Της Άννας ΒουγιούκαΜε αφορμή μια σειρά παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο με σαφή θέση κατά της έκτρωσης αλλά και της αντισύλληψης (αφίσα κατά των εκτρώσεων στο Μετρό, δημοσίευση αθλητικής εφημερίδας παραπλανητικής αφίσας με απολύτως αντιεπιστημονικά δεδομένα περί των εμβρύων, δηλώσεις υπουργού που εκθειάζει την καθιέρωση της ημέρας του αγέννητου «παιδιού», κ.λπ.), έχει σημασία να φέρουμε στο προσκήνιο τη συζήτηση για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών, αναδεικνύοντας θεσμικές προβλέψεις και σημαντικές διαστάσεις που ενδεχομένως δεν είναι τόσο γνωστές.
Κυρίως όμως έχει σημασία να μιλήσουμε για το αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα των γυναικών να αποφασίζουν οι ίδιες για το σώμα τους, το κατά πόσον, πότε και με ποιες προϋποθέσεις θα τεκνοποιήσουν και πώς θα έχουν τον έλεγχο της σεξουαλικότητάς τους. Ιδιαιτέρως όταν βαθύτατα συντηρητικές και σκοταδιστικές στάσεις απέναντι στη σεξουαλικότητα των γυναικών στοχεύουν στο να ελέγξουν τη σεξουαλική συμπεριφορά των γυναικών μέσω της παραπλάνησης, της παράθεσης ψευδών και ατεκμηρίωτων στοιχείων (π.χ. για τον αριθμό των εκτρώσεων), της δημιουργίας ενοχών αλλά και της ενοχοποίησης των γυναικών για τις επιλογές τους, είτε στο να νομιμοποιήσουν βίαιες ενέργειες. Διότι, βίαιη και παράνομη ενέργεια είναι όταν κρατικοί λειτουργοί αρνούνται το νόμιμο δικαίωμα των γυναικών στην έκτρωση, τις αντιμετωπίζουν επικριτικά, δημιουργούν εκφοβιστικό περιβάλλον, αρνούνται την παροχή των απαιτούμενων εξετάσεων και κάνουν κατήχηση υπονομεύοντας την ισότιμη πρόσβασή τους σε ανθρώπινα δικαιώματα – όπως έγινε προσφάτως στο Κέντρο Υγείας Πατησίων.
Σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικώνΗ σεξουαλικότητα και η αναπαραγωγική υγεία, άρχισαν να εξετάζονται υπό το πρίσμα των ανθρώπινων δικαιωμάτων τη δεκαετία του 1990, ως αποτέλεσμα των αγώνων του φεμινιστικού κινήματος για την απελευθέρωση των γυναικών. Μέχρι τότε, κυριαρχούσε η έννοια του οικογενειακού προγραμματισμού. Έτσι, στη Διεθνή Διάσκεψη των ΗΕ στο Κάιρο (1994) για τον πληθυσμό και την ανάπτυξη, η αναπαραγωγική υγεία ορίζεται ως «κατάσταση πλήρους φυσικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο ως απουσία νόσου», ενώ στην 4η Παγκόσμια Διάσκεψη των ΗΕ για τις Γυναίκες στο Πεκίνο (1995) εγκρίνεται η Διακήρυξη και η Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου και ψηφίζεται Πρόγραμμα Δράσης για 12 κριτικής σημασίας τομείς στους οποίους συγκαταλέγεται η υγεία των γυναικών.
Σύμφωνα με το άρθρο 96 της Πλατφόρμας Δράσης, τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών περιλαμβάνουν το δικαίωμα κάθε γυναίκας να ελέγχει και να αποφασίζει ελεύθερα και υπεύθυνα για όλα θέματα που αφορούν τη σεξουαλικότητά της, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής της υγείας, χωρίς διάκριση, εξαναγκασμό, και άσκηση βίας.
