ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ «ΕΠΟΧΗΣ» ΜΕ ΘΕΜΑ «ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ» ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 19.02.2020
Ενεργειακή συμπεριφορά: Το πρόβλημα και οι αριθμοί τουΗ επικαιροποίηση του ενεργειακού προφίλ της χώρας καταγράφει, σύμφωνα την κατάταξη του ΟΗΕ, μια ανησυχητική εικόνα σε ό,τι αφορά στους βασικούς δείκτες της περιβαντολογικής βιωσιμότητας. Πιο συγκεκριμένα:
1. Το βάρος των ορυκτών καυσίμων για την περίοδο 2010-2015 καλύπτει ποσοστό 82,7% της τελικής κατανάλωσής ενέργειας (μόνο 5 χώρες της ΕΕ υπερβαίνουν αυτό το όριο, πχ. Πολωνία, Μάλτα), ενώ η συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) είναι την ίδια περίοδο 17,2% περίπου. Η χώρα κατέχει συγκριτικά ένα ικανοποιητικό ποσοστό στις ΑΠΕ καταλαμβάνοντας τη 10η θέση από τις εξεταζόμενες 25 ευρωπαϊκές χώρες. Ο στόχος του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπει για το 2030 το ποσοστό αυτό να ανέλθει στο 35% στο σύνολο της κατανάλωσής και στο 65% στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Με τα τελευταία διαθέσιμα (προσωρινά) στοιχεία του 2018, η συμμετοχή των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση αντιστοιχεί στο 11% και στην παραγωγή ηλεκτρισμού περίπου στο 30%. Είναι προφανές ότι οι στόχοι του ΕΣΕΚ μάλλον είναι υπερβολικά αισιόδοξοι.
2. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) ανήλθαν στη χώρα μας στους το 2015 σε 88,7 χιλ. τόνους ισοδύναμου του μονοξείδιου του άνθρακα, με σαφή μειωτική πορεία, όχι όμως τόσο ισχυρή ώστε να καλύψει τον αναθεωρημένο στόχο για το 2030 του ΕΣΕΚ που είναι 57,6. Σε διπλανό πίνακα αναδεικνύεται η σοβαρή επιβάρυνση που επιφέρουν τα ορυκτά καύσιμα (λιγνίτης και δευτερευόντως το φυσικό αέριο), στη συνολική ποσότητα CO2 που ειναι ο κύριος συντελεστής των ΑτΘ. Η κατά κεφαλή παραγωγή CO2 στη χωρα μας είναι αυξημένη κατά 30% σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο (4,97 τόνοι/έτος το 2018)!
Σύγκριση εκπομπών Co2 ανά πηγή ενέργειας(κιλά ανά κιλοβατώρα)Πηγή: Union of Concerned Scientists USΦωτοβολταϊκά 0.03-0.10
Υδροηλεκτρικά 0.04-0.22
Κάρβουνο (λιγνίτης) 0.63-1.62
Φυσικό αέριο 0.27-0.90
Αιολικά 0.03-0.10
Γεωθερμία 0.04-0.10
Σημ. Για να παραχθεί μια κιλοβατώρα εκλύεται 17 φορες μεγαλύτερη ποσότητα ρύπων αν χρησιμοποιηθεί λιγνίτης και 9 φορες περισσότερη ποσότητα ΦΑ σε σχέση με τα φωτοβολταϊκά.
3. Το τελευταίο στοιχείο αφορά τη ρυπαντική ένταση, δηλαδή την ποσότητα CO2 που εκλύεται για την παραγωγή μιας μονάδας ΑΕΠ (εκλύουμε 0,25 κιλά CO2 για κάθε ευρώ του ΑΕΠ). Η επίδοσή αυτή είναι από τις χειρότερες στην Ευρώπη (ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 0,17 με μόνο τη Πολωνία να εχει χειρότερη επίδοση λόγω της πληθωρικής χρήσης ορυκτών καυσίμων…). Στο επίπεδο της ενεργειακής έντασης (που επιφέρει και τη ρυπαντική ένταση) η χώρα κατέχει ένα ιδιαίτερα αρνητικό ρεκόρ: χρειαζόμαστε περίπου μια κιλοβατώρα για κάθε ευρώ του ΑΕΠ. Ενδεικτικά η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Τουρκία, με διαφορικά παραγωγικά συστήματα, χρειάζονται, αντίστοιχα -18%, -10% και -20% λιγότερη ενέργεια για να παράξουν την ιδια συγκριτική αξία ΑΕΠ (στοιχεία 2015)!
