Η έρευνα πάνω στην Αντιγόνη ξεκίνησε από τον Οκτώβρη του 2018 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2019 με το ανέβασμα της παράστασης. Μέσα σε αυτούς τους μήνες έρευνας διαμορφώσαμε το πρίσμα μέσα από το οποίο είδαμε τη συγκεκριμένη τραγωδία και μας δόθηκε άφθονο υλικό για σκέψη, καθώς τα ζητήματα που θέτει η τραγωδία είναι ανεξάντλητα, γιατί μελετά τον άνθρωπο στα ακραία όρια της ύπαρξης και της ιστορίας, όπως επίσης έρευνα τη διαχείριση της ζωής και της κοινότητας.
Αρχικά είδαμε την Αντιγόνη ως τραγωδία για τη διεκδίκηση της ζωής. Η Αντιγόνη διαφωνεί με την απόφαση του Κρέοντα να αφήσει άταφο το νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, για παραδειγματισμό, και αποφασίζει να τον θάψει γνωρίζοντας ότι η συνέπεια για τον παραβάτη είναι ο θάνατος. Όμως η ίδια διεκδικεί τη ζωή που θέλει να ζήσει και η οποία θα είναι σύμφωνη με τις αξίες και τους νόμους που η ίδια θέτει και που όπως λέει: ζουν από πάντα, μιλώντας για τους άγραφους αρχαίους νόμους της ταφής των νεκρών.
Στον αντίποδα έχουμε τον Κρέοντα, και την τραγωδία της εξουσίας, όπως αναφέρει: είναι αδύνατο να γνωρίσει κανείς την ψυχή, το φρόνημα τη γνώμη άνδρα πριν δοκιμαστεί στην εξουσία και τους νόμους. Ο Κρέων, από τη στιγμή που αναλαμβάνει την πόλη και γίνεται γνωστό πως κάποιος παραβίασε το νόμο θάβοντας το νεκρό, βλέπει παντού εχθρούς που χρηματίζονται για να καταχραστούν την εξουσία του. Ο ίδιος μεταστρέφει σταδιακά τα κίνητρα του κυβερνώντας πια προς ίδιον όφελος και όχι προς όφελος της πόλης. Τα όρια μεταξύ καλού και κακού πολλές φορές είναι δυσδιάκριτα στην τραγωδία, αναφέρει ο χορός Υψίπολις - Άπολις, και αυτό γιατί μέσα στον άνθρωπο λειτουργούν δυνάμεις αντίρροπες.
Ο Κρέων βρίσκει συνεχώς αντιδράσεις και συγκρούσεις για αυτή του την απόφαση, όμως δεν αλλάζει, κι έτσι γίνεται τυραννικός, δρώντας ανεξέλεγκτα, μη δεχόμενος οποιαδήποτε αντίρρηση, σε αντίθεση με τη δημοκρατία που θρέφεται από την κριτική σκέψη και τη διαλεκτική, την πολυφωνία και την ικανότητα εξισορρόπησης αντίθετων δυνάμεων.
Ο Σοφοκλής ασκεί έντονη κριτική στον Περικλή και στους Αθηναίους, δίνει φωνή στους πολιτικά αποκλεισμένους, σε μια γυναίκα την Αντιγόνη, στους γέροντες τον Χορό και σε έναν δούλο τον Φύλακα. Υπενθυμίζει στους Αθηναίους ότι η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα συγκρουσιακό και χρειάζεται διαρκή επαγρύπνηση και ενεργό συμμετοχή όλων των πολιτών καθώς εύκολα μπορεί να εκπέσει στην τυραννία.
Για το σύγχρονο άνθρωπο, η λειτουργία του Χορού στην τραγωδία είναι αρκετά δυσνόητη. Ο Χορός είναι το σύνολο των πολιτών, η έννοια του συμπολίτη και της κοινότητας είναι διαρκώς παρούσα, τα πάντα συντελούνται ενώπιον της πόλης. Ο Χορός μιλάει σαν μια φωνή, δεν πάσχει, όμως συμπάσχει βαθιά μέσα από το δέος για τη φύση του ανθρώπου καθώς λέει: πολλά τα δεινά τίποτα πιο δεινό απ’ τον άνθρωπο. Βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση, σε ανησυχία, σε σύγκρουση, σε αμφισβήτηση και αυτοαμφισβήτηση, έτσι ενσωματώνεται μέσα στον Χορό η τραγωδία της Δημοκρατίας. Κι εδώ παίρνει φυσικά και τη θέση της η φιλοσοφία. Ο Χορός παρατηρεί τί συμβαίνει στην πόλη και παρεμβαίνει, φιλοσοφεί ζώντας. Η αληθινή φιλοσοφία είναι η πράξη μέσα στη ζωή, για αυτό και διαρκώς ανακύπτει το ζητούμενο της φρόνησης, σαν την αρμόζουσα πνευματική κατάσταση του ανθρώπου. Όμως τα πάντα γίνονται μέσα από μια βαθιά έγνοια για τον άνθρωπο, ο Χορός γνωρίζει ότι ο άνθρωπος πρώτα περνά μέσα από βιώματα και πάθη για να καταλήξει στη φρόνηση.
Στην Αντιγόνη η φύση είναι παρούσα. Αυτό μας το επισημαίνει αρχικά ο Φύλακας όταν παραδίδει την Αντιγόνη στον Κρέοντα, καθώς περιγράφει ότι όταν γυμνώσανε κατόπιν διαταγής του Κρέοντα το νεκρό από το χώμα που τον σκέπαζε μετά από τη συμβολική ταφή του από την Αντιγόνη, ξαφνικά θυελλώδης άνεμος σήκωσε στρόβιλο, θεομηνία, φυσικό φαινόμενο που δείχνει την αντίδραση της φύσης, ότι μια βαθύτερη ισορροπία διαταράχθηκε. Η συμμετοχή της φύσης γίνεται ακόμα πιο καθαρή με τον Τειρεσία ο οποίος περιγράφει ότι ολόκληρη η φύση αντιδρά, ο ίδιος μέσω της οιωνοσκοπίας και της πυρομαντείας άκουσε τα πουλιά να κρώζουν με κακό οίστρο, επίσης οι θυσίες των ζώων δεν μπορούσαν να γίνουν, λέγοντας καθαρά ότι η πόλη νοσεί από την αφροσύνη του Κρέοντα, ο οποίος είχε διαταράξει τον κύκλο της ζωής, άφησε άταφο έναν νεκρό, τον Πολυνείκη, και έθαψε ζωντανή την Αντιγόνη. Άνθρωπος και φύση είναι αδιαχώριστα, είναι ένα. Αν διαταραχθεί ένα μέρος, διαταράσσεται η λειτουργία του συνόλου. Ας αναλογιστούμε τις αντιστοιχίες στο σήμερα με αφορμή την Αντιγόνη.
Έλλη Ιγγλίζ* Η Έλλη Ιγγλίζ παίζει στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή από την Ομάδα Σημείο Μηδέν, που ανεβαίνει στο Θέατρο Άττις - Νέος Χώρος Λεωνίδου 12 (πλησίον μετρό Μεταξουργείου), Πέμπτη έως Κυριακή, στις 8.30μμ. Κάθε Κυριακή μετά το τέλος της παράστασης, οι συντελεστές συζητούν με το κοινό.«Η Εποχή» έχει εξασφαλίσει κουπόνι 1+1 για τους αναγνώστες της για να παρακολουθήσουν την παράσταση δύο άτομα με το αντίτιμο ενός εισιτηρίου.