Η ιστορία των ποδοσφαιρικών αγώνων στο κολαστήριο του Τερεζίν
Συμπληρώθηκαν 75 χρόνια από την ημέρα που ο Κόκκινος Στρατός άνοιγε τη πόρτα του Άουσβιτς και αποκαλυπτόταν η βαρβαρότητα και η φρίκη του εβραϊκού ολοκαυτώματος. Λίγους μήνες νωρίτερα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τσέχικης πόλης Theresienstadt (σημερινό Τερεζίν), οι εβραίοι κρατούμενοι σε ένα αυτοσχέδιο γήπεδο, στο προαύλιο του κολαστηρίου, με ομάδες που είχαν ονόματα όπως “χασάπηδες”, “Ηλεκτρολόγοι”, “Μεταχειρισμένα ρούχα”, έπαιζαν ποδόσφαιρο σε μια προσπάθεια να ξεχάσουν την πείνα, τις ασθένειες, το θάνατο. Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Theresienstadt ιδρύθηκε στις 24 Νοεμβρίου του 1941 με Εβραίους από τη Βοημία και τη Μοραβία. Τον Οκτώβριο του 1942 απελάθηκαν στο συγκεκριμένο γκέτο και Εβραίοι από τη δυτική Ευρώπη (Αυστρία, Γερμανία) και το 1943 Εβραίοι από την Ολλανδία και τη Δανία. Το τραγικό είναι ότι οι ναζί κατέγραφαν τους αγώνες, προκειμένου να τους εντάξουν στο πλαίσιο της προπαγάνδας ότι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης όλα λειτουργούν... κανονικά και οι κρατούμενοι παίζουν... μπάλα! Φυσικά η πραγματικότητα ήταν διαφορετική για τους εβραίους κρατούμενους. Λίγες εβδομάδες μετά, οι περισσότεροι από τους κρατούμενους του Τερεζίν εκτελέστηκαν στο Άουσβιτς, την Τρεμπλίνκα και τα υπόλοιπα στρατόπεδα κολαστήρια του Γ’ Ράιχ. Από τα συνολικά 160.000 άτομα από την (πρώην) Τσεχοσλοβακία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία, τη Δανία και άλλες χώρες, που υπήρξαν κρατούμενοι στο Τερεζίν από το 1941 έως το 1945, 35.409 πέθαναν από ασιτία ή κάποια ασθένεια. Άλλοι 88.129 απελάθηκαν σε στρατόπεδα εξόντωσης, όπως το Άουσβιτς και απ’ αυτούς επέζησαν μόλις οι 4.136. Επίσης, από τα 12.171 εβραιόπουλα (γεννημένα από το 1928 έως το 1945) που εστάλησαν στο γκέτο αυτό, 9.000 οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης και απ’ αυτά κατάφεραν να βγουν ζωντανά μόλις τα 325. Το μόνο που διασώθηκε ήταν λίγες σκηνές από εκείνο το φιλμ που “τραβούσαν” οι ναζί δεσμοφύλακες.
Λίγκα ΤερεζίνΤο φιλμ αυτό έφτασε στα χέρια του Οντέντ Μπρέντα, διευθυντής του μουσείου και εκπαιδευτικού κέντρου Beit Theresienstadt στο Ισραήλ. Σ’ αυτό αναγνώρισε το θείο του, τον αδελφό του πατέρα του, που γλίτωσε από το Άουσβιτς, αλλά πέθανε λίγους μήνες μετά από τύφο. Ο Μπρέντα αποφάσισε να ψάξει λίγο παραπάνω το ποδοσφαιρικό κομμάτι του στρατοπέδου, καθώς υπήρξε ένα ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στο Τερεζίν. Έτσι πήρε συνεντεύξεις από επιζώντες που είχαν παρακολουθήσει κάποιο από τα εκατοντάδες ματς που παίχτηκαν στο στρατόπεδο από το 1942 έως και το 1944, αλλά κι από ένα μέλος του συνεργείου που τράβηξε το προπαγανδιστικό φιλμ των ναζί. Έτσι δημιουργήθηκε το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Liga Terezin» διάρκειας 52 λεπτών, όπου καταγράφεται η απίστευτη ιστορία του ιδιότυπου αυτό πρωταθλήματος ποδοσφαίρου στο γκέτο Τερεζίν. Εκεί, από το 1942 μέχρι το 1944, δεκάδες