Το ΕΣΕΚ φιλοδοξεί να προδιαγράψει ολες εκείνες τις δράσεις περιορισμού των εκπομπών αερίου θερμοκηπίου, το αργότερο μέχρι το 2030, προκειμένου η θερμοκρασία του πλανήτη να μην υπερβεί το όριο του 1,5 βαθμού κελσίου. Η μέχρι τώρα πορεία δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας, τόσο τοπικά οσο και παγκόσμια. Το ετήσιο ποσοστό μείωσης των εκπομπών θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 7,3% την επόμενη δεκαετία (σήμερα καταγράφεται ανεπαρκής μείωση), καθιστώντας αβέβαιη την επίτευξη του στόχου (ήδη πλησιάζουμε τον ένα βαθμό, ενώ στις θάλασσες, ιδιαίτερα στην ανατολική Μεσόγειο, εχουμε ξεπεράσει τους τρεις βαθμούς…).
Ένα πρόσθετο σχόλιο είναι σκόπιμο να γίνει πάνω στο ΕΣΕΚ και αυτό αφορά το Φυσικό Αέριο (ΦΑ) και τους μύθους γύρω από αυτό. Το βάρος του ΦΑ στην τελική κατανάλωση ενέργειας είναι 5,3%, ενώ στην κατανάλωση ηλεκτρικής 26% (λιγνίτης 33%, πετρέλαιο 10%, ΑΠΕ 30%). Τελευταία αυξάνεται εντυπωσιακά η εισαγωγή υγροποιημένου αεριού LNG (από το 30% του συνολικού ΦΑ το 2017, εκτινάχθηκε στο 54% το 2019 και ο αριθμός των προμηθευτριών χωρών πέρασε από 3 στις 10 την ιδια περίοδο). Το LNG επαναεριοποιειται στις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας (ταξιδεύει με ειδικά πλοία συμπιεσμένο περίπου 600 φορες σε θερμοκρασία -161 βαθμούς κελσίου) και στη συνέχεια διοχετεύεται στα δίκτυα διανομής ή μεταφέρεται οδικώς σε συμπιεσμένη CNG ή υγροποιημένη LNG. H διαδικασία υγροποίησης και αεριοποίησης του φυσικού αεριού, αν και τεχνολογικά δοκιμασμένη, απαιτεί ειδικές μονάδες μεγάλης ικανότητας επεξεργασίας. Μικρές μονάδες αεριοποίησης τοποθετημένες περιμετρικά των μεγάλων αστικών ιστών είναι τεχνολογικά και περιβαλλοντολογικά ασυνήθιστη λύση (προγραμματίζεται στην Πάτρα κ.λπ.). Σε κάθε περίπτωση, η προώθηση του LNG εχει καταστήσει περαιτέρω προβληματικό το φαραωνικό και αμφιλεγόμενο EastMed.
