
Στο προσκήνιο η αθέατη βία
Τα φεμινιστικά κινήματα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης έφεραν στο προσκήνιο το αθέατο και αποσιωπημένο φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών καταγγέλλοντας τις αιτίες, τους ενόχους, τις συνέπειες και τις παραβιάσεις θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών. Ανέδειξαν το γεγονός ότι σε παγκόσμια κλίμακα και ανεξάρτητα από ηλικία, εκπαιδευτικό επίπεδο, κοινωνική τάξη, εθνότητα, φυλή, σεξουαλικό προσανατολισμό, θρησκεία, κ.λπ. οι γυναίκες υφίστανται βιασμούς, ενδοοικογενειακή βία, σεξισμό, σωματική, ψυχολογική και οικονομική βία, και άλλες μορφές βίας λόγω του φύλου τους. Κατέδειξαν ότι η βία που υφίστανται οι γυναίκες συνδέεται άμεσα και είναι απόρροια των πατριαρχικών δομών της κοινωνίας και αποτέλεσμα αλληλοσυνδεόμενων οικονομικών, πολιτικών, θεσμικών και πολιτισμικών παραγόντων οι οποίοι αποτελούν εκδηλώσεις των ιστορικά ανισότιμων σχέσεων εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Τα φεμινιστικά κινήματα ανέδειξαν το γεγονός ότι οι γυναικοκτονίες θα έπρεπε να θεωρούνται εξίσου αποτρόπαιες με τις δολοφονίες σε χώρες με δικτατορίες και αυταρχικά καθεστώτα που οδήγησαν στην εξαφάνιση χιλιάδων ανθρώπων. Κατήγγειλαν το γεγονός ότι η βία κατά των γυναικών και οι γυναικοκτονίες συχνά υποθάλπονται από την αστυνομία και τις δικαστικές αρχές που αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν το έγκλημα. Κατήγγειλαν τις κυβερνήσεις που αρνούνται να κατοχυρώσουν θεσμικά και στην πράξη ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες ώστε να ζουν ελεύθερες και χωρίς το φόβο της βίας και του θανάτου όπως και το γεγονός ότι σε πάρα πολλές χώρες η βία κατά των γυναικών και οι γυναικοκτονίες, δεν θεωρούνται εγκλήματα, αλλά «πράξεις πάθους».
Η μαχητική συλλογική αντίσταση στις δολοφονίες των γυναικών συμπεριλαμβάνει τη βία κατά των τρανς ατόμων, ιδιαιτέρως των τρανς γυναικών, γι’ αυτό αναφέρεται και ως κίνημα κατά των γυναικοκτονιών (feminicidio) όλων εκείνων που είναι και θεωρούνται γυναίκες ή έχουν θηλυκοποιηθεί. Η βία κατά των γυναικών δεν είναι μόνο βία ή φόνος που διαπράττεται στη βάση του φύλου, αλλά και μέσο για την αναγνώριση της θηλυκότητας του θύματος. Επιδιώκει να διασφαλίσει ότι η κατηγορία «γυναίκες» είναι επουσιώδης και φονεύσιμη. Και συνιστά απόπειρα προσδιορισμού αυτής καθαυτής της ύπαρξης των γυναικών σαν κάτι που αποφασίζεται από τους άνδρες, σαν ένα αποκλειστικό αρσενικό προνόμιο (Butler, 2019)2.
Οι σύγχρονες διεκδικήσεις
Η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών αποτελεί κεντρικό πεδίο των πολιτικών αγώνων και διεκδικήσεων των φεμινιστικών κινημάτων για δημόσιες πολιτικές πρόληψης και εξάλειψης όλων των μορφών έμφυλης βίας, για την πολύπλευρη και ουσιαστική στήριξη των γυναικών που έχουν επιβιώσει και την τιμωρία των θυτών, των κακοποιητών και γυναικοκτόνων.
Η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών είναι παράλληλα ημέρα φεμινιστικών διεκδικήσεων για ισότητα, ελευθερία, κοινωνική αλλαγή και κοινωνική δικαιοσύνη. Σήμερα περισσότερο από ποτέ η πολιτεία και οι θεσμικοί φορείς, η κοινωνία των πολιτών, τα κόμματα, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, όλοι και όλες, έχουμε ηθική και κυρίως πολιτική υποχρέωση να πούμε “Φτάνει πια” και “Ποτέ ξανά”!
Στο σύγχρονο πλαίσιο, ο αγώνας κατά της βίας κατά των γυναικών προϋποθέτει τη συγκρότηση νέων μορφών και τόπων συμμαχίας και κοινή δράση σε συνεργασία με φεμινιστικές και αντισεξιστικές συλλογικότητες, ΛΟΑΤΚΙ+ και αντιρατσιστικές οργανώσεις, αντισεξιστές και φεμινιστές άνδρες, που επιλέγουν να σπάσουν τη «συμφωνία» ανοχής, αποδοχής και αναπαραγωγής της βίας κατά γυναικών.
Ενώ οι σύγχρονες διεκδικήσεις αφορούν:
• την αναγνώριση ότι οι γυναικοκτονίες αποτελούν ακραία και θανατηφόρα μορφή έμφυλης βίας,
• την κατονομασία της γυναικοκτονίας ως ειδεχθούς εγκλήματος με σεξιστικά και μισογυνικά κίνητρα που περιλαμβάνει και τις δολοφονίες των τρανς ατόμων.
• την πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης του ΣτΕ για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά Γυναικών (Σύμβαση Κωνσταντινούπολης/ Ν. 4531/2018) και
• τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του πανελλαδικού Δικτύου Δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας κατά των Γυναικών.
Επειδή το δικαίωμα όλων ανεξαιρέτως των γυναικών σε μια αξιοβίωτη ζωή χωρίς βία, είναι δικαίωμα αδιαπραγμάτευτο.
Άννα Βουγιούκα,
Κοινωνική επιστήμονας, εμπειρογνώμονας σε θέματα ισότητας των φύλων, μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής/ Φύλου του ΣΥΡΙΖΑ.
Σημειώσεις:
1. Οι αδερφές Mirabal Reyes (Patria Mercedes, María Argentina Minerva & Antonia María Teresa), πολιτικές ακτιβίστριες και σύμβολα λαϊκής και φεμινιστικής αντίστασης στη Δομινικανή Δημοκρατία, δολοφονήθηκαν με διαταγή του δικτάτορα Τρουχίλιο το 1960.
2. Judith Butler (2019), “When Killing Women Isn’t a Crime.” Interview to George Yancy, The New York Times, July 10, 2019.