*Καμία συγκεκριμένη απάντηση από τη Μαδρίτη (Cop25) στις μεγάλες κινητοποιήσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσηςΗ Διεθνής Συνάντηση για το κλίμα Cop25 (η 25η στη σειρά), που ολοκληρώθηκε μετά από δεκαπέντε ημέρες εργασιών την περασμένη εβδομάδα στη Μαδρίτη, κατατάσσεται στη μακρά σειρά των σχετικών συναντήσεων που απέτυχαν να προωθήσουν τον προγραμματισμό των δεσμεύσεων και δράσεων των χωρών του πλανήτη ( το Παρίσι και το Ρίο ντε Τζανέιρο ήταν οι εξαιρέσεις) για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ).
Τα τρία θέματα για τα οποία έπρεπε να παρθούν αποφάσεις ήταν : νέοι μειωμένοι στόχοι εκπομπών ΑτΘ, η μορφή και η έκταση των χρηματοδοτικών ροών (στήριξη των πληγέντων χωρών από κλιματικές καταστροφες) και ο τελικός προσδιορισμός των μηχανισμών αγοράς των πιστοποιητικών του άνθρακα (Carbon credit). Τι αποφάσισε η συνάντηση; Ουσιαστικά τίποτα! Έτσι η συζήτηση γύρισε πίσω είκοσι χρόνια, για να ξανασυζητηθούν θέματα που είχαν αντιμετωπιστεί στο πρωτόκολλο του Κιότο. Η αποτυχία είναι ιδιαίτερα απογοητευτική για το πρώτο θέμα, τη νέα συμφωνία για τη μείωση των ρύπων.
Η συνάντηση της Μαδρίτης και η αρνητική της εξέλιξη, όπως δυστυχώς και πολλές προηγούμενες, σηματοδοτείται όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ του Τραμπ από τη συμφωνία του Παρισιού, αλλά κυρίως γιατί λαμβάνει χώρα σε μια κρίσιμη περίοδο, όπου καταγράφεται όχι μείωση, αλλά αύξηση των ΑτΘ (+0,6% σε σχέση με την περασμένη χρονιά). Η σοβαρότητα του προβλήματος γίνεται πλήρως αντιληπτή λαμβάνοντας υπόψη ότι, προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από το όριο των 1,5-2,0 βαθμ. Κελσίου, οι εκπομπές πρέπει να μειώνονται με ρυθμό 8% ετησίως στη δεκαετία 2020-2030. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, δεν μπόρεσε παρά να μιλήσει για «μια χαμένη ευκαιρία».
Στα συμπεράσματα υιοθετήθηκε τελικά απ’ όλους η βολική εκτίμηση ότι η Cop25 ήταν «μεταβατική», προσβλέποντας ότι η επόμενη, προγραμματισμένη για το τέλος της επόμενης χρονιάς στην Γλασκώβη COP26, θα είναι αυτή που θα υποχρεώσει τις χώρες να διευκρινίσουν με σαφήνεια το δεσμευτικό πλαίσιο των πολιτικών, των δράσεων και των στόχων που θα αναλάβουν για την επόμενη δεκαετία.
