Σε ένα νέο κρούσμα της ασυναρτησίας που ενδημεί στην κυβέρνηση –θυμηθείτε τη διαρροή από το υπουργείο Άμυνας την παραμονή της συνάντησης του πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο το Δεκέμβριο ότι η Αθήνα παγώνει τις συζητήσεις με την Άγκυρα για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, και το… μεγαλειώδες άδειασμα από το Μέγαρο Μαξίμου, λίγο αργότερα, ότι τέτοιο ζήτημα δεν υπάρχει— ο υπουργός κ. Χάρης Θεοχάρης, κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής αντιπαράθεσής του με τον εκπρόσωπο Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξη Χαρίτση το πρωί της Παρασκευής, χαρακτήρισε «θετικό το γεγονός» ότι η Ελλάδα απουσίαζε από τη Διαδικασία του Βερολίνου πριν ένα μήνα, την οποία ο κ. υπουργός Τουρισμό χαρακτήρισε, αποτυχημένη, άγνωστο βάσει ποιών κριτηρίων…
Όσο γράφονται αυτές οι αράδες… μεγαλειώδες άδειασμα από το Μέγαρο Μαξίμου δεν έχει υπάρξει εν προκειμένω. Συνεπώς την ψυχρολουσία εισπράττει ακέραιη το πρωθυπουργικό γραφείο. Στο οποίο οι πάντες, του πρωθυπουργού συμπεριλαμβανομένου, θυμούνται, είμαστε βέβαιοι, πολύ καλά την ενοχλημένη δήλωση του κ. Μητσοτάκη στις 29 Δεκεμβρίου —παραμονές της εν λόγω διάσκεψης, που έγινε στις 19 Ιανουαρίου— στο «Βήμα»: «Θέλουμε να έχουμε λόγο στις εξελίξεις στη Λιβύη. Ζήτησα, και θα το ζητήσω ακόμη πιο επιτακτικά, να συμμετάσχουμε και εμείς στη Διαδικασία του Βερολίνου. Γιατί συμμετέχει η Τουρκία και όχι η Ελλάδα;».
Αλλά, ως γνωστόν, η Ελλάδα —παρά το γεγονός ότι είχε υποβάλει αίτημα συμμετοχής, όπως ενημέρωσε τους πολιτικούς συντάκτες στις 14 Ιανουαρίου ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, κ. Πέτσας, και παρά τις επανειλημμένες κρούσεις στην κ��γκελάριο Μέρκελ— δεν προσκλήθηκε. Προσκλήθηκε η Τουρκία. Και το Κονγκό, η Αίγυπτος, η Αλγερία. Και τα Αραβικά Εμιράτα, ο Αραβικός Σύνδεσμος, η Αφρικανική Ένωση. Και, βεβαίως, τα Ηνωμένα Έθνη, η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Βρετανία, η Γαλλία, η Κίνα. Και, ευλόγως, τα αντιμαχόμενα μέρη του λιβυκού εμφυλίου, η λύση του οποίου αποτελεί το αντικείμενο της διάσκεψης – η οποία θα εξελίσσεται σταδιακά, με επόμενο σταθμό το Μόναχο στις 16 τρέχοντος – από τον οποίο επίσης αποκλείστηκε η Ελλάδα, κατ’ απαίτηση, όπως έγινε γνωστό χωρίς να διαψευστεί, της Τουρκίας, η οποία έχει κάθε λόγο να μη θέλει να μπει στο τραπέζι ζήτημα ακυρότητας του Μνημονίου Άγκυρας-Τρίπολης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, που αμφισβητεί κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Αν, κατά συνέπεια, η Διαδικασία του Βερολίνου μπορεί, κατά τα λεγόμενα του κ. υπουργού Τουρισμού, να θεωρηθεί αποτυχημένη (τόσο εκείνη της 19ης Ιανουαρίου, όσο, κατά λογική ακολουθία, και αυτή της 16 τρέχοντος), αυτό συνίσταται αποκλειστικά στην αποτυχία της ελληνικής διπλωματίας να απαιτήσει και να επιτύχει τη συμμετοχή και της χώρας μας.