Το 1994, η Διεθνής Ομοσπονδία Οικογενειακού Προγραμματισμού διατύπωσε τον Χάρτη των (12) Σεξουαλικών και Αναπαραγωγικών Δικαιωμάτων, που στηρίζονται σε διεθνώς αναγνωρισμένα και νομικά κατοχυρωμένα ανθρώπινα δικαιώματα ή προκύπτουν από αυτά. Ο Χάρτης αναγνωρίστηκε από τα ΗΕ και τον ΠΟΥ το 1995 και μεταξύ των άλλων περιλαμβάνει: το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την ασφάλεια του ατόμου, το δικαίωμα στην πληροφόρηση και εκπαίδευση για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, και για τα οφέλη, τους κινδύνους και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων αντισύλληψης, ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται με βάση την ελεύθερη και πληροφορημένη συγκατάθεση του ατόμου και το δικαίωμα της απόφασης εάν ή πότε θα αποκτήσεις παιδί.
Τι ορίζει ο νόμοςΗ αυτονομία και αυτοδιάθεση των γυναικών σε ό,τι αφορά αποφάσεις για τη σεξουαλική και αναπαραγωγή τους υγεία αποτελούν ανθρώπινα δικαιώματα από τα οποία απορρέουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις της πολιτείας. Σύμφωνα με το Ν. 1609/1986, με τον οποίο νομιμοποιήθηκαν οι εκτρώσεις, η προστασία της υγείας των γυναικών σε οργανωμένες νοσηλευτικές μονάδες κατά την τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης συνιστά υποχρέωση της πολιτείας και ενεργείται με τη συναίνεση της εγκύου1 από εξειδικευμένους/ νες γιατρούς. Η έκτρωση μπορεί να πραγματοποιηθεί εντός των πρώτων 12 εβδομάδων της κύησης σε κάθε περίπτωση, εντός των πρώτων 24 εβδομάδων αν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου, εντός των πρώτων 19 εβδομάδων αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί, και χωρίς χρονικό περιορισμό, αν υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου. Επίσης, όταν η έγκυος είναι ανήλικη, απαιτείται η συναίνεση γονέα ή εκείνης/ου που έχει την επιμέλεια της ανήλικης.
Εφόσον, λοιπόν, η αυτοδιάθεση του σώματός μας είναι θεσμικά κατοχυρωμένο ανθρώπινο δικαίωμα, απαιτούμε από την πολιτεία να διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση όλων των γυναικών στο δικαίωμα αυτό και στην απαιτούμενη φροντίδα υγείας προκειμένου οι εκτρώσεις να είναι ασφαλείς, και να λάβει μέτρα για την ενημέρωση των νέων για τη σεξουαλικότητα, τη σεξουαλική υγεία και τις μεθόδους αντισύλληψης, θεσμοθετώντας την εισαγωγή της σεξουαλικής αγωγής στην εκπαίδευση.
Δεν πρόκειται ποτέ να παραιτηθούμε από το δικαίωμά μας στην αυτοδιάθεση και στον έλεγχο του σώματός μας. Ούτε ποτέ θα εκχωρήσουμε τα σώματά μας στον κοινωνικό έλεγχο της εξουσίας που επιδιώκει την παραγωγή και χειραγώγηση χρήσιμων και πειθαρχημένων σωμάτων και μέσω του προτάγματος της αναπαραγωγής ταυτίζει την έμφυλη και πολιτική υπόστασή μας αποκλειστικά με τη μητρότητα. Δικό μας το σώμα, δικά μας τα δικαιώματα και η ελευθερία επιλογής.
* Η Άννα Βουγιούκα είναι κοινωνική επιστήμονας/ εμπειρογνώμονας σε θέματα ισότητας των φύλων - μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής/ Φύλου του ΣΥ.ΡΙΖ.Α.
Σημείωση:
1. Στο άρθρο 304 του Ποινικού Κώδικα (Ν. 4619/2019) προβλέπονται ποινές για τις περιπτώσεις διακοπής της εγκυμοσύνης χωρίς τη συναίνεση της εγκύου.