Η αναφορά στο ΦΑ, που από κοινού συνέταξαν στο σχολιασμό επι του ΕΣΕΚ η Greenpeace και η WWF, είναι πολύ διαφωτιστική: «Το Φυσικό Αέριο είναι ένα ακριβό και επικίνδυνο για το κλίμα ορυκτό καύσιμο. Η χρησιμότητά του ως «καύσιμο γέφυρα» είναι ξεπερασμένη και δεν συνάδει με τις τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τη νέα κλιματική πραγματικότητα και τη Συμφωνία του Παρισιού. Η χρήση του ΦΑ θα πρέπει να περιοριστεί αυστηρά στην προσωρινή επάρκεια του συστήματος, το οποίο θα πρέπει να απανθρακοποιηθεί πλήρως μέχρι το 2040 το αργότερο. Συνεπώς, η προώθηση της κατασκευής νέων μονάδων ΦΑ, οι οποίες θα απαιτήσουν περί τα 3-5 χρόνια κατασκευής με εκτιμώμενη διάρκεια ζωής κατ’ ελάχιστον 25 χρονια, δεν συνάδει με τον παραπάνω στόχο, ενώ θα οδηγήσει σε υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας και επενδυτικές αστοχίες τύπου Πτολεμαΐδα 5. Το ζητούμενο που εκ των πραγμάτων τίθεται με ενεργειακούς όρους, είναι η αξιόπιστη κάλυψη της ισχύος όπως προκύπτει από το πρόγραμμα απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων, με την έννοια της κατά κύριο λόγο κάλυψης/υποκατάστασης αυτού του «ελλείμματος ενέργειας» από ΑΠΕ και εξοικονόμηση, και όχι απλά από ένα άλλο ορυκτό καύσιμο, και μάλιστα εισαγόμενο εκ των πραγμάτων, αυξάνοντας το βαθμό ενεργειακής εξάρτησης της χώρας.»
Από τα πάρα πάνω αναφαίνεται η συνθετότητα του ενεργειακού προβλήματος της χώρας, που προϋπάρχει της περιβαλλοντολογικής κρίσης, η οποία το αναδεικνύει διογκώνοντας το. Το παραγωγικό μοντέλο, οι υποδομές (ιδιωτικές κατοικίες και δημόσια κτίρια) και οι μεταφορές (υπέρμετρο βάρος της χρήσης ΙΧ σε βάρος της χρήσης ΜΜΜ), αναδεικνύουν τα όρια μιας μακροχρόνιας προβληματικής πολιτικής, ανίκανης να συλλάβει, να εκπονήσει και να διαχειριστεί προς όφελος των πολιτών ένα δρόμο βιώσιμης ανάπτυξης. Οι ευθύνες μιας συγκεκριμένης πολιτικής τάξης δεν απαλύνονται με το χρόνο. Αντίθετα πιστοποιούν, τουλάχιστον, τη διαχειριστική ανικανότητα μιας εξουσίας που καμία «επιτελική» υπέρβαση και επικοινωνιακή μεταμόρφωση δεν μπορεί να συγκαλύψει.
Ιωσήφ Σινιγάλιας Η Αριστερά να επιδιώξει το κοινό έδαφοςΗ αριστερά θα πρέπει να δει διαχρονικά το ρόλο της στο θέμα κλιματική αλλαγή και ορυκτά καύσιμα. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν πήρε γενναίες αποφάσεις σε σχέση με το λιγνίτη και κύρωσε συμβάσεις για την εξόρυξη πετρελαίου σε δυτική Ελλάδα, νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, τη στιγμή που χώρες σαν την Ισπανία και τη Γαλλία απαγορεύουν την εξόρυξη σε νέα πεδία. Αντί αυτού, εταιρείες σαν τη Total και τη Repsol δεν μπορούν να εξορύξουν στην ίδια τους τη χώρα αλλά η κυβέρνηση της αριστεράς τους έδωσε τη δυνατότητα να μπορούν να το κάνουν στην Ελλάδα.
Ακούσαμε τους προβληματισμούς του κ . Μπάλια ότι το κλείσιμο των λιγνιτικών σταθμών της χώρας είναι άλλοθι για τη διείσδυση του φυσικού αερίου στη χώρα, αλλά γενναίες πολιτικές αποφάσεις που αφορούν στην κοινωνικά δίκαιη μετάβαση και τη μεταστροφή της οικονομίας σε μια οικονομία μηδενικού ισοζυγίου άνθρακα έπρεπε να παρθούν από την κυβέρνηση της αριστεράς και αυτό δεν έγινε. Αντιθέτως μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση έλαβε τα εύσημα για το κλείσιμο των λιγνιτικών σταθμών της χώρας.