επαγγελματίες και ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές έπαιζαν, υπό το βλέμμα χιλιάδων κρατουμένων, για την ίδια την ελευθερία τους -να «σπάσουν» τα δεσμά του μυαλού τους από τα όσα τραγικά βίωναν. Το ποδόσφαιρο ήταν το «αντίδοτο» των φόβων τους, που κάθε άλλο παρά ψεύτικοι ήταν, αφού το συγκεκριμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης έγινε ο τάφος για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους (άλλοι δολοφονήθηκαν και άλλοι έχασαν τη ζωή τους από υποσιτισμό και βαριές ασθένειες), αλλά και αφετηρία ενός ταξιδιού χωρίς επιστροφή για τους περισσότερους για το Άουσβιτς και την Τρεμπλίνκα. Ο επικεφαλής της επιτροπής ιστορίας της τσεχικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας Στάνισλαβ Χράμπε, μιλώντας για το πρωτάθλημα στο Τερεζίν, είπε: «Ακόμη και σε τόσο σκληρές συνθήκες οι λαοί έπαιξαν ποδόσφαιρο -και το ποδόσφαιρο τους βοήθησε να επιβιώσουν. Χωρίς αμφιβολία, το ποδόσφαιρο είναι ένα ασυνήθιστο φαινόμενο που προσελκύει τα έθνη πιο κοντά το ένα από το άλλο. Τα πρωταθλήματα του γκέτο του Τερεζίν είναι εξαιρετικό παράδειγμα αυτού». Ο διεθνής τσέχος ποδοσφαιριστής Πωλ Μάχρερ, που επέζησε από το Τερεζίν θα δηλώσει: «Για μας, το ποδόσφαιρο ήταν ένα είδος άνεσης στην αίθουσα αναμονής του κόλαση».
Ποδόσφαιρο και ολοκαύτωμαΤο ντοκιμαντέρ «Liga Terezin» του Οντέτ Μπρέντα δεν παρακολουθεί μόνο τις αθλητικές δραστηριότητες στο Theresienstadt, αλλά εξετάζει και τις εκδηλώσεις ρατσισμού μεταξύ των οπαδών διαφόρων ποδοσφαιρικών ομάδων ανά την Ευρώπη. «Το ντοκιμαντέρ αφορά το ποδόσφαιρο στο Ολοκαύτωμα, αλλά και το… ολοκαύτωμα στο ποδόσφαιρο», θα πει ο Οντέτ Μπρέντα, αφού βάζει στο μικροσκόπιο το φαινόμενο αντισημιτισμού στα γήπεδα. Το ντοκιμαντέρ ενσωματώνει σκηνές από μια βρετανική ταινία που γυρίστηκε με στόχο την καταπολέμηση του ρατσισμού μεταξύ οπαδών ποδοσφαίρου στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και μια συνέντευξη του επίτιμου προέδρου του Άγιαξ, Uri Coronel, ο οποίος είναι και ο ίδιος Εβραίος κι έχει χάσει πολλά από τα μέλη της οικογένειάς του στο Ολοκαύτωμα. Ο Άγιαξ θεωρείται η ομάδα των Εβραίων του Άμστερνταμ, καθώς είναι γνωστό ότι η εβραϊκή κοινότητα της ολλανδικής πόλης εξοντώθηκε. Πολλές φορές, οι οπαδοί αντίπαλων ομάδων, όπως της Φέγενορντ, αποκαλούν τους φίλους του Άγιαξ Εβραίους (Joden) και φωνάζουν αντισημιτικά συνθήματα, όπως π.χ. «Χαμάς, Χαμάς, οι Εβραίοι στους θαλάμους αερίων» κ.λπ., με τους οπαδούς του Άγιαξ να απαντούν: «όταν θα έρθει η άνοιξη, θα βομβαρδίσουμε το Ρότερνταμ» -το ολλανδικό λιμάνι που χτυπήθηκε ανηλεώς από τους ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ντοκιμαντέρ “Liga Terezin” πρωτοπαρουσιάστηκε στο Ισραήλ πριν από πέντε χρόνια, στην Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος (27 Ιανουαρίου), όπου μεταξύ των θεατών ήταν επιζώντες του Ολοκαυτώματος και η ομάδα ποδοσφαίρου U21 του Ισραήλ.
Μ. ΔιόγοςΠηγές: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Humba, Euronews, www.ligaterezin.com