Όσο το τουρκολιβυκό σύμφωνο —μολονότι κατάφορα παράνομο και αυθαίρετο— θα αφήνεται, λόγω αστοχιών της κυβέρνησης, να παραμένει επί της ουσίας σε ισχύ, θα προσφέρει άλλοθι νομιμοφάνειας στις κινήσεις της Τουρκίας. Πολύ περισσότερο που ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Γερμανία εμφανίζονται διατεθειμένες να θέσουν την ακύρωσή του ως προϋπόθεση για ειρηνική λύση στην Λιβύη. Η Ελλάδα έπρεπε εξ αρχής, πριν ακόμη διαφανεί η πρόθεση αποκλεισμού της, να θέσει το ζήτημα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πιέζοντας τη Γερμανία με όσα μέσα διαθέτει ως κράτος-μέλος, κυρίως δε με την απαίτηση για επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Τουρκίας αμέσως μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η κυβέρνηση δεν αντέδρασε ακαριαία ως όφειλε. Ουσιαστικά αποδέχτηκε ως τετελεσμένο τις διαβεβαιώσεις της γερμανικής κυβέρνησης δια στόματος του εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών στις 15 Ιανουαρίου, ότι κατανοεί πλήρως «το γεγονός ότι υπάρχουν ανησυχίες και κίνητρα άλλων χωρών σε σχέση με την Λιβύη και ιδιαίτερα στο θέμα των θαλασσίων συνόρων, πιθανώς δικαιωμάτων εκμετάλλευσης στη Μεσόγειο», αλλά «αυτό απλώς δεν είναι στο επίκεντρο της διάσκεψης, ούτε και θέμα της».
Η κυβέρνηση δεν αξιολόγησε σωστά –και εξακολουθεί να το πράττει, κρίνοντας από τη δήλωση του κ. Θεοχάρη— ότι η Διαδικασία του Βερολίνου συνδέεται άμεσα με όσα διακυβεύονται στην Ανατολική Μεσόγειο, ότι η απουσία μας από αυτήν θα κοστίσει στη χώρα μελλοντικά. Αν μη τι άλλο, οι σπασμωδικές κινήσεις της αυτό προδίδουν: το λάθος της απέλασης του πρέσβη της Λιβύης, η πρόσκληση στην Αθήνα του στρατάρχη Χάφταρ, ο ρόλος του οποίου σαφώς υπερεκτιμήθηκε, η παράλειψη να υπάρξουν άμεσα διαβουλεύσεις με την Ιταλία και τη Γερμανία, αλλά και τους Ρώσους, πριν ακόμη ανακοινωθεί η Διαδικασία του Βερολίνου. Η κυβέρνηση επέλεξε, όπως προέκυψε από την επίσκεψη Μητσοτάκη στο Λευκό Οίκο, να προσδεθεί στενά στο άρμα των ΗΠΑ περιορίζοντας ασφυκτικά την ευελιξία που απαιτεί η συνθετότητα της «μεγάλης εικόνας». Η Τουρκία κινείται «απρόβλεπτα» σε όλη τη γκάμα των επιλογών που διαθέτει προκειμένου να εκβιάσει υπέρ της τις εξελίξεις στην περιοχή των γεωστρατηγικών συμφερόντων της που είναι η Μεσόγειος. Η Ελλάδα θεωρεί ότι θα τύχει επιεικούς μεταχείρισης αυτοπροβαλλόμενη ως «προβλέψιμος» παράγοντας. Κινδυνεύει να διαπιστώσει ότι αυτοχειριάστηκε όταν θα αλλάξουν οι συγκυρίες και οι συσχετισμοί και οι ΗΠΑ θα στραφούν –όπως είναι βέβαιο— σε άλλες βλέψεις, άλλους στόχους.
Η Μεσόγειος είναι η γεωφυσική και γεωπολιτική μοίρα της Ελλάδας. Η χώρα κέρδισε όταν κινήθηκε με ευελιξία σε αυτό το υδάτινο πεδίο των μεγάλων διακυβευμάτων. Παράδειγμα η Συνθήκη της Λωζάνης, σε συνθήκες όπου η Ελλάδα διεκδίκησε ρόλο ουσιαστικό, αποφεύγοντας τις μονομέρειες, εκτιμώντας σωστά τις ευκαιρίες. Η Διαδικασία του Βερολίνου θα αποδειχθεί ιστορική ευκαιρία. Η χώρα δεν πρέπει να επιτρέψει να εξαιρεθεί από αυτήν. Η πρόκληση ξεπερνά το σήμερα, την παρούσα κυβέρνηση, το κυβερνών κόμμα, τον υπουργό Τουρισμού. Η ανάγκη η χώρα να αποκτήσει την πυξίδα την οποία έχει χάσει σήμερα στη «θάλασσα των πολιτισμών» που είναι η Μεσόγειος είναι μια πρόκληση που αφορά κάθε σοβαρό μνηστήρα των κυβερνητικών ευθυνών.
Κωστής Γιούργος