Δεξαμενές άνθρακα για τους «ηττημένους»H πρώτη εβδομάδα των συζητήσεων περιστράφηκε γύρω στο θέμα του άρθρου 6 της συνθήκης του Παρισιού που αφορά τη θεσμοποίηση των όρων λειτουργίας της διεθνούς αγοράς αδειών ρύπων (ο μηχανισμός είναι ο εξής: προκειμένου να αποφευχθεί η υποχρέωση περιορισμού των ρυπογόνων εκπομπών στο μητρικό έδαφος, μια χώρα μπορεί να εγκαταστήσει ρυπογόνες βιομηχανίες σε άλλες χωρες «φιλοξενίας» και να χρεωθεί τις εκπομπές που αποφεύχθηκαν σε αυτές, στο δικό της λογαριασμό). Στην πράξη οι χώρες που προφέρονται για τέτοιου είδους επενδύσεις βρίσκονται, κυρίως, στο Νότιο ημισφαίριο και προσφέρουν τα εδάφη τους και τις δασικές τους εκτάσεις σαν «δεξαμενές άνθρακα». Σε αυτή τη συναλλαγή οι χαμένοι είναι οι τοπικές κοινότητες, οι μικρές αγροτικές επιχειρήσεις και οι ιθαγενείς, που απαλλοτριώθηκαν και τους αφαιρέθηκε και η φωνή! Σύμφωνα με την οργάνωση Friends of the Earth, η αγορά του άνθρακα και οι παρόμοιοι μηχανισμοί ανταλλαγών δεν επέφεραν καμία συνολική μείωση των εκπομπών, παρα μόνο συνεχείς παραβιάσεις των βασικών ανθρωπίνων δικαιωματων. Για την αντιμετώπιση του θέματος συγκρούστηκαν πολλές χωρες μεταξύ τους, ιδιαίτερα στο «phasing out» των ευέλικτων μηχανισμών του πρωτοκόλλου του Κιότο, με την υιοθέτηση πιο δεσμευτικών κριτηρίων στην εφαρμογή, προκειμένου να αποφευχθεί ο διπλός υπολογισμός, double counting, της μείωσης των εκπομπών, έτσι που να διασφαλιστεί η περιβαντολογική ακεραιότητα και ο πλήρης σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μικρά θετικά βήματα έγιναν σχετικά με την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου παροχής βοήθειας (Warsaw International Mechanism for Loss and Damage – WIM) για τους πληθυσμούς χωρών που χτυπήθηκαν από κλιματικές καταστροφές. Σε κάθε περίπτωση δεν αναλήφθηκε καμία ουσιαστική δέσμευση των βιομηχανικών χωρών να διαθέσουν για αυτό το σκοπό τα απαραίτητα κεφάλαια (τουλάχιστον 50 δισ. δολάρια μέχρι το 2022) για την άμεση αντιμετώπιση των καταστροφών και τη γρήγορη ανασυγκρότηση, περιορίζοντας έτσι την διαρκώς ογκούμενη μάζα των κλιματικών προσφύγων. Τα κεφάλαια αυτά θεωρούνται προσθετικά στα άλλα 100 δισ. δολάρια ετησίως για την στήριξη των δράσεων απάλυνσης και προσαρμογών στην κλιματική κρίση που πρέπει να επεκταθούν και μέχρι το 2025.
Δυναμικές κινητοποιήσειςΣτα θετικά της συνάντησης καταγράφεται η μαζική και παγκοσμιοποιημενη ενεργή εμπλοκή των κινημάτων των νέων, που με τις δράσεις τους και τη δυναμική τους παρουσία εγκατέστησαν το θέμα στην πρώτη θέση του ενδιαφέροντος και φαίνεται ότι θα καταφέρουν να το συντηρήσουν εκεί, υποχρεώνοντας τις κυβερνήσεις και του θεσμούς να αναμετρηθούν με μια διαρκώς αυξανόμενη πίεση, παράλληλη της διόγκωσης του περιβαντολογικού προβλήματος, που πλέον γίνεται αναγνωρίσιμο από πλειοψηφικές ομάδες του πληθυσμού.
Η απόσταση μεταξύ του επείγοντος -που οι επιστήμονες τεκμηρίωσαν* και που η νεολαία ανέδειξε- σε σχέση με την παραλυτική ανικανότητα των κυβερνήσεων, έφερε ένα καθ΄ όλα αρνητικό αποτέλεσμα. Υπεύθυνοι είναι οι «συνηθισμένοι γνωστοί», οι ΗΠΑ, η Βραζιλία, οι πετρελαιο-παραγωγικές Χώρες του Κόλπου, η Κίνα, η Ινδία κλπ. Εκείνο, όμως, που πραγματικά απουσίασε, ήταν η πρωταγωνιστική διάθεση της Ευρώπης. Η ανακοίνωση του ευρωπαϊκού Green Deal είχε δημιουργήσει προσδοκίες ενός νέου καταλυτικού της ρόλου. Αντίθετα, η συμβολή της ήταν ανεπαρκής και ασυνάρτητη.