Η κλιματική κρίση απαιτεί αλλαγή σε πολλούς τομείς και ίσως το θέμα του ενεργειακού μίγματος της χώρας τα επόμενα χρόνια είναι το πιο εύκολο σε σχέση με τις ριζικές αλλαγές που χρειάζονται στην αγροτική οικονομία, κτηνοτροφία, μεταφορές, χημική βιομηχανία και ενεργειακή εξοικονόμηση.
Το νέο ΕΣΕΚ που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο 2019, παρότι πιο φιλόδοξο από αυτό που είχε συντάξει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, είναι ασύμβατο με τους στόχους και τα όρια της συμφωνίας του Παρισιού και αυτό γιατί η Ελλάδα αναμένεται να υπερβεί το συνολικό προϋπολογισμό άνθρακα που της αναλογεί μέχρι το 2025 σε ό,τι αφορά τον 1.5 βαθμό κελσίου και μέχρι το 2033 σε ό,τι αφορά το σενάριο των 2 βαθμών. Ο στόχος του ΕΣΕΚ για τη μείωση των εκπομπών για το 2030 έχει καθοριστεί στο 40% σε σχέση με αυτό που έχει θέσει ως φιλοδοξία η Ευρώπη και που οριοθετείται στο 55%. Παρόλα αυτά υπάρχει ο φόβος ότι αν δεν κυρωθεί ο στόχος της ΕΕ για το 2030 σύντομα από όλες τις χώρες της Ένωσης, δεν θα φτάσουμε σε ένα φιλόδοξο αποτέλεσμα στο COP 26 στη Γλασκόβη το Νοέμβριο.
Η Αριστερά θα πρέπει να πάρει ξεκάθαρη θέση στο θέμα των ορυκτών καυσίμων συμπεριλαμβανομένου του φυσικού αερίου, σενάριο που τροφοδοτεί την κλιματική κρίση και δυσχεραίνει τη θέση της χώρας σχετικά με τη διατήρηση της ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά:
1. Εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας και της αποθήκευσής της
2. Ενεργειακή εξοικονόμηση και ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων με κίνητρα για τους πολίτες (προτεραιότητα την οποία η χώρα ουδέποτε έχει λάβει σοβαρά).
3. Στροφή στις ΑΠΕ και αλλαγή του μίγματος αυτών, ώστε να μην στιγματίζονται από τα μεγάλα αιολικά πάρκα. Πρέπει να δούμε σοβαρά και τις άλλες μορφές όπως γεωθερμία, βιομάζα (με περιορισμούς) και υδρογόνο. Είμαστε technology neutral στις ΑΠΕ και δίνουμε προτεραιότητα στη μείωση των επιπτώσεων σε περιβάλλον και βιοποικιλότητα, καθώς και στην αξιοποίηση περιοχών όπου ήδη υπάρχουν ανθρώπινες παρεμβάσεις. Ως Greenpeace είμαστε πεπεισμένοι ότι η μείωση απώλειας της βιοποικιλότητας και η αντιμετώπιση της κλιματική κρίσης είναι αλληλένδετες και δεν μπορεί να πετύχουμε τη μια χωρίς την άλλη. Αρα οι απαραίτητες ΑΠΕ θα πρέπει να μπουν, αλλά όχι σε βάρος της βιοποικιλότητας. Προς αυτή την κατεύθυνση εργαλεία, όπως οι ενεργειακές κοινότητες με στόχο τη συμμετοχή των πολιτών στην ενεργειακή παραγωγή, αυτονομία και ενεργειακή δημοκρατία θα πρέπει να ευνοηθούν και όχι να χρησιμοποιηθούν ως όχημα από μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα εξαιτίας των ευνοϊκών κινήτρων τους.