Ανάγκη μεγαλύτερης μείωσης εκπομπών αερίουΤελικά, για την αντιμετώπιση του προβλήματος ο στόχος της μείωσης των εκπομπών θα πρέπει να είναι μεγαλύτερος του 55% , που προτείνουν διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, το Ευρωκοινοβούλιο και η πρόεδρος του Συμβούλιου, Ursula van del Leyen. O νέος στόχος δεν μπορεί να είναι μικρότερος του 65% μέχρι το 2030, σε σχέση με το 1990, όπως προτείνει ο ΟΗΕ (Emissions Gap Report). Αυτό σημαίνει ότι προκειμένου να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας στα όρια του 1,5 βαθμού Κελσίου, οι εκπομπές για τη δεκαετία 2020-2030 πρέπει να μειώνονται κατά 7,6% ετησίως (την τελευταία πενταετία η ετησία μείωση ήταν μόνο 0,25%...). Μόνο έτσι η Ευρώπη μπορεί να συμβάλει θετικά στην επιτυχία του προσεχούς Cop26 στην Γλασκώβη, δημιουργώντας έτσι τις απαραίτητες πολιτικές προϋποθέσεις για την επιτάχυνση της αποανθρακοποίησης της οικονομίας και προσδίδοντας έτσι ουσιαστικό περιεχόμενο στο Ευρωπαϊκό Green New Deal.
Οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί. Το επείγον της κλιματικής κρίσης δεν επιδέχεται άλλες αναβολές. Η Ευρώπη πρέπει άμεσα να ξεκινήσει την αναθεώρηση των στόχων για το 2030. Το Συμβούλιο πρέπει να παρουσιάσει την πρότασή του για την αύξηση του στόχου μείωσης των εκπομπών μέσα στην άνοιξη του επομένου έτους, έτσι που τα κράτη μέλη να καταλήξουν σε μια συμφωνία το αργότερο για το ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κορυφής του Ιονίου 2020. Μόνο έτσι η Ευρώπη μπορεί να φτάσει στη συνάντηση Κορυφής ΕΕ-Κίνας τον επόμενο Σεπτέμβρη στην Ληψία με την παρουσία των αρχηγών των κρατών, σε θέση να πιέσει την Κίνα να υπογράψει μια δεσμευτική συμφωνία, θέτοντας με αυτόν τον τρόπο τις προϋποθέσεις για θετική πορεία προς την Cop26 στην Γλασκώβη.
Οι λέξεις που χρησιμοποίησε η Greta Thunberg είναι ενδεικτικές της κατάστασης αδράνειας και αναβλητικότητας: «λείπει η αίσθηση του πανικού μπροστά στην επιστημονική διαπίστωση ότι έχουμε μόνο οκτώ χρονια για να παρέμβουμε».Μόνο ο φόβος μπορεί να υποχρεώσει σε ανάληψη δράσεων. Η κλιματική καταστροφή συνεχίζεται να θεωρείται μελλοντικό γεγονός, έτσι δεν επηρεάζει αποφασιστικά όσους σήμερα πρέπει να πάρουν αποφάσεις, αλλά τους απογόνους τους…
Ιωσήφ Σινιγάλιας*Alden Meyer, ακτιβίστρια της Union of Concerned Scientists: «παρακολούθησα όλα τα Cop από το 1991 και μετά, μα ποτέ δεν συνάντησα τόσο μεγάλη απόσταση μεταξύ των αιτημάτων των επιστημόνων και των κατοίκων του πλανήτη από τη μια μεριά, και των συνέδρων που προσπαθούν κάτι να κάνουν, χωρίς επιτυχία»