Είναι οξύμωρο να δαπανούμε χρήματα για περιφερειακά σχέδια προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, όσο σημαντικά και αν είναι αυτά, ενώ τα ίδια τα περιφερειακά συμβούλια γνωμοδοτούν θετικά για τις εξορύξεις αδιαφορώντας για το κομμάτι του μετριασμού της κρίσης.
Τέλος, θα πρέπει να βρούμε κοινό έδαφος μεταξύ μας. Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε ούτε σε βασικά ζητήματα ακόμα κι όταν ο αγώνας είναι κοινός. Αυτό απαιτεί αλλαγή στην κουλτούρα μας και στην επικοινωνία μεταξύ μας. Εκεί η Αριστερά μπορεί να διαδραματίσει ρόλο αρκεί να είναι ειλικρινής και ξεκάθαρη από την αρχή.
Κωστής Γριμάνης,υπεύθυνος εκστρατείας για την Κλιματική Δικαιοσύνη του ελληνικού γραφείου της Greenpeace Δράσεις τοπικού χαρακτήρα για ένα παγκόσμιο πρόβλημαΘέση Ελληνικού Δικτύου Φίλοι της Φύσης (ΦτΦ) είναι ότι «αν η αλλαγή του κλίματος είναι παγκόσμιο πρόβλημα, η ανάσχεσή της επιτυγχάνεται με δράσεις τοπικού χαρακτήρα». Δράσεις σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό, εθνικό αλλά και σε επίπεδο Περιφερειών και Δήμων. Σε αυτό το πλαίσιο υποστηρίζουμε το «Σύμφωνο των δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια», το οποίο έχουν υπογράψει 9.826 Δήμοι, μεταξύ των οποίων 223 από τους 325 Δήμους της χώρας μας.
Οι Δήμοι οφείλουν να τιμήσουν την υπογραφή τους, να δρομολογήσουν τα μέτρα που έχουν δεσμευτεί και να καταθέσουν πραγματικές αναφορές προόδου και αποτελεσμάτων (Results Monitored). Πιο συγκεκριμένα οι Δήμοι πρέπει:
1. Να υποβάλουν και να αναπροσαρμόσουν τα σχέδια δράσεων των Δήμων τους στις νέες προκλήσεις και στόχους που μπαίνουν από τους παγκόσμιους και ευρωπαϊκούς οργανισμούς.
2. Τα σχέδια των Δήμων θα πρέπει να έχουν ποσοτικούς και ποιοτικούς στόχους και χρονοδιαγράμματα λαμβάνοντας υπόψη τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς στόχους.
3. Να εφαρμόσουν πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας στα δημοτικά κτίρια και στα σχολεία καθώς και μείωσης των αποβλήτων. Να ενισχύσουν και να συμμετέχουν στη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων στο Δήμο τους.
4. Να καταθέτουν ετήσιες αναφορές προόδου και αποτελεσμάτων των σχεδίων υλοποίησης των δράσεων.
5. Να ενημερώνουν, εκπαιδεύουν, επιμορφώνουν με συστηματικό τρόπο τους κατοίκους προβλέποντας κονδύλια στον προϋπολογισμό που θα καταθέσουν για το 2020 καθώς και για τα επόμενα χρόνια.
6. Οι 102 Δήμοι που δεν έχουν υπογράψει το «Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια» να το πράξουν και να υποβάλουν σχέδιο δράσης.
Οι Παγκόσμιοι και Ευρωπαϊκοί Στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και την Πράσινη Συμφωνία είναι χρήσιμοι ως ένα γενικό θεωρητικό εργαλείο, ωστόσο θα πρέπει από τις διακηρύξεις να περάσουμε στην πράξη για την «περιβαλλοντική και κοινωνική δικαιοσύνη».
Κώστας Φωτεινάκηςπρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου Φίλοι της Φύσης δημοτικός σύμβουλος με τους «Πολίτες σε Δράση Χαϊδαρίου»